HADİSLERLE VAKAR KAVRAMI

Bu makalede İslâm ahlâkının önemli konularından biri olan vakar kavramının genel olarak hadisler ölçeğinde ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu konuda herhangi bir çalışmanın olmaması, makalenin motivasyon kaynağı ve temel referansı olmuştur. Vakar, Kur’ân-ı Kerîm ve hadis-i şeriflere göre bir Müslüman’da olması gereken ahlâkî vasıflarından birini teşkil etmektedir. Konuyla ilgili âyet ve hadislere bakıldığında vakarın genel anlamda tavır ve davranışlarda ölçülü olmayı sağlayan bir erdem olduğu anlaşılmaktadır. Bu husus İslâmî kimlikte vakarın rolünü ifade etmektedir. Bundan dolayı vakar kavramının mahiyet ve muhteva itibariyle ele alınması gerekli görülmüş ve bu makale kaleme alınmıştır. Makalede Türkçede ağırbaşlılık olarak ifade edilen vakar kavramının İslâm ahlâk sistemindeki ve Müslüman’ın karakter teşekkülündeki yeri ve önemi üzerinde durulmuştur. Çalışmada öncelikle âyetler ve hadisler bağlamında vakarın kavramsal içeriği belirtilmiştir. Daha sonra ise hadisler çerçevesinde vakarla ilgili olan başlıca davranış modelleri üzerinde detaylı bir şekilde durulmuştur. Neticede saygın bir Müslüman şahsiyetin inşasında ve korunmasında vakarın rolü ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Ahlâk, Vakar, Saygınlık, Denge

THE NOTION OF WAQAR WITH HADITHS

The word waqar is an Arabic-origin word, and means “solemnity” in lexical sense. Waqar as a term can be described as, “To show good attitude and behavior in everything, to act cautiously and balanced.” Although the word waqar is of Arabic origin, it is also used in modern Turkish as the opposite of words such as simplicity and lightheartedness and means “the mindfulness of behavior giving people a sense of dignity, nobility, and maturity.” However, the word “solemnity” is mainly used to express the same meaning in Turkish. According to these explanations, waqar constitutes the point of moderation of attitudes and behaviors.

Keywords:

Hadith, Morality, Waqar, Respectability, Balance,

PDF

___

Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu‘cemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’â- ni’l-Kerîm. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1364/1945.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullâh Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned. Thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 12. Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kü- tübi’l-İlmiyye, 1429/2008.
Aynî, Ebû Muhammed Bedreddîn Mahmûd b. Ahmed. Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhu’l-Buhârî. Nşr. Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer. 25 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1421/2001.
Ayverdi, İlhan. Misalli Büyük Türkçe Sözlük. 4. Baskı. 3 Cilt. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2011.
Azîmâbâdî, Ebü’t-Tayyib Muhammed. Avnü‘l-ma‘bûd şerhu Sünen-i Ebî Dâvûd. Thk. Ebû Abdullah en-Nu’mânî el-Eserî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1426/2005.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn. es-Sünenü’l-kübrâ. Thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 2. Baskı. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiy- ye, 1424/2003.
Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’s-sahîh. Thk. Şuayb el-Arnâût. 5 Cilt. Dımaşk: er-Risâletü’l-Âlemiyye, 2011.
Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâh. Nşr. Muhammed Mu- hammed Tâmir. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1430/2009.
Cürcânî, Seyyid Şerîf. et-Ta‘rifât. Thk. Muhammed Sıddîk el-Minşâvî. Kahire: Dâru’l-Fadîle, t.s.
Çağbayır, Yaşar. Ötüken Türkçe Sözlük. 5 Cilt. İstanbul: Ötüken Neşri- yat, 2007.
Çağrıcı, Mustafa. “Hilim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/33-36. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
Çağrıcı, Mustafa. “Mâlâyânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedi- si. 27/480-481. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
Çelik, Ali. “Takrîrî Sünnet (Mahiyeti, Özellikleri ve Hükmü)”. Diyanet İlmî Dergi 43/3 (Temmuz-Ağustos-Eylül 2007), 29-56.
Dalgın, Nihat. “Zekât Hükümleri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/16 (2004), 43-72.
Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman. Sünen-i Dârimî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1423/2002.
Davudoğlu, Ahmed. Sahîh-i Müslim Tercüme ve Şerhi. 11 Cilt. İstanbul: Sönmez Yayınları, 1975.
Demirci, Mehmet. “Hz. Peygamber’in Tevazu ve Vakarı”. Diyanet İlmi Dergi 30/1 (Ocak-Şubat-Mart 1994), 59-64.
Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. 4. Baskı. İstanbul: Beyan Yayın- ları, 1986.
Ebû Dâvûd es-Sicistânî, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk. Sünen-i Ebû Dâvûd. Nşr. Muhammed bin Salih er-Râcihî. Riyad: Beytü’l-Efkâri’d-Dev- liyye, t.s.
Ebû Hilâl el-Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdullah. el-Furûku’l-lu- gaviyye. Thk. Muhammed İbrahim Selim. Kahire: Dâru’l-İlm ve’s-Sekâfe, 1418/1997.
Elbânî, Nâsıruddîn. Silsiletü’l-ehâdîsi’s-sahîha ve şey’ün min fıkhihâ ve fevâidihâ. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Maârif, 1422/2002.
Elbânî, Nâsıruddîn. Silsiletü’l-ehâdîsi’z-za‘îfe ve’l-mevzû‘a. 14 Cilt. Ri- yad: Mektebetü’l-Maârif, 1421/2000.
Elbânî, Nâsıruddîn. Za‘îfü’l-Câmi‘i’s-sağîr ve ziyâdâtüh. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, t.s.
Fîrûzâbâdî, Ebu’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed. el-Kâmûsu’l-muhît. Thk. Muhammed Naim el-Araksûsî. 8. Baskı. Beyrut: Müessesetü’r-Risâ- le, 1426/2005.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâ’ü ulûmi’d-dîn. 9 Cilt. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 1432/2011.
Görmez, Mehmet. “Kur’an’ı Kerim’in Işığında Söz ve Davranış Esteti- ği”. Diyanet Aylık Dergi 189 (Eylül 2006), 5-8.
Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah. Ma‘rifetü ‘ulûmi’l-hadîs. Thk. Ahmed b. Fâris es-Sellûm. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1424/2003.
Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd b. Muhammed. Me‘âlimü’s-Sünen. Nşr. Muhammed Râgıb et-Tabbâh. 4 Cilt. Halep: el-Matbaatü’l-İlmiyye, 1351/1932.
Heyet. Hadislerle İslam. 7 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Ya- yınları, 2013.
Heyet. Kur’an-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayın- ları, 2010.
Heyet. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah. el-Kâmil fî du‘afâ’i’r-ricâl. Thk. Mâzin es-Sersâvî. 10 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1433/2012.
