Ebru Melek BENLİGÜL, Murat BEKTAŞ, Gazi ARSLAN

Meta-Analizi Anlamak ve Yorumlamak: Hemşireler İçin Öneriler

Meta-analiz çalışmaları, bilimsel bilgi birikimine katkı yapan, en güç̧lü kanıtların üretildiği kanıta dayalı uygulamalara rehberlik eden bilimsel çalışmalardır. Farklı bağımsız çalışmaların sonuçlarını birleştiren istatistiksel bir prosedür olan meta-analiz, kanıta dayalı hemşirelikte merkezi bir rol oynar. Meta-analiz, titiz tasarımı ve hemşirelik müdahalelerinin gerçek sonuçlarının bilimsel yansıması nedeniyle genellikle klinik hemşireleri için en iyi kanıt kaynaklarından biri olarak kabul edilir. Meta-analizlerin anlaşılması, uygulanması ve yorumlanması; hemşirelerin araştırma kapasitesini geliştirmek ve daha güvenilir kanıt desteği sağlamak için çok önemlidir. Hemşireler meta-analiz ile elde ettikleri güçlü kanıtları, mevcut uygulamaları değiştirme ve klinik bakımın etkinliğini arttırmada, daha kaliteli ve güvenilir bir bakım sağlamada, bakım rehberleri oluşturmada ve maliyeti azaltmada kullanabilirler. Bir meta-analizin kalitesi, klinik karar vericilerin çalışması için kritiktir. Meta-analiz, bir araştırma alanındaki bilgileri biriktirmek ve özetlemek ve birkaç sonucu birleştirerek bir tedavinin etkisinin genel ölçüsünü belirlemek için güçlü bir araçtır. Bununla birlikte, tartışmalı bir araçtır, çünkü belirli kuralların küçük ihlalleri bile yanıltıcı sonuçlara yol açabilir. Ayrıca, meta-analizlerin yanlış yorumlanması, etkisiz veya zararlı tedavinin uygulanmasına neden olabilir. Bu incelemenin amacı, bir meta-analiz yürütme sürecini tanımlamak; meta-analizlerin eleştirel olarak okuması, anlaşılması ve sonuçların doğru yorumlanması için hemşirelere rehber olabilecek önemli noktaları tartışmaktır.

Anahtar Kelimeler:

Meta-anaiz, Kalite, Kanıta dayalı hemşirelik

Understanding and Interpreting Meta-analysis: Recommendations for Nurses

Meta-analysis studies are scientific research that generates most powerful evidence, guide evidence-based practices and contribute scientific knowledge accumulation. Meta-analysis, a statistical procedure that integrates the results of several independent studies, plays a central role in evidence-based nursing. Meta-analysis is often regarded as one of the best sources of evidence for clinical nurses due to its rigorous design and scientific reflection of the true results of nursing interventions. The understanding, implementation and interpretation of meta-analyses is very important to improve research capacity and provide more reliable evidence support for nurses. Nurses can use the strong evidence from Meta-analysis to change existing practices and increase the effectiveness of clinical care, the provide better quality and reliable care, the create care guidelines and reduce costs. The quality of a meta-analysis is critical for clinical decision-makers to put into practice. Meta-analysis is a powerful tool for accumulating and summarizing the knowledge in a research field, and to determining the overall measure of the effect of a treatment by combining several conclusions. However, it is a controversial tool, because even small violations of certain rules can lead to misleading results. In addition, misinterpretation of meta-analyses may lead to ineffective or harmful treatment being administered. The purpose of this review is to describe the meta-analysis process and to discuss important points that can guide nurses to critically read and understand meta-analyzes and to interpret the results correctly.

Keywords:

