GÜMRÜK HUKUKU’NDA -BİR İDARÎ BAŞVURU YOLU OLARAK- GERİ VERME VE KALDIRMA

Gümrük Kanunu’nun 211’inci ve devamı maddeleri çerçevesinde fazla hesaplanan ya da tahsil edilen gümrük vergilerinin geri verme ve kaldırma yoluyla iade alınması ya da kaldırılması mümkündür. Bu bakımdan geri verme ve kaldırma hem bir idarî başvuru yolu hem de anlaşmazlıkları sona erdiren bir çözüm yoludur. Geri verme ve kaldırmanın kapsamı bakımından İthalde alınan Katma Değer Vergisi, Damga Vergisi ve TRT Bandrol ücreti özellik göstermektedir. Bir ticaret politikası aracı olan ithalatta gözetim uygulaması sebebiyle geri verme ve kaldırma başvurularında bulunulması uygulamada sorunlu görülen bir konudur. Temin edil(e)meyen gözetim belgesi nedeniyle, gözetim referans fiyatı üzerinden beyanda bulunulması ve sonra daha düşük olan satış bedeli üzerinden verginin hesaplanması gerekçesiyle geri verme ve kaldırma başvurusunda bulunulması Avrupa Birliği Hukuku göz önünde bulundurulduğunda başvuru sebepleri kapsamında değerlendirilemeyecek bir konudur. Ayrıca bu durumda kişiler hakkında Gümrük Kanunu’nun 235’inci maddesinin 1-c fıkrası gereğince yaptırım uygulanması mümkün değildir. Geri verme ve kaldırma başvurusu, fazla tahakkuk ettirilen ya da ödenen verginin yükümlüye tebliğ edilmesinden itibaren üç yıl içinde yapılabilmektedir. Beyannamenin iptali halinde sürenin ne olduğu ve Gümrük Kanunu’nun 194’üncü maddesi kapsamında doğan telafi edici gümrük vergisi açısından üç yıllık sürenin nasıl hesaplanacağı hususunda tereddütler bulunmaktadır. Geri verme ve kaldırma başvurusu neticesinde verilen karar Gümrük Kanunu anlamında bir idarî karardır. Bu yüzden Gümrük Kanunu’nun 242’inci maddesinde düzenlenen itiraz yoluna tabidir. İdarenin, geri verme kararını üç ay içerisinde uygulamazsa talep üzerine, bu sürenin bitiminden itibaren tecil faizine göre hesaplanacak iade faizini ödemesi gerekmektedir. Ancak idarenin faiz ödemesi için özel bir düzenlemeye gerek bulunmadığı; sorumluluk hukuku ilkeleri gereği hukuka aykırı olarak alınan vergi geri verilirken, yükümlülerin uğrayacakları zararı tam yargı davası yoluyla giderilebilmeleri mümkün görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Geri verme ve kaldırma, , İade faizi, İthalde alınan Katma Değer Vergisi, TRT Bandrol Ücreti, Damga Vergisi, , İthalatta Gözetim Önlemi

PDF

___

Akyılmaz, Bahtiyar/Sezginer, Murat/Kaya, Cemil: Türk İdare Hukuku, Genişletilmiş ve Güncellenmiş 7. Baskı, (Seçkin Yayıncılık), Ankara 2016.
Alan, Nuri: “İptal Davalarının Ön ve Esastan Kabul Şartları”, (Danıştay Dergisi, Y. 13, S. 50-51, Ankara 1983, s. 22-50).
Armağan, Aylin/Seyhan, Serkan: “Gümrük Kanunu’nda İdari İtiraz Yolu”, (Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10, S.2, 2020, 441-460).
Avcı, Işıl Emine: “Gümrük Vergilerinin Geri Verilmesi ve Kaldırılması”, (Gümrükte Uzman Görüş, Y. 9, S. 31, Ekim-Aralık 2011, s. 16-22).
