SEYYİD HASAN-İ GAZNEVÎ: HAYATI, EDEBÎ ŞAHSİYETİ VE DÎVÂN’I

“Eşref” lâkaplı Seyyid Hasan-i Gaznevî, (öl. 556/1161) V/XI. asrın sonlarından VI/XII. asrın ortalarına kadar yaşamış Gazneliler dönemi şairlerindendir. Uzun yıllar Gazne Sultanı Behrâmşâh’ın sarayında yaşamış, Irak Selçukluları ve Hârezmşâh saraylarına uğramıştır. Döneminin ileri gelen devlet adamları için kasideler yazmıştır. Onun hayatının, edebî kişiliğinin ve Dîvân’ının bilinmesinin Türk kültür hayatına katkı sunacağını düşünmekteyiz. Bu dönemin; Türk dili ve edebiyatının önemli bir aşamasını teşkil eden Dîvân edebiyatını, özellikle dil ve mazmunlar yönünden etkilediği düşünülmektedir. Bu amaçla bu dönemle ilgili yapılacak çalışmalar, Klâsik Türk edebiyatının anlaşılmasına da katkı sunacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Seyyid Hasan-i Gaznevî, , Gazneliler

PDF

___

‘Abbâs İkbâl-i Aştiyânî, “Zindegî-i Seyyid Hasan-i Gaznevî”, Mecelle-i Armagân, XV. Yıl, Tahran 1313 ş., s. 81-90.
‘Abdullâh-i Râzî, Târîh-i Kâmil-i Îran, İntişârât-i İkbal, Tahran 1347 ş., II, 138-141.
Ahmed Ateş, İstanbul Kütüphânelerinde Farsça Manzum Eserler, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1968, I, s. 39, 40.
Devletşâh-i Semerkandî, Tezkîretu’ş-Şu‘arâ, nşr. Edward Browne, tsh. Muhammed-i Ramazanî, Çâp-i Kelâle-i Hâver, Çâp-i Dovvom, Tahran 1366 ş., s. 53, 104, 105, 182, 183.
Dîvân-i Cemâle’d-dîn Muhammed b. ‘Abdu’r-rezzâk-i İsfehânî, haz. Seyyid Hasan Vahîd-i Destgerdî, İntişârât-i Kitâbhâne-i Senâ’î, Tahran 1361 ş., s. 270.
Dîvân-i Kemâle’d-dîn-i İsmâ‘îl-i İsfehânî, haz. Huseyn-i Bahru’l-‘ulûmî, İntişârât-i Dihhudâ, Tahran 1348 ş., s. 70.
Ebu’l-Hasan-i Beyhakî, Lubâbu’l-Ensâb ve’l-Elkâb ve’l-A‘kâb, tsh. Seyyid Mehdî-i Recâî, nşr. Menşûrât-i Mektebetu’l-Mar‘aşî, Çâp-i Dovvom, 1386 ş., s. 131-132, 618.
Emîn Ahmed Râzî, Heft İklîm, haz. Seyyid Muhammed Rızâ Tâhirî, İntişârât-i sedâ ve Sîmâ, Tahran 1378 ş., I/176-183, 344, 345; II, s. 183, 222.
Gökmen, Gökhan, “Mu‘izzî’nin Şiir Dünyası”, Kırıkkale-Ankara Üniversiteleri, Sosyal Bilimler Enstitüleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kırıkkale 2018.
Hamdullâh Mustevfî-i Kazvinî, Târîh-i Guzîde, haz. ‘Abdu’l-Huseyn-i Nevâî, İntişârât-i Emîr Kebîr, Tahran 1362 ş., s. 401, 727, 728.
Karaismailoğlu Adnan, “Mu‘izzî”, TDVİA, XXXI, İstanbul, s. 98-99.
Mecd-i Hâfî, Ravza-i Huld, haz: Huseyn-i Hadîvecm, Çâphâne-i Musavver, Tahran 1345 ş., s. 275.
Mecdûd b. Âdem Senâ’î, Meånevîhâ-yi Hakim Senâ’î, tsh. Muhammed Takî Muderris-i Razavî, İntişârât-i Dânişgâh-i Tehrân, Tahran 1348 ş., s. 195.
Minhâc-i Sirâc-i Cuzcânî, Tabâkât-i Nâsirî, haz. ‘Abdulhay Habîbî-i Kandehârî, İntişârât-i Bunyâd-i Ferhengî, Kâbil 1391 ş., I, 23-24.
Muhammed b. ‘Alî b. Suleymân er-Râvendî, Râhetu’s-Sudûr ve Âyetu’s-Surûr, haz. Muhammed İkbâl, İntişârât-i Emîr Kebir, Tahran 1364 ş., s. 187, 193, 274, 275.
Muhammed-i ‘Avfî, Lubâbu’l-Elbâb, tsh. ‘Azîzullah ‘Alizâde, İntişârât-i Firdevs, Çâp-i Evvel, Tahran 1361 ş., II, s. 270, 276.
Muhammed b. Muhammed-i Dârâbî, Tezkîre-i Letâyifu’l-Hiyâl, tsh. Yûsuf Beg Babapûr, İntişârât-i Mecme‘-i Zehâyîr-i İslâmî ve Kitâbhâne-i Meclis, Kum 1391 ş., II, s. 517.
Muhammed-i Kâsim-i Hinduşâhî, Târîh-i Firişte, haz. Muhammed Riza Nasîrî, İntişârât-i Encümen-i Âŝâr-i Mefâhîr-i Ferhengî,Tahran 1378 ş., s.24, 179-180.
Mustafâ Dirâyetî, Fihristigân-i Nushahâ-yi Hattî-i Îran, İntişârât-i Sâzmân-i Esnâd u Kitâbhâne-i Millî, Tahran, 1390 ş., 15, s. 179-180.
Mürsel Öztürk, “Eşref-i Gaznevî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XI, s. 474-475.
Mukaddime-i Dîvân-i Seyyid Hasan-i Gaznevî, tsh. Muderris-i Razavî, İntişârât-i Dânişgâh-i Tehrân, Tahran 1328 ş., s. 357-400.
Riza Kulîhân-i Hidâyet, Mecme‘u’l-Fusehâ, tsh. Mezâhir-i Musaf, İntişârât-i Emîr Kebîr, Çâp-i Evvel, Tahran 1336 ş., s. 525-528.
Takiye’d-dîn Muhammed-i Evhadî-i Bulyânî, ‘Urefâtu’l-‘Âşikîn ve ‘Arsâtu’l-‘Ârifîn, İntişârât-i Mîrâs-i Mektûb, Tahran 1389 ş. II, s. 1094.
Zahîreddîn el-Beyhakî, Lubâbu’l-Ensâb ve’l-Elkâb ve’l-A‘kâb, tsh. Seyyid Mehdî-i Recâî, nşr. Menşûrât-i Mektebetu’l-Mar‘aşî, Çâp-i Dovvom, 1386 ş., 131-138, 618.
Zebihullah Safâ, Târîh-i Edebiyât Der Îrân, II, 589; Razavî, İntişârât-i Dânişgâh-i Tehrân, Tahran 1348 ş., II, 24, 195, 586, 588-591.