Çelikhan Ovası (Adıyaman) ve Yakın Çevresinde Doğal Ortam İnsan İlişkileri

Çelikhan ovası Türkiye'nin büyük tektonik yapılarından Güneydoğu Anadolu bindirmesi ile Doğu Anadolu fay zonunun kesiştiği alanda, bu iki yapının denetiminde şekillenmiş, dar alanlı, tektono-karstik bir ovadır. Flüvyal süreçler ve Permo-Karbonifer yaşlı mermerlerin karstlaşması ile oluşmuş tektonik kökenli Çelikhan ovası (Adıyaman) Güneydoğu Toroslar arasında, 1250-1350 m.'ler arasında, 15 km2 alan kaplamaktadır. Çelikhan ovası çevresinde relief derin vadiler ve yüksek dağlardan oluşmaktadır. Dağlık yörede ovanın dar alanlı ve bu nedenle de tarım alanlarının kısıtlı olması halkı zorunlu olarak mera hayvancılığına yöneltmiştir. Karstik ve dağlık ekosistemde bitki örtüsünün uzun yıllar tahribi sonucunda yörenin % 70'inden fazla bölümünde şiddetli erozyon ortaya çıkmıştır. Yöre halkı geçim sıkıntısı nedeniyle büyük şehirlere göç etmektedir. Ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmalarıyla bozulan ekolojik denge yeniden kurulmaya çalışılmaktadır. Yörenin en önemli coğrafi sorunları; şiddetli erozyon, kütle hareketleri, çığ, siltasyon ve yüksek deprem riskidir. Dağlık ve karstik ekosistemdeki yöre gür karstik kaynakları, zengin florası, lokal kliması ile hayvancılık, arıcılık, alabalık yetiştiriciliği, meyvecilik ve yöreye özgü tütün yetiştiriciliğine uygun koşulara sahiptir. Bu çalışmada, kırsal bir alan özelliğindeki Çelikhan ovası ve yakın çevresinin doğal ortam koşulları tanıtılmakta, coğrafi çevre ile insan arasındaki ilişkiler değerlendirilmektedir.

The Relations of Between Natural Environment and Human in Çelikhan Plain (Adiyaman) and Its Close Environment

Çelikhan plain is a plain which is located in the concurrent area of East Anatolian Fault Zone and the Southeast Anatolian Thrust. This plain is formated by this two structures. This area is narrow and a tectonokarstic plain. The tectonic origin Çelikhan plain (Adıyaman) covers the area of 15 km2 in the between 1250 and 1350 m. in the southeast Taurus. Çelikhan plain (Adıyaman) is formated by means of fluvial processes and karstification of permo-carbonifer marbles.Çelikhan plain and its environment consists of deep valleys and high mountains. The people tend to stock-breeding, reluctantly, because of the fact that the plain is narrow and high mountains. Narrow plain and high mountains also affect the agricultural area, negatively. Destruction of vegetation in karstic and mountainous ecosystem cause a strong erosion in % 70 part of this area. The people in environs migrate to cities because of economical reasons. Because of the fact that the studies of afforestation and controlling erosion, ecological balance is damaged. But this balance is tried to reconstruct by the people. The most important geographical problems of the region or environs are strong soil erosion, avalanche, mass movement, siltation and high earthquake risk. The environs in mountainous and karstic ecosystem is suitable for stock-breeding, apiculture, fishery and tobacco producing, which is the characteristic of this region. In this study, natural environments of Çelikhan plain which is an rural area, and its close environment are introduced and the relations of between geographical environment and human are analyzed.

PDF

___

ATALAY, İ., 1989, Türkiye'de Kır Yerleşmelerinin Arazi Degredasyonu Üzerindeki Etkileri; Atatürk Kül. Dil ve Tar. Yük. Kur. Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu Coğrafya Araştırmaları C: 1, S: 1, s: 91-101 ANKARA
ATALAY, İ., 2002,Türkiye'nin Ekolojik Bölgeleri;Orman Bakanlığı Yayınları,No:123
BİRİCİK, A.S., 1994, "Gölbaşı Depresyonu"; Türk Coğr. Der. S : 29 s: 53,İSTANBUL
EROL, O., ALKAN, E., ELİBÜYÜK, M., ve DOĞU, A.F., 1987, Aşağı Fırat Bölgesinde Bugünkü ve Kuvaterner'deki Doğal Çevre Koşulları; ODTÜ. Aşağı Fırat Projesi, 1978-79 Çalışmaları. Aşağı Fırat Projesi Yayınları Seri: 1, No: 3 ANKARA
GÖZÜBOL, A.M., ve ÖNAL, M., 1986, Malatya İli Çat Barajı Tüneli Jeolojik ve Mühendislik Jeolojisi İncelemesi; Tübitak Proj. ANKARA.
KARAMAN, T., ASLAN, F., BAKIRHAN, B., POYRAZ, N., ALAN, İ., KADINKIZ, G., KILINÇ, F., YILMAZ, H., 1993, Malatya Doğanşehir, Çelikhan Dolaylarının Jeolojisi; M. T. A. Genel Müd. Arşiv No: 479
ÖZDEMİR, M. A., ve SUNKAR, M., 2002, "Çelikhan Ovası (Adıyaman) ve Yakın Çevresinin Jeomorfolojisi"; F. Ü. Sos. Bil. Der. C: 12, S: 1 s: 25-47 ELAZIĞ
ÖZDEMİR, M. A., ve TONBUL, S., 1996, "Şiro (Örmeli) Çayı Havzası ve Yakın Çevresinde (Malatya Güneydoğusu) Arazi Kullanımı, Sorunlar ve Öneriler;, F.Ü. Sos. Bil. Der. C: 7 S: 1-2 s: 145-173 ELAZIĞ
ÖZDEMİR, M. A., 1996, "Doğu Anadolu Fay Zonunun Sincik (Adıyaman) İle Hazar Gölü (Elazığ) Arasındaki Jeomorfolojik Özellikleri" ; F. Ü. Sos. Bil. Der. C:8 S:1 s:191-217 ELAZIĞ
PERİNÇEK, D., 1979, "Geological Investigation Of The Çelikhan-Sincik- Koçali Area (Adıyaman Provinz)"; İst. Üniv. Fen. Ed. Mec. Seri: B s: 127-147
ŞAHIN, C.,1990, Aladağ Çayı Havzasında Çevre Koşulları ve Bunlarla İlgili Bozulmuş Doğal Dengenin Yeniden Kurulmasına İlişkin Sorunlar ve Çözüm Yolları; Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğrafya Dizisi Sayı.1
TONBUL, S., 1987; Elazığ Batısının Bitki Örtüsü Özellikleri; F. Ü. Sos. Bil. Der.1/1, s: 209-225, Elazığ
KHGM, 1984, ADIYAMAN İLİ ARAZİ VARLIĞI
KHGM, 1984, MALATYA İLİ ARAZİ VARLIĞI
METEOROLOJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ELEKTRONİK BİLGİ İŞLEM MÜDÜRLÜĞÜ VERİLERİ
ÇELİKHAN İLÇE TARIM MÜDÜRLÜĞÜ VERİLERİ (2004)
ADIYAMAN AGM-ORKÖY ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ VERİLERİ (2004)
T.C. BAŞBAKANLIK DİE VERİLERİ (2000)