İSRÂİLOĞULLARI’NIN TAŞIDIĞI YÜK MESELESİ: TÂHÂ SÛRESİ 20/87. ÂYETİYLE İLGİLİ BİR İNCELEME

Kur’ân’da anlatılan kıssalardan biri de İsrâiloğulları’nınMısır’dan çıkışıdır. Bu olaydan bahseden âyetlerdenbirisi, Tâhâ sûresinin 20/87. âyetidir. Bu çalışmada,Tâhâ sûresi 20/87. âyet incelenmektedir. Firavun’unzulmünden kaçan İsrâiloğulları, Kızıldeniz’i geçerekFilistin’e ulaşmaya çalışıyorlardı. Ordusuyla yola çıkanFirâvun’un amacı İsrâiloğulları’nı yakalamak ve yoketmekti. Ancak amacına ulaşamadı ve denizde boğuldu.Kurtulan İsrailoğulları, çok kısa bir süre içinde Mûsâ’nınemirlerini terk ettiler. Sâmirî’nin altından yaptığı böğüren/huwâr bir buzağıya taptılar. Bunun sebebi şuydu: Yolaçıkarken Mısırlılar’ı aldatıp altınlarını/zînat ödünç/ârîya almışlardı. Tevrat’ta ve bazı tefsirlerde Mûsâ’nınbunu emrettiği söylense de peygamberler, haram bireylemi emretmezler. İsrâiloğulları, haram olan/evzâr bualtınları taşıdılar. Kur’ân’da hem yüke hem de taşınanyükün haramlığına işaret etmek etmek için evzâr/awzârkelimesi kullanılmıştır. Bu altınları eritip buzağıyıyaptılar. Nihayetinde ise çaldıkları bu altınların, yoldançıkmalarına sebep olduğunu kabul ettiler. Çünkü dinuğrunda yapılan bir çalışmada haram bir iş yapmak veşahsi çıkarını amaçlamak, kişiyi yoldan çıkarır.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Tâhâ 20/87, Kur’an Kıssaları, Mısır’dan Çıkış, Evzâr, Huliy/Ziynet

THE QUESTION OF THE BURDENS CARRIED BY THE ISRAELITIES: A STUDY ON THE VERSE 20/87 OF THE SŪRAH TĀ-HĀ

One of the verses that mention the escape of the Israelites from Egypt is the verse 20/87. In this verse, the calf (idol) made by the Israelites with the ornaments they borrowed from the Egyptians is mentioned and the factors leading to this process are conveyed with their own expressions. A few questions need to be answered here: What was the burden of the Israelites at the escape? Who owned these ornaments which seemed to be precious? How did they get them? If they borrowed, did they betray what is entrusted to them and get into the haram? If they counted as booty/ghanimah, how should the hadiths that express the prohibition of taking ghanimah for the Israelites be understood? Who told them to take these ornaments? According to contradictory information in the Torah; could Moses or Aaron have ordered them to take? Could Moses, a prophet, aim to rob them? This article was written to find answers to these questions. The scope of article is limited to the verse 20/87 and its etymological structure.

Keywords:

Tafsīr, Sūrat Ṭā-Ḥā 20/87, Stories of the Qurʾān, The Escape from Egypt, Burdens/ʾawzār, Ornaments/ḥuliyy/zīnat,