Aydın, Selman/Topuz, Nurdane/Beyribey, Kurtuluş: Gerekçeli, Notlu, İçtihatlı, 4458 Sayılı Gümrük Kanunu ve İlgili Mevzuat, (Seçkin Yayıncılık), Ankara 2000.
Beck, Michael/Bendix, Kristen/Huchatz, Wolfgang: Lehrbuch Abgabenrecht für Zölle und Verbrauchsteuern, (nwb Ausbildung), Herne 2012.
Bulut, Mustafa Kemal: “Gümrük Vergisine Eş Etkili Vergi ve Mali Yüklerin Gümrük Vergisi Tanımı Kapsamında Değerlendirilmesi”, (Vergi Dünyası Dergisi, S. 334, Ekim 2007, s. 139-148).
Bulutoğlu, Kenan: Türk Vergi Sistemi, Değişik ve Genişletilmiş Altıncı Basılış, (Ongun Kardeşler Matbaacılık), Ankara 1979.
Candan, Turgut: Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş Yedinci Baskı, (Yetkin Yayınları), Ankara 2017, (İdarî Yargılama).
Candan, Turgut: “Hukuka Aykırı Olarak Tahsil Edilen Vergilerin Geri Verilmesinde Faiz”, (Mali Çözüm Dergisi, S. 118, Temmuz-Ağustos 2013, s. 161-186), (Faiz).
Candan, Turgut: Açıklamalı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş Dördüncü Baskı, (Yetkin Yayınları), Ankara 2018, (Amme Alacakları).
Canıtez, Murat: Gümrük Mevzuatı, 1. Baskı, (T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2624, Açık Öğretim Fakültesi Yayını No: 1592), Eskişehir, 2012.
Çağlayan, Ramazan: İdarî Yargılama Hukuku, Güncellenmiş 7. Baskı, (Seçkin Yayıncılık), Ankara 2015.
Çelik, Binnur: “İthalde Alınan Katma Değer Vergisi ve Günümüzdeki Önemi”, (Gazi Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 2, Ankara 1999, s. 117-125), (İthalde Alınan KDV).
Çelik, Binnur: Dış Ticaretten Alınan Vergilerden Gümrük Vergisi Hukuku, (İmaj Yayıncılık), Ankara 1999, (Gümrük).
Çıldır, Şentürk/Denizhan, Hüseyin: Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu, 2. Baskı, (Yetkin Yayınları), Ankara 2016.
Çiçek, Hüseyin Güçlü/Atalay, Orhan: “Gümrük İdarelerinde Eş Etkili Vergiler ve Fonların Tahsili, Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, (Gümrük ve Ticaret Dergisi, C. 4, Y. 2017, S. 10, s. 15-24.
Dağkıran, E. Bilgehan: “İthalatta Gözetim Uygulaması-İkincil ve Sonradan Kontrol Açısından Değerlendirilmesi”, (Gümrükte Uzman Görüş, Y. 9, S. 28-29, Ocak-Haziran 2011, s. 43-48).
Demir, Nurettin: “İthalatta Gözetim Uygulaması (Sorunlar ve Çözüm Önerileri)”, (Gümrük ve Ticaret Dünyası, Y. 2017/4, S. 95, s. 19-23).
Derdiyok, Türkmen: Dış Ticarette Vergi ve Mali Yükümlülükler, (Seçkin Yayıncılık), Ankara 2013.
Er, Selami: “Anayasal İlkeler Bağlamında Faiz veya Yersiz Tahsil Edilen Vergilerin İadesinde Faiz Ödenme(me)si Sorunu”, (Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 3, S. 9, s. 33-70).
Ercan, Tayfun: Türk Hukukunda Gümrük Kabahatleri, (On İki Levha Yayıncılık), İstanbul 2016, (Kabahatler).
Ercan, Tayfun: Gümrük Hukuku, (Ekin Yayınevi), Bursa, 2019, (Gümrük).
Eren, Hayrettin/Şişman, Gülden: “İdari İşlem Açısından Vergilendirme Sürecine Bakış” (Prof. Dr. Muallâ Öncel’e Armağan, Cilt I, Ankara 2009, s. 747–813).
