SELAHADDİN EYYUBİ ADLI ROMANI BAĞLAMINDA CORCÎ ZEYDÂN’IN ROMANCILIĞI

Lübnan doğumlu Corcî Zeydân (1861-1914) gazeteci, tarihçi ve edebiyatçıdır. Her biri İslam tarihindeki meşhur bir olayı veya bir şahsiyeti konu edinen 22 tarihi roman yazan Zeydân’ın en önemli romanı Selahaddin Eyyubi adlı tarihi romanıdır. Tarihi gerçeklerin çarpıtılması, olayların akışından saptırılması ya da tarihi şahsiyetlerin değersizleştirilmesi romanda sık rastlanılan bir durumdur. Ona göre tarihi roman, tarihi olduğu gibi aktaran bir belgesel olmak zorunda değildir. Roman yazarı tarihten esinlenebilir, kahramanlarını tarihten seçebilir ancak kahramanlarına istediği rolü yükleme hakkına sahiptir. Bu bakış açısıyla onun tarihi romanları klasik tarihi roman anlayışının aksine, Batı’da ortaya çıkan yeni nesil tarihi roman formuna uygun düşmektedir. Romanlar teknik açıdan başarılı olsalar da hayalin gerçeğe baskın olması, tarihi olayların saptırılması, farklı yüzyıllarda yaşamış kişilerin aynı romanda bir araya getirilmesi, romanların başkarakterlerinin sönük, buna karşın önemsiz rollerdeki karakterlerin baskın olması, en ciddi konuların işlendiği romanların bile bir aşk romanına dönüştürülmesi, aşk ve kadın temalarının okuyucuyu romana çekmek ve romanda sürekliliği sağlamak için bir araç olarak kullanılması, romanlarda kopukluk ve tesadüflerin çokluğu gibi nedenlerle tarihi roman kapsamında değerlendirmek mümkün değildir. Corcî Zeydân’ın romanlarını, İslam tarihi romanları olarak nitelemek de mümkün değildir. Romanlarda konular İslam tarihinden alınsa da tarihe mal olmuş Hz. Ali gibi, Selahaddin Eyyubi gibi İslam kahramanları, Hıristiyan din adamlarının gölgesinde kalmıştır. Zeydân, İslam’a batılı düşünürler penceresinden bakmış ve edebî türler aracılığıyla kültürel bir uyanış sağlamak için Batı kültürünü Araplara aktarmayı amaçlamıştır. İslam tarihi kahramanlarının romanını yazarken dini değer, düşünce ve ritüelleri görmezden gelerek İslam’a bakışı ve değerlendirmelerinde yanlışlara düşmüştür. Tarihe damga vuran büyük İslâmî şahsiyetlerin isimlerini romanlarına ad olarak seçmesine rağmen onlara romanlarında ikinci dereceden bile daha az yer vermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Selahaddin Eyyubi, Corcî Zeydân, Tarihi Roman, Romancılık, Arap Edebiyatı

