FIKHÎ İHTİLAFLARDA İSNADSIZ RİVAYETLERİN ROLÜ: SÜBHÂNEKE DUASINDAKİ ‘VE CELLE SENÂÜKE’ ÖRNEĞİ

Sübhâneke duası, Hz. Peygamber’in namazda Fâtiha sûresinden evvel okuduğu dualardan olup Hanefîler ve Hanbelîler mezkûr duanın namazda okunmasını tercih etmişlerdir. Temel hadis kaynaklarında, Resûlüllah’ın ve sahâbenin içinde ‘ve celle senâüke’ ifadesinin geçtiği şekliyle Sübhâneke duasını namazda okuduklarına dair birkaç rivayet varsa da bunların isnadsız olarak nakledildikleri görülmektedir. Bununla birlikte hadis eserlerinde Sübhâneke duasından başka, içinde bu ifadenin geçtiği iki farklı dua daha nakledilmektedir. Meşhur rivâyetlerde ‘ve celle senâüke’ ifadesinin Sübhâneke duasında yer almamış olması sebebiyle bu duanın mezkûr ifadeyle birlikte namazlarda okunup okunamayacağına dair tartışmalar Hanefî fıkıh kitaplarında yer almış, fakihler bu hususta birbirinden farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Ekseriyetin görüşüSübhâneke duasının ‘ve celle senâüke’ ibaresi olmaksızın bütün namazlarda okunması yönündedir. Diğer taraftan normal namazlardan ziyade, bir duadan ibaret olduğundan cenaze namazlarında mezkûr duaya bu ifadenin eklenebileceği görüşü, bilhassa ilmihallerde ve uygulamada adeta bir zorunluluğa dönüşmüştür. Bu çalışmada söz konusu duanın temel hadis eserlerindeki keyfiyeti ile Hanefî fakihlerin namazlarda okunup okunmaması hakkındaki görüşleri, hadis ve fıkıh kaynakları dikkate alınarak değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Cenâze namazı, Sübhâneke, dua, hadis, fıkıh, meşhur rivâyet

THE ROLE OF NARRATIONS IN JUDICAL DISPUTES WHICH DON’T HAVE ANY ISNAD: THE CASE OF WA JALLA THANĀUKE IN SUBḤÂNAKA PRAYER

“Subḥānaka” is one of the prayers (duā) of the Prophet recited by him before Sūrat al-Fātiḥah in his all prayers (salāt), and Ḥanafī and Ḥanbalī jurists preferred to be recited it in ṣalāt before Fātiḥa. In the basic hadith sources, there are a few narrations indicating that the Prophet and his Companions recited “this duā” including the expressing of “wa jalla thanāuke”, but these narrations were transmitted without any chain (isnād). However, ḥadīth books transmitted two different prayers apart from Subḥânaka which include the statement “wa jalla thanāuke”. According to the famous narrations about Subḥânaka prayer, it doesn’t include “wa jalla thanāuke”, therefore it was discussed by Hanafi scholars and these discussions took place in their books whether it should be recited in ṣalāt along with “wa jalla thanāuke”, and jurists put forward different views. Nevertheless, the majority of jurists held the opinion that Subḥânaka must be recited with “wa jalla thanâuka” in all prayers. On the other hand, the view regarding this expression can be added in the funeral prayers, because the funeral prayer is just a prayer rather than ṣalāt. But this view turned into almost a necessity and application especially in catechism (ilmiḥāl) books. In this study, therefore we will study the situation of the mentioned duā in basic hadith books and the views of Ḥanafī jurists on whether it should be recited in the prayer, by considering the sources of ḥadīth and fiqh.

Keywords:

Funaral prayer, Subḥânaka, Duâ, Ḥadīth, Fiqh, Famous narration,

PDF

___

Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmam es-Sanʻânî (ö. 211/827), Musannef (I-X), thk.: Eymen Nasruddin el-Ezherî, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, I. Baskı, Beyrut 1421/2000.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî, (ö. 241/855), el-Müsned (I-VI), el-Mektebü’l-İslâmî, 5. Baskı, Beyrut 1405/1985.
Ahmed b. Hanbel, Mesâil, Abdullah b. Ahmed b. Hanbel rivayeti, thk.: Züheyr eş-Şâviş, Mektebetü’l-islâmî, I. Baskı, Beyrut 1401/1981.
Aynî, Ebû Muhammed Bedreddin Mahmûd b. Ahmed b. Musa el-Hanefî (ö. 855/1451), el-Binâye şerhu’l-Hidâye (I-XIII), neşr.: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, I. Baskı, Beyrut 1420/2000.
Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed el-Bâbertî er-Rûmî el-Mısrî (ö. 786/1384), el-İnâye şerhu’l-hidâye (I-X), (Hidâye ile birlikte), Dâru’l-fikr, (y.y.) tsz.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali (ö. 458/1066), es-Sünenü’l-kübrâ (I-XI), thk.: Muhammed Abdülkadir Atâ, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, III. Baskı, Beyrut 1424/2003.
Beyhakî, ed-Duâü’l-kebîr (I-II), thk.: Bedr b. Abdullah, I. Baskı, Kuveyt 2009.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl (ö. 256/869), el-Câmi‘u’s-sahîh (I-VIII), el-Mektebetü’l-İslâmiyye, İstanbul tsz.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl (ö. 256/869), el-Câmi‘u’s-sahîh (I-VIII), el-Mektebetü’l-İslâmiyye, İstanbul tsz.
Buhârî, el-Edebü’l-müfred,thk.: Semîr b. Emin ez-Züheyrî, Mektebetü’l-meârif, I. Baskı, Riyad 1419/1998.
Dabbî, Fudayl b. Gazvân (ö. 195/810), ed-Duâ, thk.: Abdülaziz b. Süleyman, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad 1419/1999.
Damad Efendi, Abdurrahman Gelibolulu Şeyhîzâde (ö. 1078/1667), Mecmaʻu’l-enhur fîŞerhi Mülteka’l-ebhur (I-IV), thk.: Halil İmrân el-Mansûr, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, I. Baskı, Beyrut 1419/1998.
Dârekutnî, Ebü’l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed (ö. 385/995), es-Sünen (I-IV), thk.: Abdullah Hâşim Yemânî el-Medenî, Dâru’l-ma‘rife, Beyrut tsz.
Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahmân (ö. 255/868), es-Sünen (I-II), thk.: Fevvâz Ahmed Zümerlî-Hâlid es-Seb‘u’l-alemî, Dâru’l-kütübi’l-‘Arabî, I. Baskı, Beyrut 1407/1987.
Deylemî, Ebû ŞücaʻŞirûye b. Şehredâr b. Şirûye (ö. 509/1115), Firdevsü’l-ahbâr bi me’sûri’l-hitâb (I-V),thk.: Saîd b. Besyûnî Zağlûl, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1406/1986.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî (ö. 275/888), es-Sünen (I-IV), thk.: Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, İstanbul tsz.
İbn Ebî Şeybe, el-Musannef (I-XVI), thk.: Muhammed b. Abdullah el-Cum’a ve Muhammed b. İbrahim el-Lahyerân, Mektebetü’r-rüşd Nâşirûn, I. Baskı, y.y. 1425/2004.
İbnü’l-Hümâm, Kemâleddin Muhammed b. Abdülvahid b. Abdülhamid, (ö. 861/1457), Fethu’l-kadîr (I-X), (Mergînânî’nin Kitâbü’l-hidâye’si ile birlikte), Dâru’l-Fikr, (y.y.) tsz.
İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ İmadüddin İsmail b. Ömer (ö. 774/1373), Tabakâtü’ş-Şâfiîyyîn, thk.: Enver el-Bâz, Dâru’l-Vefâ, (y.y.) 2004.
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme (ö. 620/1223), el-Muğnî (I-XV), thk.: Abdullah b. Abdülmuhsin, Abdülfettah Muhammed, Dâru âlemi’l-kütüb, III. Baskı, Riyad 1417/1997.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (ö. 275/888), es-Sünen (I-II), thk.: M. Fuâd Abdülbâkî, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, (y.y.) 1395/1975.
İbn Mâze el-Buhârî, Burhânüddîn Ebu’l-Meâlî Mahmud b. Ahmed b. Abdülazîz el-Hanefî (ö. 616/1219), el-Muhît el-Bürhânî fi’l-fıkhi’n-Nu’mânî (I-IX), thk.: Abdülkerîm Sâmî el-Cündî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I. Baskı, Beyrut 1424/2004.
İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî (ö. 970/1563), el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik (I-VIII), Dâru’l-kütübi’l-İslâmî, II. Baskı, (y.y.) tsz.
İbn Nüceym, en-Nehru’l-fâik şerhu Kenzi’d-dekâik (I-III), thk.: Ahmed Azv İnâye, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, I. Baskı, Beyrut 1422/2002.