IOANE TEITIOTA KIRIBATI / YENİ ZELANDA DAVASI VE BM İNSAN HAKLARI KOMİTESİ’NİN İKLİM MÜLTECİLERİ İLE İLGİLİ TARİHİ KARARI

1951 Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Cenevre Konvansiyonu’nun 1(A).maddesinde mülteci; “ırkı, dini, milliyeti, belirli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi görüşü nedeniyle zulme uğrama korkusu yaşayan”1 uluslararası bir sınırı geçen kişi olarak tanımlanır. İklim mültecileri her ne kadar literatürde mülteci olarak anılsalar da bu kişiler 1951 Cenevre Konvansiyonu kapsamında mülteci sayılmazlar. Çünkü sözkonusu olan bu kişiler Konvansiyon’un talep ettiği şekilde şiddet veya zulüm nedeniyle ülkesinden kaçmamaktadırlar. Doğal olayların şiddet içermeyen doğası, yaşam hakları tehdit altında olan bu kişilere Konvansiyon kapsamında bir kaçış gerekçesi değildir. İleri dönemde, iklim olaylarının göçün birincil itici gücü olacağı öngörülmektedir ve alanda genişlemeye ihtiyaç duyulacağı muhakkaktır. Doğa olaylarının sığınma zemini olarak dahil edilmemesi mülteci hukuku alanında bir boşluğu göstermektedir. BM İnsan Hakları Komitesi, iklim değişikliğinin etkilerinden dolayı iltica talebi reddedilen bir bireyin şikayetine ilişkin ilk kararında, devletlerin yaşam hakkını ihlal eden iklim değişikliğinden/çevresel bozulmadan kaynaklanan koşullarla karşılaşan kişilerin sınır dışı edilemeyeceğini belirtmiştir. BM Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi’nin denetim organı olan BM İnsan Hakları Komitesi’nin tarihi kararı, iklim değişikliğinin etkilerinden dolayı sığınma hakkı arayan kişilerin şikayetine ilişkin bu alandaki sığınma taleplerine kapı açacaktır. Mülteci tanımının farklı unsurlarına ilişkin farklı mahkeme kararları, devletler arasında değişen mülteci tanıma kriterlerine yol açarken, sığınmacılar için durum belirsizlikler içermektedir. Bu sebeple mülteci hukuku açısından içtihat oluşturabilecek her yeni karar önem arz etmektedir. Bu çalışmaya konu olan karar da devlet uygulamalarına ve dolayısıyla da mahkeme kararlarına öncülük edebilecek nitelikte tarihi bir karardır.

Anahtar Kelimeler:

İklim mültecileri, Ioane Teitiota Kiribati davası, BM İnsan Hakları Komitesi, mülteci, Cenevre Konvansiyonu

