ABDÜLBÂKİ ÂRİF EFENDİ VE “İMRAAN VE NEFSEHÛ” ADLI ESER

Arap dili, anadili Arapça olanların yanında İslâm’ı kabul edenlerce bu dinin doğru anlaşılmasının önemli araçlarından kabul edildiği için öğrenilmeye devam edilmektedir. Bu düşünce Türk milleti için de geçerliliğini kormuş ve bunun bir sonucu olarak günümüze dek bu dile faklı derecelerde katkıda bulunmuşlardır. Osmanlı döneminde bu sahaya katkısı olanlardan biri 17. ve 18. yüzyıl önemli bilginlerinden biri olan Abdülbaki Ârif Efendi’dir. Ârif Efendi, muhtelif alanlarda eserler kaleme almasına rağmen döneminde hattatlığı ve müzik çalışmalarıyla şöhret bulmuştur. Ancak müellifin yetkin olduğu alanlardan biri de Arap dili ve belagati olup bu sahada kaleme aldığı eserlerinden biri İmraan ve nefsehû risalesidir. Risalede, Arap dilinde “Tahzir” mevzuunda işlenen bir ifadenin gramer ve günümüzün bakış açısıyla yorumbilim ve anlambilim açılarından değerlendirilmesi üzerinde durulmaktadır. Dönemin şerh ve haşiye yönteminin bir örneğini yansıtan bu risalede, bilimsel çalışmalarda önemli bir ilke olan “ilk kaynağa ulaşma” prensibine sadık kalındığı dikkat çeken önemli bir özelliktir. Çalışma, giriş ve sonucun haricinde müellifin hayatının ele alındığı ve eserlerinin tanıtıldığı birinci, çalışmanın mihverini teşkil eden risalenin farklı açılardan değerlendirildiği ikinci ve tahkikli metnin yer verildiği üçüncü bölümden oluşmaktadır.

ABDÜLBÂKİ ÂRİF EFENDİ AND HİS WORK “İMRAAN VE NEFSEHÛ”

Arabic language continues to be learned because it is accepted as one of the important means of understanding religion correctly by those who accept the Religion of Islam as well as those who speak native Arabic. This thought has been valid for the Turkish nation as well, and as a result, Turks have contributed to this language in different degrees until today. One of those who contributed to this field in the Ottoman period is Abdülbaki Ârif Efendi, one of the important Ottoman scholars of the 17th and 18th centuries. Although Ârif Efendi wrote works in various fields, he gained fame with his calligraphy and musical works. However, one of the fields in which the author is competent is the Arabic language and rhetoric, and one of his works in this field is Risâle İmraan ve nafsehû. In the this Risale/booklet focuses on the evaluation of an expression in the Arabic language on the subject of "Tahzir" in terms of grammar and its interpretation and semantics by naming it today. In this study, which represents an example of the commentary and supercommentary method of the period, it is an important feature that draws attention to the principle of "referring to the first source", which is an important principle of scientific studies today. In addition to the introduction and conclusion, the study consists of the first section, in which the life of the author is discussed and his works are introduced, the second section where the Risale that constitutes the pivot of the study is evaluated from different angles, and the third section, which the subject of its is realized text

___

Abbas Hasan. en-Naḥvu’l-vafî. 4 Cilt. Kahire: Daru’l-Maarif, t.y. Ârif Efendi, Abdülbâki. İmraan ve nefsehû. Atıf Efendi Kütüphanesi. No: 2822, Vr. 7a-11b.

Bağdatlı İsmail Paşa. Hediyyetü’l-Ârifin: Esmâü’l-müellifîn ve âŝâru’lmuṣannifîn. İstanbul: Milli Eğitim Banaklığı Yayınları, 1951.

Bursalı Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-i Âmire 1333. el-Cevherî, Ebû Mansûr İsmail b. Hammad. Mu‘cemu’ṣ-Ṣıḥâḥ, Tâcu’l-luga ve sıḥâḥu’l-‘Arabiyye. thk. Muhammed Nebil Tarifî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1432/211.

Çakır, Mehmet. Sibeveyh Öğretim Yöntemi ve Koyduğu Bazı Nahiv Kuralları. İzmir: Anadolu Matbaası, 1994.

DİA. “Abdülgafûr-i Lârî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/204-205. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.