Erkut, Celâl: İptal Davasının Konusunu Oluşturma Bakımından İdari İşlemin Kimliği, Tıpkı Basım, (Danıştay Yayınları), Ankara 2015.
Ertuğrul, Ömer: “Gümrük İşlemlerinde İhracat Vergisi: Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu Kesintisi”, (Gümrük ve Ticaret Dünyası, S. 96, Y. 2018/1, s. 34-39).
Fuchs, Karl: Bundesabgabenordnung und EG- Zollrecht, (Linde Verlag), Wien 2006.
Gök, Özgecan: Gümrük Vergisinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklar, Yetkin Yayınları, Ankara 2019, (Gümrük).
Gök, Özgecan: “İthalatta Alınan Katma Değer Vergisi Bir Gümrük Vergisi midir?” (IX. Genç Vergi Hukukçuları Sempozyumu Genç Akademis-yenler Yeni Yaklaşımlar Bildiri Kitabı, Atılım Üniversitesi Yayınları No: 64, Hukuk Fakültesi Yayınları No: 2, s. 31-45), (İthalatta KDV).
Gök, Özgecan: “Repayment and Remission of Duty –As An Administrative RemedyIn Customs Tax Law: Issues Encountered in Praxis” (34. International Public Finance Conference / Turkey Proceedings Book, Istanbul University Publication No: 5253 Faculty of Economics Publication No: 655; http://www.maliyesempozyumu.org/wp-content/ uploads/2019/11/34th-international-public-finance-conferenceturkeyproceedings-book.pdf , E.T. 20.01.2021, s. 272-280), (Repayment and Remission).
Göker, Cenker: “Dış Ticaret İşlemlerine Konulan Ek Mali Yükümlülüklerde Öngörülebilirlik İlkesi Üzerine Bir Deneme”, (Ankara Barosu Dergisi, 2013/1, s. 113-124), (Ek Malî Yükümlülük).
Göker, Cenker: Yürütme ve Yargı Organlarının İlişkileri Açısından Katma Değer Vergisinin Konusu, (Seçkin Yayıncılık), Ankara 2013, (KDV Konusu).
Gözler, Kemal: İdare Hukuku, Cilt I., İkinci Baskı, (Ekin Yayınları), Bursa 2009.
Gözler, Kemal/Kaplan, Gürsel: İdare Hukuku Dersleri, 18. Baskı, (Ekin Yayınları) Bursa 2016.
Gözübüyük, A. Şeref: Yönetsel Yargı, 36. Bası, (Turhan Kitabevi), Ankara 2017.
Gözübüyük, A. Şeref/Tan, Turgut: İdare Hukuku C.II. İdari Yargılama Hukuku, 9. Bası, (Turhan Kitabevi), Ankara 2017.
Gültekin, Raşit: Türkiye’de Dış Ticaretten Alınan Vergiler ve Eş Mali Yükümlülükler, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne 2008.
Günday, Metin: İdare Hukuku, 11. Baskı, (İmaj Yayınevi), Ankara 2011.
Gümüş, Mustafa: İthalatta Vergi ve Mali Yükler, (Ankara Gümrük Müşavirleri Derneği- Önka Matbaa), Ankara 2018.
Hacıköylü, Canatay: “İthalat Sırasında Ödenen Vergiler ve Diğer Mali Yükümlülükler: Türkiye ve Cep Telefonu İthalatı”, (Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.7, S. 1, Ocak 2015, s. 21-36).
Haltern, Ulrich: Europarecht -Dogmatik im Kontext-, 2. Neubearbeitete Auflage, (Mohr Siebeck), Tübingen 2007.
Işıklar, Celâl: “İdari Yargılamada İlk İncelemenin Sıra, Düzen ve Usûlü”, (Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, C.1, Y. 2, S. 6, Temmuz 2011, s. 69-140).
Kağıtcıoğlu, Mutlu: “İdari İşlem Teorisi Çerçevesinde İdari Merci Tecavüzü Kavramının Değerlendirilmesi”, (Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 7, S. 30, Nisan 2017, s. 237-271), (İdarî Merci Tecavüzü).