PDF

___

2007 National Adaptation Programme of Action, United Nations Framework Convention on Climate Change.
B.D.K. v. Canada (CCPR/C/125/D/3041/2017), para. 7.3; and K v. Denmark (CCPR/C/114/D/2393/2014), para. 7.3.
Beydon v. France (CCPR/C/85/D/1400/2005), para. 4.3. Dillon v. Canada (Minister of Citizenship and Immigration) (2005) FC 381 (Can. FC, Dec. 3, 2004).
Doğan, İlyas: İnsan Hakları Hukuku, Astana Yayınları, 3. Baskı, 2019. Ekşi, Nuray: İklim Mültecileri, Göç Araştırmaları Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 2, Temmuz-Aralık 2016, s. 28.
Essam El-Hinnawi, Environmental Refugees 4 (United Nations Environment Program 1985) cited in Gregory S. McCue, “Environmental Refugees: Applying International Environmental Law to Involuntary Migration) (1993) 6 Geo. Int’l Envtl.L.Rev. 151 at 157-158; Renaud, Bogardi, Dun and Warner; Canisbee and Simms.
Fabrice, Renaud/Bogardi, Janos J./Dun, Olivia/Warner, Koko: Control, Adapt or Flee, How to Face Environmental Migration?, Publication Series of UNU Institute for Environment and Human Security (UNUEHS), No.5/2007 (Bonn: UNUEHS, 2007) . General comment No. 36 (2018) on article 6 of the Covenant on the right to life (CCPR/C/GC/36), para. 30.
Horvath (UKHL, 2000) ss. 497-98. ICISS- The Responsibility to Protect, Report of the International Commission on Intervention and State Sovereignty (Ottawa: Published by the International Development Research Centre, 2001) [ICISS Report.
Kahloo v. Minister for Immigration and Multicultural Affairs, (1997) FCA 1430 (Aus FC, Dec. 1, 1997).
Lambert, Helen, (2001) The Conceptualisation of Persecution by the House of Lords, 13 Intl. J. Ref. L. 16.
Lan v. Australia (CCPR/C/107/D/1957/2010), para. 8.4., Young-kwan Kim et al. v. Republic of Korea (CCPR/C/112/D/2179/2012) at 2.
McKernan, Lucy & Bret, Thiele: UN Human Rights Committee brings new vitality to the right to life, https://www.openglobalrights.org/un-humanrights-committee-brings-new-vitality-to-the-right-to-life/ M.M. v. Denmark (CCPR/C/125/D/2345/2014), para. 8.4; B.D.K. v. Canada (CCPR/C/125/D/3041/2017).
Marshall, L. W.: (2010) Toward a New Definition of ‘Refugee’: is the 1951 Convention Out of Date? European Journal of Trauma and Emergency Surgery. doi: 10.1007/s00068-009-9068-2.
Mehmood v. Minister for Immigration and Multicultural Affairs, (2002) FCA 37 (Aus. FC, Jan. 31, 2002) at. (14).
Minister for Immigration and Multicultural and Indigenous Affairs v. Kord (2002) 125 FCR 68 (Aus. FFC, Mar. 28, 2002) at 69(2).
Moberg, Kara K.: Extending Refugee Definitions to Cover Environmentally Displaced Persons Displaces Necessary Protection, 94(200) Iowa L. Rev.
Musalo, K.: (2010) A Short History of Gender Asylum in the United States: Resistance and Ambivalence May Very Slowly be Inching Towards Recognition of Women’s Claims, 29 Ref. Survey. Q. 46, at 58.
Organization of African Unity (OAU), (1969, 10 September). Convention Governing the Specific Aspects of Refugee Problems in Africa (“OAU Convention”), U.N.T.S. 45.
Ortiz v. Canada (Minister of Citizenship and Immigration) (2011) FC 726 (Can. FC, Jun. 20, 2011).
Özkan, Işıl: Göç, İltica ve Sığınma Hukuku, Seçkin Yayınevi, 2. Baskı, 2017.
Portillo Cáceres et al. v. Paraguay (CCPR/C/126/D/2751/2016), para. 7.3. R v. Immigration Appeal Tribunal; Ex Parte Shah, (1992) 2 AC 629 (UKHL, Mar. 25, 1999).
Saechao, Tyra Ruth: “Natural Disasters and the Responsibility to Protect: From Chaos to Clarity” (2007) 32 Brook. J. Int’l L. 663 at 698-706.
Safi, Sibel: Mülteci Hukuku, Legal Yayınevi, 2017.
Shacknove, A. E.: (1985) Who is Refugee? 95 Ethics 274.
Singh v. Minister for Immigration and Multicultural Affairs, (2002) FCA 37 (Aus. FC, Jan.31, 2002) at (16).
Sivakumaran (UKHL, 1987) at 992-93. Stockholm Declaration, Preamble and all the principles; Maurizio Ragazzi, The Concept of International Obligations Erga Omnes (Oxford: Claredon Press, 1997) at 154-156.
Sunarso v. Minister for Immigration and Multicultural Affairs, (2000) 99 FCR 125 (Aus. FC, Feb. 7, 2000) at 132(38)-(39).
Toussaint v. Canada (CCPR/C/123/D/2348/2014), para. 11.3; Portillo Cáceres et al. v. Paraguay (CCPR/C/126/D/2751/2016), para. 7.5.
UN SC Res. 1674, U.N. Doc. S/RES/ 1674 (2006) at para. 4. UNICEF, n.d. Who is a Refugee?.
United Nations International Covenant on Civil and Political Rights, Advance unedited version Distr.: General 7 January 2020, CCPR/C/127/D/2728/2016, Human Rights Committee, Views adopted by the Committee under article 5(4) of the Optional Protocol, concerning communication No.2728/2016.
V.M.R.B. v. Canada (CCPR/C/33/D/236/1987), para. 6.3. Warner, K. J./Afifi, T. J./Stal, M. J./Schmidl, S. J., Dun/O. J./Bogardi, J. J.: (2013) Human security, climate change, and environmentally induced migration. UNU-EHS.
Wisher, D.: (2003) “Non-State Actors and the Definition of a Refugee in the United Kingdom Protection, Accountability or Culpability?” 15 Intl. J. Ref. L. 68, at 80.
X v. Sweden (CCPR/C/103/D/1833/2008), para. 5.18. Yeo, C.: (2003) Agents of the State: When is an Official of the State an Agent of the State? , 14 Intl. J. Ref. L. 509, s. 515.