PDF

___

Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbuddîn Mahmud b. Abdillâh. Rûhu’l-meânîfi tefsîri’l-Kur’âni’l-‘azîm ve’s-seb‘i’l-mesânî. 15 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’-Turâsi’l-Arabî, ts.
Atrabî, Muhammed Fethî Muhammed. et-Tecdîd fî ilmi Usûli’l-Fıkhfî’l-asri’l-hadîs beyne’n-nazariyye ve’t-tatbîk. USA: el-Ma’hedü’l-Âlemîli’l-Fikri’l-İslâmî, 1439/2018.
Ayverdi, İlhan. “Hulf”. Asırlar boyu tarihi seyri içinde misalli büyükTürkçe sözlük: Kubbealtı lugatı. 3 Cilt. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2005.
Ayverdi, İlhan. “Huliyat”. Asırlar boyu tarihi seyri içinde misalli büyükTürkçe sözlük: Kubbealtı lugatı. 3 Cilt. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2005.
Begavî, Ebû Muhammed Mühyissünne el-Hüseyin b. Mes’ud el-Ferrâ.Me‘âlimu’t-tenzîl. Beyrut: Darü İbn Hazm, 1423/2002.
Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve esraru’t-te’vîl. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.
Bikâî, Ebü’l-Hasen Burhanuddîn İbrâhîm b. Ömer el-Hırbevî. Nazmü’d- dürer fî tenâsubi’l-âyât ve’s süver. 22 Cilt. Kahire: Dârü’l-Kitâbi’l-İslâmî,ts.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’s-sahîh. Beyrut:Dâru İbn Kesîr, 1423/2002.
Cevherî, Ebu Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh. Kahire: Dârü’l-Hadîs,1430/2009.
Demirci, Kürşat. “Hayvan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-luga. Thk. AhmetAbdül‘alîm el-Birûnî. 16 Cilt. Mısır: Daru’l-Mısriyye li’t-Te’lîf ve’n-Neşr,ts.
Fârisî, Ebû Âli Hasen b. Abdilgaffâr. el-Hücce li’l-kurrâi’s-Seb‘a. Thk.Bedruddîn el-Kahvecî – Beşîr el-Cûcâtî. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Me’mûnli’t-Turâs, 1413/1992.
Ferâhîdî, Halil b. Ahmed. Kitabu’l-‘Ayn, Thk. Abdülhamit el-Hendâvî. 4Cilt. Beyrut: Dar’ül-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2003.
Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahya b. Ziyâd b. Abdillâh. Meâni’l-Kur’ân. 3Cilt. Beyrut: ‘Âlemü’l-kütüb, 3. Basım, 1403/1983.
Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed.el-Kâmûs’ul-muhît. Thk. Muhammed Naim el-Erkûşî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 8. Basım, 1426/2005.
Fîrûzâbâdî. Besâiru zevi’t-temyîz fî letâifi’l-kitâbil’l-‘Azîz. Thk. Abdül‘alîm et-Tahâvî. 6 Cilt. Kâhire: Vezaretü’l-Evkâf Mısriyye, 1416/1996.
Gözübenli, Beşir. “Âriyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
Gürkan, Salime Leyla. İbrâhim’den Ezra’ya İsrâiloğulları tarihi: Yahudive İslâm kutsal metinleri ve tarihi-arkeolojik bilgiler ışığında. Ankara:İSAM Yayınları, 2019.
Semîn el-Halebî, Ebü’l-Abbâs Şihâbuddîn Ahmet b. Yûsuf b. İbrâhîm.Umdetu’l-huffâz fi tefsîri eşrefi’l-elfâz. Thk. Muhammed Bâsil Uyûnu’s-Sûd. 4 Cilt. Beyrut: Dârul-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1416/1996.
Semîn el-Halebî. ed-Durru’l-mesûn fî ‘ulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. Thk.Ahmet Muhammed el-Harrât. 11 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, ts.
Harman, Ömer Faruk. “Hârûn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
Harman, Ömer Faruk. “Teşbih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
Heyet (Vezâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye-Kuveyt). el-Mevsû‘atü’l-Fıkhiyye. 45 Cilt. Kuveyt: Dârü’s-Safve, 1414/1994.
Hüseyin Vaiz-i Kâşifî, Mevlânâ Kemâlüddîn Hüseyn b. Alî-i Beyhakî-yiSebzevârî. Tefsir-i Mevâkib. Çev. Kırımlı İsmail Ferruh Efendi. İstanbul:Fazilet Neşriyat, 2017.
Işık, Emin. “Bakara Sûresi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
İbn ‘Aşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhiret-Tûnisî. et-Ta.rîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tûnus: Darü’t-Tûnusiyye li’n-Neşr,1405/1984.
İbn Âdil, Ebû Hafs Ömer. el-Lubâb fî ‘ulûmî’l-Kitâb. Thk. Âdil AhmetAbdülmevcûd – Ali Muhammed Muavvaz. 20 Cilt. Beyrut: Dârul-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1419/1998.
İbn Cüzey, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Ahmet el-Kelbî el-Gırnâtî.et-Teshîl li ‘ulûmi’t-tenzîl. Tsh. Muhammed Sâlim Hâşim. 2 Cilt. Beyrut:Dar’ül-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1410/1995.
İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris.Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm: müsneden ani’r-Resûl ve’s-sahâbe ve’t-tâbiîn.Thk. Es‘ad Muhammed et-Tayyib. Riyâd: Mektebetü Nizâr el-Bâz, 1997.
İbn Ebû Zemenîn, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillâh el-Mürrî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîz. Thk. Hüseyin b. Ukkâş – Muhammed b. Mustafa. 5Cilt. Kahire: el-Fârûku’l-Hedîsetu li’t-Tabâeti ve’n-Neşr, 1423/2002.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İsmâil b. Şihâbiddîn Ömer. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘azîm. Thk. Muhammed Hüseyn Şemsüddîn. 9 Cilt. Beyrut: Dar’ül-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1419/1998.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır ts.
İbn Sîde, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl ed-Darîr el-Mürsî. el-Muhkem ve’l- muhîtu’l-a’zam. Thk. Abdülhamit Hendâvî. 11 Cilt. Beyrut: Dârul-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1421/2000.
