el-Ahfeş’in Me’âni’l-Kur’ân’ındaki İstişhâd metodu

Makalede el-Ahfeş’in Me’âni’l-Kur’ân’ı ve Me’âni’l-Kur’ân’ınındaki istişhâd metodu ele alınmıştır. Makale bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Me’âni’l- Kur’ân kavramı, ikinci bölümde el-Ahfeş’in hayatı ve Me’âni’l-Kur’ân’ı, üçüncü bölümde ise el-Ahfeş’in Me’âni’l-Kur’ân’ınını telif ederken kullandığı istişhâd metodu örneklerle incelenmiştir. Gerek Arap dili açısından gerekse tefsîr ilmi açısından son derece önemli bir yere sahip olan el-Ahfeş’in Me’âni’l-Kur’ân’ı ve Me’âni’l-Kur’ân’ında kullandığı istişhâd metodu hakkında önemli bilgiler tespit edilmiştir. Hicri ikinci asırdan itibaren kaleme alınmaya başlanan Me’âni’l-Kur’ân tarzındaki eserlerin ilk örneklerinden olması hasebiyle bu alanda çalışma yapacak araştırmacılara ışık tutacak bilgilere ulaşılmıştır.

Al-Ahfash’s istishhad method in his Meani’l-Quran

In this article we have examined al-Ahfash’s Meani’l-Quran and the istishhad method in it. This article consists of an introduction and three chapters. We examined by examples in the first chapter information about Meani’l-Quran; in the second chapter information about the life of al-Ahfash and his Meani’l-Quran; in the third chapter the istishhad method that al-Ahfash used when he interpreted his Meani’l-Quran. Consequently, we have figured out some important determinations on al-Ahfash’s Meani’l-Quran that has a prominent place either in terms of Arabic language or tafsir and istishhad method. Because it is the first examples of Meani’l-Quran genre in the second century hijri, we have reached some important information that would shed light the researchers on this field.

PDF

___

El-Ahfeş, Ebû’l-Hasen Saîd b. Mes’ade el-Mücâşiî, (ö. 215/830); Me’âni’l-Kur’ân, (Thk.: Faiz Faris), II. baskı, Dârü'l-Beşir., Kuveyt, 1981.

Me’âni’l-Kur’ân, (I-II), (Thk.: Abdülemir Muhammed Emin el-Verd), I. Baskı, Âlemü’l-Kütüp, Beyrut, 1985.

Me’âni’l-Kur’ân, (Thk.: Abdülemir Muhammed Emin el-Verd), I. baskı, Âlemü’l-Kütüb, Beyrut, 2003.

Me’âni’l-Kur’ân, (Thk.: Hüdâ Mahmûd Karâa), I. baskı., Mektebetü’l- Hâncî, Kâhire, 1990.

Kitâbu’l-Kavâfî, (Thk.: İzzet Hasan), Matbaatü Vizêratü’Sekâfe, Dimeşk, 1970.

Kitâbu’l-Arûz, (Thk.: Ahmed Muhammed Abduddayim Abdullah), Mektebetü’z-Zehra, Kahire, 1989.

Ahmed, Münir Cum’a; Me’âni’l-Kur’ân fi’t-Türâsi’l-Arabî, (I-II), I. Baskı, Kahire, 1429/2008.

el-Askerî, Ebû Hilâl; Cemheretü’l-Emsâl, (Thk.; Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhim, Abdulmecid Kadamaş), I. Baskı, 1964.

Ebû’l-Bekâ, Eyyûb b. Mûsâ el-Hüseynî el-Kefevî (ö. 1094/1683); el-Külliyyât, II. Baskı, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut, 1419/1998.

Bulut, Ali; Kur’ân Filolojisiyle İlgili Üç İlim Dalı(Garîbü’l-Kur’ân, Me’ânî’l-Kur’ân, İ’râbu’l-Kur’ân) ve Bu Alanda Eser Veren Müellifler (Hicrî İlk Üç Asır)” O.M.Ü.İ.F.D, sayı12 ve 13, yıl- 2001.

Dayf, Şevkî; el-Medârisü’n-Nahviyye, VII. baskı, Dâru’l-Meârif, Kâhire, Trs.

Dirîn, Dr. Muhammed b.Ammar b.Mes’ûd; Eserü’l-Ahfeş fi’l-Kufiyyun ve Teessuruhu Bihim, I.baskı., Camiatü’l-İmam Muhammed b. Suud el- İslamiyye, Riyad, 2008,

İbnü’l-Enbârî, Ebû’l-Berekât Abdurrahmân b. Ebi’l-Vefâ (ö. 577/1181); Nüzhetü’l-Elibbâ fî Tabakâti’l-Üdebâ, III.baskı, (Thk.: İbrâhîm es-Sâmirâî), Ürdün, 1985.

el-Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd (ö. 207/822); Me’âni’l-Kur’ân, III.baskı, Âlemü’l-Kütüb, Beyrut, 1983.