Durmuş, İsmail. “İsferâyînî, İsâmüddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/516-517. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.

el-Feyyûmî, Abu’l-Abbas Ahmed b. Muhammed Ali el-Mukrî. elMiṣbâḥu’l-munîr. thk. Âdil Mürşid. Dımaşk: Dâru’r-Risaleti’l- ‘Âlemiyye, 1431/2010.

el-Galayini, Mustafa. Câmi‘u’d-durûsi’l-‘Arabiyye. 3 Cilt. Beyrut: elMektebetü’l-Asriyye, ty.

https://tr.wikipedia.org/wiki/Uyvar_Kalesi

İbn Malik, Cemaleddin. Şerḥu’t-Teshîl. thk. Abdurrahman es-SeyyidMuhammed Bedevî el-Mehtûm, 4 Cilt. Gize: Hicr 1410/1990.

İbrahim Mustafa vd. el-Mucemu’l-vasîŧ. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1411/1990.

el-İsfehânî, Râgıb. Müfredâtü elfâẓı’l-Ḳur’ân. thk. Safvan Adnan Davûdî. Dımaşk: Dâru’l-Kalem-Berut: ed-Dâru’ş-Şâmiyye, 1412/1992.

el-İsferâyînî, İbrahim b. Muhammed Arabşah İsâmuddîn. İśâm ‘ale’l-Câmî. Dersaadet: Matbaa-i Osmaniyye, 1309.

Kara, Ömer Kara-Anar Gafarov. “Râgıb el-İsfahânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/401-403. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.

el-Lârî, Abdügafur. Ḥâşiyetü Abdilgafûr ‘ale’l-Câmî. İstanbul: Matbaa-i Osmnaiyye, 1309.

el-Muhibbî, Muhammed Emin b. Fadlullah b. Muhibbuddin. Nefĥatu’rreyḥâne ve raşḥatü ŧılâi’l-ĥâne. thk. Muhammed Abdulfettâh elHulv. Mısır: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-‘Arabiyye, 1387/1967.

el-Müberrid, Ebu’l-Abbas, Muhammed b. Yezid. el-Muķtadab. thk. Hasan Hamed - İmil Yakûb 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1420/1999.

Müstakimzâde, Süleyman Sadeddin Efendi. Tuĥfe-i ħaŧŧâŧîn. nşr. İbnülemin Mahmud Kemal İnal. İstanbul: Devlet Matbaası, 1928.

Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarihi Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1993.

Pala, İskender- Filiz Kılıç. “Musammat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/233-235. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.

Ramiz ve Âdâb-ı zurâfası. hzr. Sadık Eldem. Ankara, 1994.

Raşid Mehmed Efendi. Tarih. İstanbul: Matbaa-i Âmire 1282.

Safâyî Efendi, Mustafa. Tezkire-i Safâyî. nşr. Pervin Çapan. Ankara: AKM Yayınları 2005.

Salim Efendi. Tezkiretü’ş-şuarâ. nşr. Adnan İnce. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi 2005.

es-Samirrâî, Fâdıl Salih. Meâni’n-naĥv. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l- ‘Arabî, 1428/2007.

Sîbeveyhi, Ebû Bişr, Amr b. Osman b. Kanber. Kitabu Sibeveyh. thk. Abdüsselâm Muhammed Harun. 5 Cilt. Kahire: Mektebetü’lHancı, 1425/2004.

es-Süyutî, Celaleddin. Hem‘u’l-hevâmi‘ fî Şerĥi Cem‘i’l-cevâmi‘. thk. Abdüsselam Muhammed Harun- Abdülâl Salim Mekrem. 7 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1413/1992.

Şeyhî, Mehmed Efendi. Vekâyiu’l-fuzalâ. nşr. Abdülkadir Özcan. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989.

el-Ukberî, Abu’l-Bekâ, et-Tebyîn ‘an meẕâhib’n-naĥviyyine’l-Baśriyyîne ve’lKûfiyyîn. thk. Abdurrahman Süleyman el-Useymin. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1046/1986.

Uzun, Mustafa İsmet. “Abdülbâki Ârif Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/197-198. İstanbul: TDV Yayınları 1988.

Uzunçarşılı, İ. H. “Değerli Türk Âlimi ve Güzel Sanatlar Üstadı Abdülbâki Ârif Efendi”, TTK Belleten, XXII/85 (Ocak 1958), 101-117.

Yavuz, Ali Fikri. Kur’ân-ı Kerîm ve Meâlî Âlîsi. İstanbul: Sönmez, 1969.