Kalabalık, Halil: İdari Yargılama Usulü Hukuku, 12. Baskı, (Sayram Yayınları), Konya 2018.
Karakoç, Yusuf: “Vergi İdaresince İade Edilmesi Gereken Yükümlü Alacaklarına Faiz Uygulaması (I)”, Mükellefin Dergisi, S. 107, Kasım 2001, s. 33-44. (Faiz-I)
Karakoç, Yusuf: “Vergi İdaresince İade Edilmesi Gereken Yükümlü Alacaklarına Faiz Uygulaması (II)”, Mükellefin Dergisi, S. 108, Aralık 2001, s. 114-125. (Faiz-II)
Karakoç, Yusuf: Genel Vergi Hukuku, 7. Bası, (Yetkin Yayınları), Ankara 2014, (Genel Vergi).
Karakoç, Yusuf: Vergi Yargılaması Hukuku, 4. Baskı, (Yetkin Yayınları), Ankara 2017, (Vergi Yargılaması).
Kaya, Sezai: “Gümrükte Vergi Planlaması”, (Mali Çözüm Dergisi, S. 105, Mayıs-Haziran 2011, s. 109-126).
Keleş, Şükrü: “Telafi Edici Verginin Geri Verilmesinde Yaşanan Tereddütler”, (Gümrük ve Ticaret Dünyası, S. 95, 2017/4, s. 53-56)
Kılıç, Kaptan: Kaçakçılık Suçları Gümrük Kabahatleri ve Gümrük Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları, (Gazi Kitabevi), Ankara 2013.
Lux, Michael: Das Zollrecht der EG (Handbuch für Praktiker mit Musterfӓllen und Praxistipps), 3. Auflage, (Bundesanzeiger Verlag), Köln 2009.
Mutluer, M. Kâmil/Dayanç, N. Nilay: Vergi Hukuku Genel ve Özel Hükümler, Değiştirilmiş ve Güncelleştirilmiş 4. Baskı, (Turhan Kitabevi), Ankara 2014.
Nural, Ali: 4458 Sayılı Gümrük Kanunu -Açıklamalı-, [Yeni Gümrük ve Ticaret Müfettişleri Derneği İktisadi İşletmesi Yayın No: 2 (33)], Ankara, 2015.
Oktar, S. Ateş: “Vergi Benzeri Mali Yükümlülükler Ek Mali Yükümlülükler ve Bir Totolojik Düzenlemenin Analizi”, (İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 37. Seri, Y. 1996/1997, s. 155- 189), (Vergi Benzeri Mali Yükümlülükler).
Oktar, S. Ateş: Vergi Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Güncelleştirilmiş 12. Baskı, (Türkmen Kitabevi), İstanbul 2017, (Vergi Hukuku).
Oktar, S. Ateş: Türk Vergi Sistemi, (Türkmen Kitabevi), İstanbul 2016, (Türk Vergi Sistemi).
Oktar, Salim Ateş/Akın, Yeliz Neslihan: “Gümrük Hukukunda ‘İthalatta Gözetim Uygulaması’ Dolayısıyla Uygulanan Ek Vergilendirme İşlemleri ve Buna İlişkin Olarak Kesilen Cezalar Hakkında Değerlendirmeler I”, (Vergi Sorunları Dergisi, S. 382, Temmuz 2020, s. 22-41), (Gözetim I).
Oktar, Salim Ateş/Akın, Yeliz Neslihan: “Gümrük Hukukunda ‘İthalatta Gözetim Uygulaması’ Dolayısıyla Uygulanan Ek Vergilendirme İşlemleri ve Buna İlişkin Olarak Kesilen Cezalar Hakkında Değerlendirmeler II”, (Vergi Sorunları Dergisi, S. 383, Ağustos 2020, s. 11-27), (Gözetim II).
Öner, Erdoğan: Türk Vergi Sistemi, 8. Baskı, (Seçkin Yayıncılık), Ankara 2017, (Türk Vergi Sistemi).