Ferezdak, Ebû Firas Hemmam b. Gâlib b. Sa'saa et-Temîmî (114/732); Şerhu Dîvâni’l-Ferezdak, I. Baskı, Dâru’l-Kitâbi’l-Lübnânî, Mektebetu’l- Medraseti, Beyrût, 1983.

Ferrid, Fethi Abdülkadir; Lemehâtu Belagiyye fî Meâni'l-Kur'ân li’l-Ahfeş el-Evsat, I. baskı, Mektebetü'n-Nehdati'l-Mısriyye, 1983.

el- Fîrûzâbâdî, Mecduddin M. b. Yakub (ö. 817/1415); Basâiru Zevi’t-Temyiz fî Latâifi Kitâbi’l-’Azîz, (Thk: Muhammed Ali en-Neccâr), Meclisu’l-E’lâ li’ş- Şunûni’l-İslâmiyye, Kâhire, 1412.

el-Hamevî, Ebû Abdullâh Şihâbuddîn Yâkût (ö. 626/1229); İrşâdu’l-Erîb ilâ Ma’rifeti’l-Edîb (Mu’cemu’l-Üdebâ), I. baskı., (Thk.: İhsân Abbâs), Dâru’l- Garbi’l-İslâmî, Beyrût, 1993.

İbn Hallikân, Ebû’l-Abbâs Şemsuddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebû Bekr (ö.681/1282); Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zemân, (Thk.: İhsân Abbâs), Dâru

Kâtip Çelebi, Hacı Halife Mustafa b. Abdullâh (ö. 1067/1656), Keşfu’z-Zunûn an Esâmi’l-Kütübi ve’l-Funûn, (Ter: Rüştü Balcı), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2007.

el-Kisâî, Ebü'l-Hasan Ali b. Hamza b. Abdullah (ö. 189/804); Me’âni’l-Kur’ân, (Nşr.:Îsâ ŞehhâteÎsâ), DâruKubâ, Kâhire, 1998.

el-Kıftî, Cemâluddîn Ebû’l-Hasen Alî b. Yûsuf (ö. 624/1227); İnbâhu’r-Ruvât alâ Enbâhi’n-Nuhât, I. baskı., (Thk.: Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm), Dâru’l- Fikri’l-Arabî, Kâhire, Müessesetü’l-Kütübü’s-Sekâfiyye, Beyrut, 1986.

İbn Atiyye, el-Endülüsî, Ebû Muhammed ’Abdulhak b. Ğâlib (ö. 542/1148); el- Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-’Azîz, I. Baskı, (Thk: ’Abdusselâm ’Abduşşâfî Muhammed), Dâru’l-Kitâbi’l-’İlmiyye, Beyrût, 1422.

İbnu’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Cemâluddîn ’Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el- Cevzî (ö. 597/1200); Zâdu’l-Mesîr fî ’İlmi’t-Tefsîr, I. Baskı, (Thk: ’Abdurrezzâk el-Mehdî), Dâru’l-Kitâbi’l-’Arabî, Beyrût, 1422.

İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim (ö. 276/889); el-Meârif, IV.Baskı, (Thk., Servet Ukkâşe), Dâru’l-Meârif, Kahire, Trs..

İbnü’n-Nedîm, Ebû’l-Ferec Muhammed b. Ya’kûb İshâk (ö. 380/990); el- Fihrist, (Thk.: Rıza-Teceddüd), Trs, Yrs.

er-Râzî, Fahreddin (ö. 606/1210); et-Tefsîru’l-Kebîr, II. Baskı, Dâru İhyâi’t- Türâsi’l-’Arabî, Beyrût, 1420.

er-Rufeyde, İbrâhîm Abdullâh; en-Nahv ve Kutubu’t-Tefsîr, Bingâzî/Libya, 1990. III. Baskı,

es-Safedî, Salahuddin Halil b. Aybek;(ö.764/1380), el-Vâfî bi’l-Vefayât, I. Baskı, (Tahk ve Gözetim.: Ahmedü’l-Arnavud-T.Mustafa) Daru Ahyâu’t- Turâsu’l-Arabî, Beyrut, 2000.