İbn Atıyye el-Endelüsî, Ebû Muhammed Abdülhak. el-Muharrerü’l-ve- cîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz. Thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1422/2001.
İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef el-Kurtubî. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim. 2. Baskı. 10 Cilt. Riyad: Mektebe- tü’r-Rüşd, 1423/2003.
İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris. Mu‘cemü mekâyîsi’l-luga. Thk. Abdüsselam Muhammed Harun. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1399/1979.
İbn Hacer el-Askâlânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed. Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Thk. Muhibbuddîn el-Hatîb. 13 Cilt. Kahire: Dâru’r-Reyyân, 1407/1986.
İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen-i İbn Mâce. Thk. Sıdkî Cemîl el-Attâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1424/2003.
İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, t.s.
İbrahim Mustafa v.dğr. el-Mu‘cemu’l-vasît. 2 Cilt. Kahire: Dâru’d-Da’ve, t.s.
Kâdî İyâz, Ebu’l-Fadl Mûsâ el-Yahsubî. İkmâlü’l-mu‘lim bi-fevâidi Müslim. Thk. Yahya İsmail. 9 Cilt. Mansûra: Dâru’l-Vefâ, 1419/1998.
Kâdî İyâz, Ebu’l-Fadl Mûsâ el-Yahsubî. Meşâriku’l-envâr alâ sıhâ- hi’l-âsâr. 2 Cilt. Tunus: el-Mektebetü’l-Atîka, Kahire: Dârü’t-Türâs, 1978.
Kandemir, M. Yaşar - Çakan, İsmail Lütfi- Raşit, Küçük. Riyâzü’s-Sâ- lihîn Tercüme ve Şerh. 8 Cilt. İstanbul: Erkam Yayınları, 2013.
Kandemir, Yaşar. “Eşec el-Abdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklo- pedisi. 11/461. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
Kastallânî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. İrşâdü’s-sârî li-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 10 Cilt. Mısır: Matbaatü’l-Kübra’l-Emîriyye, h. 1323.
Kirmânî, Şemseddîn Muhammed b. Yûsuf. el-Kevâkibü’d-derârî fî şer- hi Sahîhi’l-Buhârî. 2. Baskı. 25 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1401/1981.
Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘li-ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1427/2006.
Mâlik b. Enes, Ebû Abdullah el-Asbahî. el-Muvatta’. Thk. Ebû Üsâ- me Selîm b. Îd el-Hilâlî es-Selefî. 5 Cilt. Ummân: Mektebetü’l-Furkân, 1423/2003.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü Eh- li’s-sünne. Thk. Mecdî Bâsellûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1426/2005.
Molla Gürânî, Şemseddin Ahmed b. İsmâil. el-Kevserü’l-cârî ilâ riyâ- zi ehâdîsi’l-Buhârî. Thk. Ahmed İzzû İnâye. 11Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1429/2008.
Muhammed el-İtyûbî, Ali b. Âdem b. Musa. Zahîratü’l-ukbâ fî şer- hi’l-Müctebâ. 40 Cilt. Riyad: Dâru’l-Mi’râc, 1416/1996.
Mübârekfûrî, Ebu’l-Ulâ Muhammed Abdurrahmân. Tuhfetü’l-ahvezî şerhu Câmi‘i’t-Tirmizî. Thk. Abdülvehhâb Abdüllatîf. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. Sahîh-i Müs- lim. Riyad: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 1419/1998.
Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb. Sünen-i Nesâî. Thk. Sı- dkî Cemîl el-Attâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1425/2005.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref. Riyâzü’s-sâlihîn. Thk. Nâsırüddin el-Elbânî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1412/1992.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref. Sahîhu Müslim bi-şer- hi’n-Nevevî. 2. Baskı. 18 Cilt. Kahire: Müessesetü Kurtuba, 1414/1994.
Râgıb el-İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed. el-Müfredât fî- garîbi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Seyyid Keylânî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, t.y.
Sehârenfûrî, Halîl b. Ahmed b. Mecîd. Bezlü’l-mechûd fî halli Ebî Dâvûd. Thk. Muhammed Zekeriyyâ b. Yahya el-Kandehlevî. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.
Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu‘cemü’l-evsat. Thk. Târık b. Ivazullâh b. Muhammed - Abdülmuhsin b. İbrâhîm. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Harameyn, 1415/1995.
Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân an te’vîli âyi’l-Ḳur’ân. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 25 Cilt. Kahire: Dâru Hicr, 1422/2001.
Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ. Sünen-i Tirmizî. Thk. Sıdkî Cemîl el-Attâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1425/2005.
Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ. eş-Şemâilü’l-Muhammediyye. Thk. Seyyid b. Abbâs el-Cüleymî. Beyrut: Dâru’l-Erkâm, t.y.
Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Azim Dağı- tım, t.y.
Yeniel, Necati - Kayapınar, Hüseyin. Sünen-i Ebû Dâvûd Terceme ve Şerhi. 16 Cilt. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1987-2003.