Öner, Erdoğan: Vergi Hukuku, 8. Baskı, (Seçkin Yayıncılık), Ankara 2017, (Vergi Hukuku).
Özay, İl Han: Günışığında Yönetim, (Filiz Kitabevi), İstanbul 2004.
Özgür, Abdullah: “Dış Ticarette Gözetim Uygulamaları”, (Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, S. 150, Haziran 2016, www.lebibyalkin.com.tr, E.T. 01.02.2017).
Özkoç, Mehmet: “Gümrük ve Gözetim Uygulaması”, (Yaklaşım Dergisi, S. 278 Şubat 2016, E-Yaklaşım, E.T. 07.10.2016).
Özsoy, Hacı Hasan Murat/Gümüş, Mustafa: “Eş Etkili Vergiler ve Mali Yüklere Dair Bir Analiz”, (Gümrük Dergisi, Y. 21, S. 80, TemmuzEylül 2012, s. 29- 33).
Pocinosznow, Jennifer: Erlass und Erstattung von Einfuhrabgaben unter Darlegung praktischer Fälle, (http://www.hsbund.de/SharedDocs/ Downloads/0_Abschlussarbeiten/FB_FIN/2010/03_10_pocinosznow.p df?__blob=publicationFile , E. T. 05.04.2019.
Sancakdar, Oğuz/Us, Eser/Kasapoğlu Turan, Mine/Önüt, Lale Burcu: İdare Hukuku Teorik Çalışma Kitabı, Genişletilmiş Güncellenmiş 5. Baskı, (Seçkin Yayıncılık), Ankara 2015.
Sarıaslan, Osman: Vergi Uyuşmazlıklarına İlişkin Davalarda İlk İnceleme, (Türkiye Adalet Akademisi), Ankara, 2014, (İlk İnceleme).
Sarıaslan, Osman: “Gümrük Uyuşmazlıklarında İdari İşlemlerin Nitelendirilmesi Sorunu: Hak Arama Hürriyeti Kapsamında Mülkiyet Hakkının Özüne İlişkin Sakıncalar”, (Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Yıl: 2018, Sayı: 11, s. 341-373), (Gümrük Uyuşmazlıklarında İdari İşlem).
Saygılıoğlu, Nevzat/Gerçek, Adnan: Dış Ticaret ve Gümrük Kurallar, İşlemler ve Vergileme, (Yaklaşım Yayıncılık), Ankara 2007.
Selen, Ufuk: Gümrük İşlemleri ve Vergilendirilmesi, Güncellenmiş 10. Baskı, (Ekin Yayınevi), Bursa, 2020.
Sidal, Hulusi: Gümrük Politikası Mevzuatı ve Tatbikatı Cilt: 1, (İstanbul İktisadî ve Ticarî İlimler Akademisi Yayını No. 39-196), (Berksoy Matbaası), İstanbul 1966.
Summersberger, Walter: Grundzüge des Zollrechts, (Lexis Nexis), Wien 2002.
Şahin, Mustafa: “Gümrük Vergileri ve Uygulamada Karşılaşılan Bazı Sorunlar”, (Vergi Dünyası Dergisi, S. 414, Şubat 2016, s. 152-157), (Sorunlar).
Şahin, Mustafa: Gümrük Vergileri, (Gazi Kitabevi), Ankara, 2019, (Gümrük).
Şenol, Coşkun: “Gümrük Vergileri ve Para Cezalarında Geri Verme ve Kaldırma”, (Gümrük Dünyası, Y. 2012/3, S. 74, s. 27-36).
Şenyüz, Doğan/Yüce, Mehmet/Gerçek, Adnan: Türk Vergi Sistemi, 15. Baskı, (Ekin Yayınevi), Bursa 2018, (Türk Vergi Sistemi).
Şenyüz, Doğan/Yüce, Mehmet/Gerçek, Adnan: Vergi Hukuku (Genel Hükümler), 9. Baskı, (Ekin Yayınevi), Bursa 2018, (Vergi Hukuku).