İbn ‘Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib b. Abdirrahmân el-Gırnâtîel-Endelûsî. el-Muharrerü’l-vecîz fi tefsîri’l-kitâbi’l-‘aziz. Katar: Vizaretü’l-Evkaf ve’ş-Şuuni’l-İslamiyye, 2007.
İbnu’-l‘Arabî, Muhyiddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed et-Tâî el-Hâtimî. Fusûsü’l-hikem. Şrh. Abdurrezzâk Kâşânî. Kahire: Daru Âfak li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1437/2016.
İbnu’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemaluddîn Abdurrahman b. Alî b. Muhammed.Zâdu’l-mesîr fî ‘ilmi’t-tefsîr. 9 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, 3.Basım, 1403/1983.
Koca, Ferhat. “Gulül”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul:TDV Yayınları, 1996.
Kitabı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2003.
Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi‘li-ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah b. Abdülmühsin et-Türkî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1427/2006.
Kuşeyri, Ebü’l-Kâsım Zeynülislâm Abdulkerim b. Hevâzin. Letâifu’l-işârât. Thk. İbrahim Biyûnî. 24 Cilt. Kahire: Darü’l-Kâtibi’l-‘Arabî,1974.
R. Bunson, Margaret. Encyclopedia of Ancient Egypt. New York: FactsOn File, 2002.
Maturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtuEhl’i-sünne. Thk. Macdî Baslûm. 10 Cilt. Beyrut: Dar’ül-Kütübi’l-‘İlmiyye,1426/2005.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb. en-Nüket ve’l-‘uyûn.Beyrut: Dar’ül-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
Mekkî, Ebû Muhammed b. Ebî Tâlib Hammûş b. Muhammed el-Kaysî.Müşkilü i’râbi’l-Kur’ân. Thk. Hâtem Sâlih ed-Dâmin. 6 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1984.
Merâğî, Ahmet Mustafa. Tefsiru’l-Merâğî. 30 Cilt. Mısır: Şirketü veMektebetü Mustafa el-Babî el-Halebî, 1365/1946.
Meral, Yasin. Samiri’nin Buzağısı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları,2018.
Nehhâs, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl el-Murâdî. Meâni’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Âlî Sâbûnî. 6 Cilt. Mekke: Câmi‘atü Ümmi’l-Kura, 1409/1989.
Nîsâbûrî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ebi’l-Hasen b. el-Hüseyn el-Gaznevî.Bâhiru’l-burhân fî meâni müşkilâti’l-Kur’ân. Thk. Suâd bnt. Sâlih. 3Cilt. Mekke: Câmi‘atü Ümmi’l-Kura, 1418/1997.
Nîsâbûrî, Nizâmuddîn Hasen b. Muhammed b. Hüseyn el-A‘rec. Tefsîrugarâibi’l-Kur’ân ve reğâibi’l-furkân. Thk. Zekeriyyâ ‘Umeyrât. 6 Cilt.Beyrut: Dar’ül-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1416/1996.
Râgıb İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyin b. el-Mufaddal b. Muhammed.el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Seyyid Keylânî. Beyrut:Dâru’l-Ma’rife, ts.
Râzî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer Fahreddîn. Mefâtîhu’l-gayb.31 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1401/1981.
Salihoğlu, Mahmut. “Sâmirî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed. Tefsîru’s-Semerkandî.Thk. Alî Muhammed Muavvaz. 3 Cilt. Beyrut: Dar’ül-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1413/1993.
Sezer, Ahmet. “Septuagint ve Masoretik Tevrat Metinleri ÇerçevesindeYahudi Tevrat’ı ile Sâmiri Tevrat’ının Karşılaştırması”. Gümüşhane Üniversitesiİlahiyat Fakültesi Dergisi 8/16 (Temmuz 2019): 320-333.
Süyûtî, Ebu’l-Fazl Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebi Bekr b. Muhammedel-Hudayrî. ed-Durru’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-me’sûr. Thk. Abdullah b.Abdülmühsin et-Türkî. 17 Cilt. Kahire: Merkezü Hecr li’l-Buhûs ve’d-Dirasâti’l-‘Arabiyye ve’l- İslâm, 1424/2003.
Şimşek, M. Sait. Kur’an Kıssalarına Giriş. Konya: Kardelen Yayınları,2013.
Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin b. Muhammed b. Muhammed Hüseyin.el-Mîzân fî tefsîri’l-Kur’ân. 7 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-A’lemi li’l-Metbû‘ât, 1417/1997.
Taberî, Ebu Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmiu’l-beyân ‘an te’vîl-i âyi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah b. Abdülmühsin et-Türkî. 26 Cilt. Kahire: Dâru Hecr, 1422/2001.
Tabersî, Emînü’l-İslâm Ebû Alî el-Fazl b. el-Hasen. Mecma‘u’l-beyân fîtefsîri’l-Kur’ân. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Murtezâ, 1427/2006.
Topaloğlu, Bekir. “Tâhâ Sûresi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Vasîtfî tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd. Thk. Abdülhay el-Firmârî. 4 Cilt. Beyrut:Dar’ül-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1415/1994.
Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kuran Dili. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.
Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhim b. es-Serî b. Sehl. Meâni’l-Kur’ân vei’râbuhu. Thk. Abdülcelil Abduh Şelebî. 5 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb,1408/1998.
Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî.el-Keşşâf ‘an hakâiki ğavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-‘ekavîl fî vücûhi’t-te’vîl.Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd – Âlî Muhammed Muavvaz. 6 Cilt. Riyâd:Mektebetü’l-‘ubeykân, 1418/1998.