Sibeveyh, Ebû Bişr Amr b. Osmân b. Kanber (ö. 180/796); el-Kitâb, (Thk.: Abdüsselâm Muhammed Hârûn), Mektebetü’l-Hâncî, Kâhire, 1375.

es-Sîrâfî, Ebû Saîd el-Hasen b. Abdullâh (ö. 368/979); Ahbâru’n-Nahviyyîne’l- Basriyyîn, I. baskı, (Thk.: Tâhâ Muhammed ez-Zeynî-Muhammed Abdulmun’im Hafâcî), Matbaatu Mustafâ el-Bâbî, Kâhire, 1955.

es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebû Bekr (ö. 911/1505); el-Müzhir fî Ulûmi’l-Luga ve Envâihâ, Thk.: (Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahim ve diğerleri), (I-II), III. Baskı, Mektebetü Dâri’t-Turâs, Kahire, Trs. Buğyetü’l-Vuât fî Tabakâti’l-Lugaviyyîn ve’n-Nuhât, (Thk.: Ebû’l-Fadl İbrâhîm), II. baskı, Dâru’l-Fikr, 1979.

Şarafuddîn, Ca’fer; el-Mevsû’atu’l-Kur’âniyye, I. Baskı, (Thk: ’Abdulazîz b. Osmân), Dâru’t-Takrîbi beyne’l-Mezhebi’l-İslâmiyye, Beyrût, 1420.

eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali b. ’Abdullâh (ö. 1250/1834); Fethu’l-Kadîr, I. Baskı, Dâru İbni Kesîr, Dımeşk, 1414.

et-Taberî, Ebû Câfer Muhammed b. Cerîr (ö. 310/922); Câmiu'l-Beyan 'an Te'vîli Âyi'l-Kur'ân, (Tahkik: Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî)1. Baskı, Dâru Hicr, Kahire, 1422/2001.

Câmi’u'l-Beyân fî Te'vîli’l-Kur'ân, I. Baskı, (Thk: Ahmed Muhammed Şâkir), Muessetü’r-Risâle, Yrs, 1420/2000.

et-Tayyâr, Müsâid b. Süleymân b. Nâsır; et-Tefsîru’l-Lügavî li’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dâru İbni’l-Cevziyye, Riyâd, 2000.

Ebu’t-Tayyib el-Lûgavî, Abdü'l-Vâhid b. Ali el-Halebî (ö. 351/962); Merâtibü'n- Nahviyyîn, (Thk: Muhammed Ebü'l-Fadl İbrâhim) Dâru’l-Fikr’l-Arabiyye, Yrs, Trs.

Verd, Abdülemir Muhammed Emin; Menhecü’l-Ahfeş el-Evsat fi’d-Dirâseti’n- Nahviyye, I. baskı., Müessesetü’l-A’lemi li’l-Matbûât, Beyrut; Mektebetü Dâru’t-Terbiye, Bağdat, 1975.

ez-Zebîdî, Muhibbuddîn Ebû’l-Feyz Seyyid Muhammed Murtazâ (ö. 1205/1790); Tâcü’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, et-Turâsu’l-Arabî, Yrs.Trs.

ez-Zeccâcî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahmân b. İshâk (ö. 337/949); Mecâlisü’l-Ulemâ, III.baskı, (Thk.: Abdusselâm Muhammed Hârûn), Mektebetü’l-Hancî, Kahire, 1999.

ez-Zehebî, Ebû Abdullâh Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân (ö.748/1374); Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, (I-XXIV) Müessesetü’r-Risale, Beyrut, Yrs., Trs.

ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullâh Mahmûd b. Ömer b. Muhammed (ö.538/1143); Esâsu’l-Belâğa, I.baskı., (Thk., Muhammed Bâsil Uyûn es- Sûd) Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût. 1998.

ez-Zirikli, Hayruddîn; el-A’lam Kâmusu Terâcime li-Eşheri’r-Ricâl ve’n-Nisâ mine’l- Arab ve’l-Müsta’ribîn ve’l-Müsteşrikîn, (I-VIII), XV. baskı., Dâru’l-İlmi’l- Malâyîn, Beyrut, 2002.

ez-Zübeydî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen (ö. 379/989); Tabakâtü’n- Nahviyyîn ve’l-Lugaviyyîn, II. baskı, (Thk.: Muhammed Ebûl-Fadl İbrâhîm), Dâru’l-Meârif, Kâhire, Trs.

Yılmaz, Hacı; Alî b. Mes’ûd b. Mahmud el-Ferğânî’nin el-Müstevfâ fi’n-Nahv Adlı Eserinde Konuları İşleme Yöntemi, Koyduğu Kurallar ve Ele Aldığı Bazı Nahiv Konuları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, GÜEBE, Ankara, 2008.