Şenyüz, Doğan: Vergi Ceza Hukuku Vergi Kabahatleri ve Suçları, 10. Baskı, (Ekin Yayınevi), Bursa 2017, (Vergi Ceza).
Tan, Turgut: İdare Hukuku, Güncelleştirilmiş 6. Bası, (Turhan Kitabevi), Ankara 2017.
Tongal, Önder Şafak: “İthalatta Gözetim Uygulaması ve Yol Açtığı Sorunlar”, (Gümrük Dünyası, Y. 2014/1, S. 80, s.11-16).
Tschiderer, Sebastian: EU- Zollrecht, 2. aktualisierte Auflage, (LexisNexis), Wien 2011.
Tuncer, Selahattin: Vergi Hukuku ve Uygulaması Cilt-I, (Yaklaşım Yayınları), Ankara 2003, (Vergi I).
Tuncer, Selahattin: Vergi Hukuku ve Uygulaması Cilt-II, (Yaklaşım Yayıncılık), Ankara 2006, (Vergi II).
Uçak, Hakan: “Gözetim Uygulaması ve Gümrük Kıymeti”, (Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, S. 97, Ocak 2012, www.lebibyalkin.com.tr, E.T. 01.02.2017),
Uygun, Esra/Gerçek, Adnan: “Anayasa Mahkemesinin Vergilendirme Alanındaki Bireysel Başvuru Kararlarının Değerlendirilmesi”, (Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 7, S. 29, Ocak 2017, s. 167-191).
Witte, Peter/Wolffgang, Hans-Michael: Lehrbuch des Europäischen Zollrechts, 7. überarbeitete und aktualisierte Auflage, (NWB Verlag), Herne 2012.
Witte, Peter: Zollkodex Kommentar, 6. neubearbeitete Auflage, (Verlag C.H. Beck), München 2013.
Yayla, Sefa: “Vergi Usul Kanunu Açısından Gümrük İdareleri Tarafından Alınan Vergiler ve Resimler”, (Gümrük Dünyası, Y. 2016/3, S. 90, s. 23-27), (Vergi).
Yayla, Sefa: “Damga Vergisi ve Gümrük Vergi Sistemi İçindeki Yeri”, (Gümrük ve Ticaret Dünyası Dergisi, 2017/4, S. 95, s. 38-52), (Damga Vergisi).
Yayla, Sefa: “Gümrük Vergi ve Para Cezalarının Geri Verilmesi ve Kaldırılması”, (Gümrük ve Ticaret Dünyası Dergisi, 2018/1, S. 96, s. 53-60), (Geri Verme ve Kaldırma).
Yayla, Yıldızhan: İdare Hukuku, (Beta Yayınevi), İstanbul 2009.
Yerci, Cahit: Gümrük Mevzuatı Dahil Tüm Yönleriyle İthalatta KDV, (Yaklaşım Yayıncılık), Ankara 2005, (İthalatta KDV).
Yerci, Cahit: Yorum ve Açıklamalarla Gümrük Hukuku ve Davaları, Güncelleştirilmiş ve Geliştirilmiş 2. Baskı, (Seçkin Yayıncılık), 2020, (Gümrük).
Yumuk, Hamit: “Gümrük Hukukunda Zorunlu İdari İtiraz”, (Yedinci Genç Vergi Hukukçuları Sempozyumu -Bildiri Kitabı-, (Yetkin Yayınları), Ankara 2017, s. 173-224), (İtiraz).
Yumuk, Hamit: “Gümrük Kanununa Aykırı Olarak Tahakkuk Ettirilen veya Tahsil Edilen Gümrük Vergilerinin Kaldırılması veya Geri Verilmesi”, (Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Y.8, S. 16, Aralık 2020, s. 537-576), (Kanuna Aykırılık).
Yüce, Mehmet: Vergi Yargılama Hukuku, Güncellenmiş 5. Baskı, (Ekin Yayınevi), Bursa 2017.
Zerres, Thomas/Zerres, Michael: Europäisches Wirtschaftsrecht, (Reiner Hampp Verlag), München und Mering 2015.