meta-analysis, Quality, Evidence-based nursing,

PDF

___

1. Kocaman G. Hemşirelikte kanıta dayalı uygulama. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi. 2003; 2:61-69.
2. Baran GK, Atasoy S, Şahin S. Hemşirelerin kanıta dayalı hemşirelik uygulamalarına yönelik farkındalık ve tutumlarının değerlendirilmesi. CBU-SBED 2020; 7(3): 352-359.
3. Hou Y, Tian J, Zhang J, Yun R, Zhang Z, Chen K et al. Quality of meta-analysis in nursing fields: An exploration based on the JBI guidelines. PLoS ONE 2017;12(5): e0177648.
4. Haidich AB. Meta-analysis in medical research. Hippokratia 2010; 14 (Suppl 1): 29-37.
5. Deliktaş A, Kabukcuoğlu K, Kış A. Hemşirelikte meta-analiz uygulama süreci: Metodolojiye yönelik bir rehber. International Journal of Human Sciences 2016;13(1):1906-1925.
6. Açıkel C. Meta-analiz ve kanıta dayali tıp’taki yeri. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni. 2009; 19:164-172.
7. Nahcivan N, Seçginli S. Sistematik derlemeye dahil edilen nicel araştırmaların metodolojik kalitesi nasıl değerlendirilir? Türkiye Klinikleri Halk Sağlığı Hemşireliği Özel Sayısı 2017; 3(1):10–19.
8. Sarı K, Şaşmaz Ören F. Araştırmaya dayalı öğrenme stratejisinin öğrencilerin akademik başarılarına etkisi: Bir meta analiz çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2020;35(3):540-555.
9. Bown MJ, Sutton AJ. Quality control in systematic reviews and meta-analyses. Eur J Vasc Endovasc Surg 2010; 40(5):669-77.
10. Şen S. SPSS ile meta-analiz nasıl yapılır? Harran Education Journal 2019;4(1):21-49. 11. Kılıçkap M. Meta-analizleri nasıl yorumlayalım: Türkiye’de kardiyovasküler risk faktörlerine yönelik yapılan meta-analizlerin metodolojik açıdan değerlendirilmesi. Turk Kardiyol Dern Ars 2018; 46(7):624-635. 12. Balcı S, Baydemir C. Sağlık bilimlerinde meta analizi. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2015; 1(1): 9-11.
13. Şen S, Akbaş N. Çok düzeyli meta-analiz yöntemleri üzerine bir çalışma. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi 2016; 7(1):1–17.
14. Greco T, Zangrillo A, Biondi-Zoccai G, Landoni G. Meta-analysis: pitfalls and hints. Heart, Lung and Vessels 2013; 5(4): 219-225.
15. Karaçam Z. Sistematik derleme metodolojisi: Sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. DEUHYOED 2013;6(1):26–33.
16. Bastian H. 5 key things to know about meta-analysis. https://absolutelymaybe.plos.org/2014/01/20/5-key-things-to-know-about-meta-analysis/ 04 Ocak 2021.
17. Bastian H. Another 5 things to know about meta-analysis. https://absolutelymaybe.plos.org/2015/06/30/another-5-things-to-know-about-meta-analysis/ 04 Ocak 2021.
18. Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG. PRISMA Group. Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement. PLoS Med 2009;6(7): e1000097.
19. Dinçer S. Eğitim bilimlerinde uygulamalı meta-analiz. 1. Baskı, Ankara: Pegem Akademi; 2014: 16-49.
20. Üstün U, Eryılmaz A. Etkili araştırma sentezleri yapabilmek için bir araştırma yöntemi: Meta-Analiz. Eğitim ve Bilim 2014;39 (174):1-32.
21. Bıkmaz Bilgen Ö, Doğan N. Puanlayıcılar arası güvenirlik belirleme tekniklerinin karşılaştırılması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi 2017; 8(1):63-78.
22. Kansızoğlu HB, Sulak SE. Öğrenci merkezli dil bilgisi öğretim uygulamalarının öğrenci başarısına etkisi: Bir meta analiz çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2019; 34(4):958-980. 23. Ried K. Interpreting and understanding meta-analysis graphs A practical guide. Reprinted from Australian Family Physician 2006; 35 (8): 635-638.
24. Kiester D, Tilson J. Interpreting meta-analysis in systematic reviews. EBM 2008;13 (3): 67-69.
25. Şelli M, Doğan Z. Meta analiz ile tarımsal verilerin değerlendirilmesi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2011;15(4):45-56.
26. Berktaş M, Odds oranı (odds ratio, OR) bize ne anlatıyor? https://medium.com/@mehmetberktasmdmsc/odds-oran%C4%B1-odds-ratio-or-bize-ne-anlat%C4%B1yor-f2233963ae9b#:~:text=Odds%20bize%20bir%20durumun%20olma,6%20(0.833)’d%C4%B1r. 27 Eylül 2020.
27. Çarkungöz E, Ediz B. Meta analizi. Uludag Univ J Fac Vet Med 2009;28(1):33–37.
28. Hak T, Van Rhee HJ, Suurmond R. How to interpret results of meta-analysis. Version 1.3. Rotterdam: The Netherlands: Erasmus Rotterdam Institute of Management;2016 www.erim.eur.nl/research-support/meta-essentials/downloads 02 Ocak 2020
29. Bastian H. 5 tips for understanding data in meta-analyses. https://absolutelymaybe.plos.org/2017/07/03/5-tips-for-understanding-data-in-meta-analyses/ 04 Ocak 2021
30. Bakioğlu A, Göktaş E. Bir eğitim politikası belirleme yöntemi: Meta analiz. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi 2018; 1(2):35-54.
31. Gedik A, Üstüner M. Eğitim örgütlerinde örgütsel bağlılık ve iş doyumu ilişkisi: Bir meta analiz çalışması. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi 2017; 8(2): 41-57.
32. Yıldız N, Tez M. Meta-analizinde kategorik verilerin birleştirilmesinde kullanılan istatistiksel yöntemler: Aktif ve pasif sigara içicilerin değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi 2009; 38 (2):134-146.
33. Sarı K, Şaşmaz Ören F. Araştırmaya dayalı öğrenme stratejisinin öğrencilerin akademik başarılarına etkisi: Bir meta analiz çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2020;35(3):540-555.
34. Kansızoğlu HB, Sulak SE. Öğrenci merkezli dil bilgisi öğretim uygulamalarının öğrenci başarısına etkisi: Bir meta analiz çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2019; 34(4):958-980.
35. Aşık Z, Özen M. Meta-analysis steps and reporting. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care. 2019; 13(2): 232-240.