KİNDÎ’DE KLASİK PSİKOLOJİ VE TEMEL PROBLEMLERİ

El- Kindî, İslâm felsefesi literatürünün hem terminoloji hem de konu bazında ilk inşacılarındandır. Kindî’nin insana dair yaklaşımı, insan tabiatı üzerine olan analizinden anlaşılabilir. Ruh ve beden arasında ayrım yapan Kindî, düalist bir tavır içerisindedir. Platoncu idealizm ve Aristocu realizm Kindî’nin insan ruhu anlayışında bir araya gelir. İnsan ruhu ve aklı arasında bir farkın olduğuna dikkat çeken Kindî, onların (insan ruhu ve aklının) nihai noktada birleşeceğinin altını çizer. Böylelikle o, her ikisi arasında keskin bir ayrım yapmaktan kaçınır. İnsan ruhu üzerinde Platoncu ve Pisagorcu yaklaşımları sentezleyen Kindî, akla metafiziksel bir nitelik verir. İnsan tabiatını, düşünen, hayat sahibi ve ölümlü olarak değerlendiren Kindî, tüm varlık katmanlarına sahip olduğu için insanın kozmolojik bütünselliğine işaret eder. Sonuç olarak, Kindî, insan tabiatı konusunda eklektik tarzı benimser. Eklektik tarz da bize, İslâm felsefesinin karakteristik ve problematik taraflarının olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Platoncu İdealizm ve Aristocu Realizm, İnsan Tabiatı, Ruh, Beden, Akıl

THE CLASSİCAL PSYCHOLOGY AND ITS BASİC PROBLEMS İN THE WORDS OF AL-KİNDÎ

Al-Kindî is one of the founders of the literature of the Islamic philosophy both terminologically and contextually. Al- Kindî’s approach to human can be understood from his analysis on human nature. Al-Kindî who makes a distinction between the body and the soul is on the dualistic manner. Platonist idealism and Aristotelian realism come together in Al-Kindî’s understanding of human soul. Al-Kindî who points out that there is a difference between the human soul and intelligence, underlines that they (human soul and intelligence) will unite in the final point. In this manner, he avoids from the sharp difference between both of them. Synthesizing Platonist and Pythagorean approaches to human soul, Al-Kindî gives the metaphysical quality to the intelligence. Evaluating the human nature as thinking, living being and mortal, Al-Kindî emphasizes human’s cosmological integrality because he or she has all spheres of existence. Consequently, Al-Kindî adopts the eclectic manner on human nature. The eclectic manner shows also to us that the Islamic philosophy has the characteristic and problematical aspects.

Keywords:

Human Nature, Soul, Body, Intelligence, Platonist Idealism and Aristotelian Realism,

PDF

___

Aristoteles. Metafizik. çev. A. Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996.
------------. Fizik. çev. S. Babür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
------------. Ruh Üzerine. çev. Z. Özcan. İstanbul: Alfa Yay, 2001.
Augustinus. İtiraflar. çev. Ç. Dürüşken. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2010.
Cevizci, Ahmet. Felsefe Tarihi. İstanbul: Say Yayınları, 2009.
Cürcânî, Seyyid Şerîf. Kitâbu’t-Tarîfât. İstanbul: Eski Baskı, 1300 (h).
De Boer, T. J. “ Abu Yusuf Yakup b İshak Al-Kindî”. İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1988.
Deniz, Gürbüz. Anlam ve Varlık Boyutuyla İnsan. Ankara: DİB Yayınları, 2015.
Eco, Umberto. Ortaçağ Estetiğinde Sanat ve Güzellik. çev. K. Atakay. İstanbul: Can Yayınları, 1999.
Eş’arî, Ebû’l-Hasen. İlk Dönem İslâm Mezhepleri- Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn-. çev. M. Dalkılıç, Ö. Aydın. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2005.
Fârâbî, Ebu Nasr. El-Medinetü’l-Fâzıla. çev. N. Danışman. Ankara: MEB Yayınları, 2001.
Fehd, Tevfîk “İlm-i Ahkâm-ı Nücûm” TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul 2000.
Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1996.
İbn Manzûr. Lisânu’l-Arab. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2003.
İbn Rüşd. Psikoloji Şerhi (Kitâbu’n-Nefs). çev. A. Arkan. İstanbul: Litera Yayınları, 2007.
İbn Sînâ. Kitâbu’n-Necât. tahk. M. Fahri. Beyrut, trz.
Kaya, Mahmut. “Ya’kûb b. İshak Kindî”. İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV, 2002.
Kindî, Yakup b. İshak. Felsefî Risâleleri. çev. M. Kaya. İstanbul: İz Yayınları, (tsz).
Kutluer, İlhan. “İnsan”. İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV, 2000.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtü’l-Kur’ân Tercümesi. Çev. B. Topaloğlu. ed. Y. Ş. Yavuz. İstanbul: Ensar Yayınları, 2015.
Mirandelo, Pico Della. İnsanın Değeri Üzerine Söylev. çev. L. Özşar. İstanbul: Biblos Yayınları, 2006.
Peters, Francis E. Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü. çev. H. Hünler. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2004.
Petrarca, Francesco. “Secretum Meum (İç Dünyam)”. Batıya Yön Veren Metinler. der. A. Alatlı. Kapadokya: MYO Yayınları, 2010.
Platon. Phaidon (Toplu Diyaloglar). çev. S.K. Yetgin ve H.R. Atademir. Ankara: Yargı Yayınları, (tsz).
Râzî, Fahruddîn. Tefsîr-i Kebîr. çev. S. Yıldırım, vd. Ankara: Akçağ Yayınları, 1993.
Shaffer, Jerome A. Zihin Felsefesi. çev. T. Koç. İstanbul: İz Yayınları, 2005.
Tarnas, Richard. Batı Düşüncesi Tarihi. çev. Y. Kaplan. İstanbul: Külliyat Yayınları, 2011.
Ülken, Hilmi Ziya. Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü. İstanbul: Ülken Yayınları, 1997.
Warburton, Nigel. Felsefeye Giriş. çev. A. Cevizci. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2008.
Wilhelm, Windelband. History of Philosophy. New York: Macmillan Company, 1901.