PDF

___

Abu Halil, Ş. (1983). Corcî Zeydân fi’l mizan. Dâru’l-Fikr: Şam.
el-‘Aşmâvî, A. (1993). Vakfe me‘a Corcî Zeydân. Mektebetu’l-‘abîkân: Riyad. el-Cündî, E. (1985). İ‘âdetu’n-nazar fî kitâbâti’l-‘asriyyîn fî dav’i’l-İslâm. Dâru’l-i‘tisâm: Kahire.
Allen, R. (1997). “The Beginnings of the Arabic Novel” Modern Arabic Literature. edit. M. M. Badawi, Cambridge University Press: Cambridge.
Allûş, S. (1985). MuꜤcemu’l-mustalahâti’l-edebiyyeti’l-muꜤâsıra. Dâru’l-Kitâbi’l-Lübnânî: Beyrut.
Alvân, A. (1975). Selahaddin Eyyubi. Darusselâm: y.y.
Argunşah, H. (2002). Tarihi Romanın Yükselişi. Hece [Roman özel sayısı]. (65/66/67) 440-449.
Argunşah, H. (2016). Tarih ve Roman. Kesit Yayınları: İstanbul.
Atalay, İ. (2011). Tarihsel Roman ve Âmin Maalouf’un Semerkant’ı, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 35-52.
Bâkesîr A. A. (1984). Fennü’l mesrahiyye min hilali tecâribi’ş-şahsiyye. Mektebetü’l Mısr: Kahire.
Bedr, A. T. (1983). Tatavvuru’r-rivayeti’l-‘Arabiyye. Dârü’l Me‘ârif: Kahire.
Boynukara, H. (1993). Modern Eleştiri Terimleri, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları: Van.
Cerrâr, M. F. (1988). Hasaisü’l kıssatü’l İslamiye. 1. Baskı. Dâru’l Menâra: Cidde.
Çelebi, M. (1993). “Corcî b. Habib Zeydân”, TDV İslam Ansiklopedisi (8) 69-71, TDV İslam Araştırmaları Merkezi: İstanbul.
Çakır, M. Türken (2018). “Corcî Zeydân’ın Kureyş Bakiresi” adlı tarihi romanı üzerine bir inceleme”, Bayburt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dergisi (Mart 2018) 135-137.
Çiftçi, T. (2011). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Tarihi Romanların Kullanımının Öğrencilerin Akademik Başarısı Üzerine Etkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Dayf, Ş. (t,y.). el-Edebu’l-‘Arabiyyu’l-mu‘âsır fî Mısr. Dâru’l-me‘ârif: Kâhire.
Ekşi, F. (2015). Arap Milliyetçiliği Bağlamında Corcî Zeydân’ın Romancılığı, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
el-Khadem, S. (1978). On the Rise of the Egyptian Novel, The International FictionReview, 5 (1), University of New Brunswick.
es-Sekkût, H. (2007). Kâmûsu’l-edebi’l-‘arabiyyi’l-hadȋs. Daru’ş Şark: Ürdün.
Heykel, A. (1994). Tatavvuru’l-edebi’l-hadîs fî Mısr. Dâru’l-me‘ârif: Kahire.
Heykel, M. H. (1968). Evkâtu’l-ferâğ. Mektebe li’n-nehdati’l-Mısriyye: Kahire.
Hindî İ. ve Sâlim H. (2014). er-Rivâyetu’t-târȋhiyye fȋ’l-edebi’l-‘arabiyyi’l-hadis, (y.y.): Ürdün.
Karabela N. ve Ekşi F. (2015). Arap Edebiyatında Tarihi Romanın Ortaya Çıkışında Milliyetçilik Düşüncesinin Etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (2015/2) 185-202.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İ. (1981). el-Bidâye ve’n-nihâye. Mektebetü’l-MeꜤârif: Beyrut.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İ. (2003). el-Kâmil fi’t-târîh. Dâru’l-kütübi’l-İlmiyye: Beyrut.
Kîlânî, N. (1987). el-İslâmiyye ve’l-mezâhiru’l-edebiyye. Muessesetü’r-Risale: Beyrut.
Le Gassick, T. (1970). Modern Arabic Prose Literature: An Introduction. Institute of International Studies: Michigan.
Lukacs, G. (2008). Tarihsel Roman. çev. İ. Doğan. Epos Yayınları: Ankara.
Nâyif, M. S. b. (1988). Dirâse fi’s-sîreti’n-Nebviyye. Dâru’l-Erkâm: Beyrut.
Necm M. Y. (1966). el-Kıssa fi’l-edebi’l-Arabiyyi’l-hadîs. 2. Baskı. Dâru’s Sekâfe: Beyrut.
Nessâc, S. H. (2007). Panorama er-Rivayeti’l-arabiyyeti’l-hadîse, 1. Baskı. Dâru Garîb: Beyrut.
Özön, N. M. (1985). Türkçede Roman. İletişim Yayınları: İstanbul.
Öztürk, A. (2002). Tarih Öğretiminde Tarihi Romanların Kullanılması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Râbia, M. A. ve el Hemedânî, S. A. (2003). Dirasât fî’l-edebi’l-‘arabiyyi’l-hadîs (en-Nesr). Daru’l-Kindî: Ürdün.
Sheehi, S. P. (1998). A Genealogy of Modern Arab Subjectivity: Three Intellectuals of el-Nahdah el-’Arabıyah. Yayınlanmamış Doktora Tezi, University of Michigan: ABD.
Starkey, P. (2001). Egyptian History in the Modern Egyptian Novel, The Historiography of İslamic. edit. Hugh Kennedy. Brill: Leiden.
eş-Şimâlî, N. (2006), er-Rivâye ve’t-târîh, 1. Bsk. , Âlemü’l-kütübi’l-hadîs, Ürdün.
Tilbe, A. Civelek, K. (2006), “Nedim Gürsel’in Resimli Dünyasına tarihsel bir yaklaşım”, Nedim Gürsel’e Armağan Edebiyatta 40. yıl, Galatasaray Üniversitesi Yayınları: İstanbul,
Tural, S. K. (1991). Zamanın Elinden Tutmak. Ecdad Yayınları: Ankara.
Vehbe, M. ve el-Mühendis, K. (1984). MuꜤcemu’l-mustalahâti’l-Arabiyye fi’l-lüga ve’l-edeb. 1. Baskı, Mektebetu Lübnân: Beyrut.
Yalçın, A. (2000). Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı. Günce Yayıncılık: Ankara.
Zeydân, C. (2012). Selahaddin Eyyubi. Müessesetü’l-Hindavî: Kahire.
Zeydân, C. (2002). Selahaddin Eyyubi ve Haşhaşiler (İsmaililer). Çev: Ahmet Cemil. Milenyum Yayınları: İstanbul.
Zeydân, C. (t.y.). Azrâu Kureyş. 2. Baskı. Dâru’l-Ceyl: Beyrut.
ez-Ziriklî, H. (1976). el-AꜤlâm Kâmûs Terâcim. (y.y.): Beyrut.