ABDULKÂHİR CURCANİNİN NAZM NAZARİYESİNE DAİR GÖRÜŞLERİ

Abdülkâhir el-Cürcani (ö.471) bu çalışmada nazım nazariyesini ve Arap belagatine etkisini analitik bir yaklaşım şeklinde ele alır. Bu nazariye günümüze kadar yapılmış belagat ve eleştirel nazariyelerin en önemlilerindendir. Çalışma, Abdülkahir el-Cürcani'nin nazım anlayışını ve nazımdan amacını ele alır. O da kelamı nahiv ilminin gerektirdiği yere koymaktır. Nahiv ile manayı birbirine bağlar, lafız ve mana konusunda görüşünü açıklar. Bu ikisinin birlikte düşünceyi açıkladığını savunur. Lafzın neye işaret ettiğini taktir etmekte yanılgıya düşen ve anlamdan çok lafza önem veren kendisinden önceki alimleri eleştirmektedir. Bu bağlamda lafızların anlamların hizmetinde olduğunu, anlamların da lafzın hedefleri doğrultusunda olduğunu ve ona tabi olduğunu belirtir. Fikir ve görüşlerini ispat etmek için Kuran-ı Kerim ayetlerinden, Kur'an i'cazlarından ve şiirlerden örnekler sunar ve bu örneklerin çözümlemelerini yapar. El-Cürcani, Arapçayı daha iyi ve doğru bir şekilde anlamaya ulaşma, lafız anlayışı, dil ve delalet yolu, dilin gizli yönlerini, tüm hareketlerini araştırma ve sırlarını çözme yoluyla Kur'an ayatlerindeki i'cazı açıklamak istemiştir.

___

  • أمين، أحمد، النّقد الأدبي، دار الكتاب، بيروت، 1387هـ، ط4، ج2.
  • البُحتريّ، ديوانه، تحقيق: كرم البستانيّ، دار بيروت، 1400هـ، ج1.
  • بدوي، أحمد، عبد القاهر الجُرجانيّ وجهوده في البلاغة العربيّة، المؤسسة المصريّة العامّة، ط2.
  • الجُرجانيّ، عبد القاهر، أسرار البلاغة، تحقيق: محمد الفاضليّ، المكتبة العصريّة، بيروت، 1424م.
  • ..................، علي بن محمّد، التّعريفات، دار الكتاب، بيروت، 1423هـ.
  • ..................، الجرجاني، عبد القاهر، دلائل الإعجازـ تحقيق محمود شاكر.
  • الحموي، ياقوت، معجم البلدان، دار صادر ـ بيروت، ج2.
  • السّيوطيّ، جلال الدّين، بغية الوعاة في طبقات اللّغويين والنّحاة، تحقيق: محمد أبو الفضل، المكتبة العصريّة ـ بيروت، ج2.
  • ابن قاضي، شهبة، طبقات الشّافعيّة، تحقيق: الحافظ عبد العليم خان، مؤسسة دار النّدوة، بيروت، 1407هـ، ج1.
  • حسين، طه، مقدّمة نقد النّثر لقدامَة، دار الكتب العلميّة، بيروت، 1402هـ.
  • زهران، بدوي، عبد القاهر الجُرجانيّ المُفتن في العربيّة ونحوها، دار المعارف، 1986.
  • الظهار، نجاح، نظريّة النّظم عند الشّيخ عبد القاهر الجُرجانيّ، مكتبة الرّشد، ط1، 1425هـ.
  • عبّاس، إحسان، تاريخ النّقد العربيّ عند العرب، دار الشّروق، عمّان، ط3، 2001م.
  • عزّام، محمد، مصطلحات نقديّة من التّراث الأدبيّ العربيّ، وزارة الثّقافة، دمشق، 1995م.
  • العشماوي، محمد، قضايا النّقد الأدبيّ بين القديم والحديث، دار الشّروق، القاهرة، 1414هـ.
  • مراد، وليد محمد، نظريّة النّظم وقيمتها العلميّة في الدّراسات اللّغويّة عند عبد القاهر الجُرجانيّ، دار الفكر، 1403هـ، ط1.
  • ابن منظور، لسان العرب، دار صادر، بيروت، ط1، ج12.