HADİSÇİLERİN KUR’ÂN-SÜNNET İLİŞKİSİNE DAİR DÜŞÜNCELERİNİN HADİS MUSANNEFATINA YANSIMASI -SAHÎHU’L-BUHÂRÎ ÖRNEĞİ-

Hz. Peygamber’in sözlerinin rivayet yoluyla aktarılmaya başlanması, Kur’ân-Sünnet ilişkisine dair yaklaşımları, bilgi değeri meselesini merkeze alan metodik bir zemine çekmiştir. Hadisçiler, hadis/sünneti haber-i vâhid olduğu gerekçesiyle geçersiz sayma eğilimindeki kesimlere itiraz etmişler, sünnetin mübeyyin vasfını vurgulamışlardır. Kelâmcılara ve ehl-i re’ye karşı itikadî ve fıkhî meselelerin nakle dayandırılması gerektiğini, bu yönde telif ettikleri eserlerinde göstermişlerdir. Ancak hicrî ilk dört asırda tasnif edilen hadis eserlerinin, aynı zamanda hadisle ilgili tartışmalara bir cevap niteliği taşıdıkları halde neredeyse hiç müstakil âyete yer vermemeleri ilginçtir. Peki bunun sebebi nedir? Öte yandan, hadisçiler arasında bab başlıklarında âyetlere çokça yer veren Buhârî’nin bu istisnai tavrı nasıl yorumlanmalıdır? Çalışmada, rivayetü’l-hadîs eserlerinde müstakil olarak âyet zikretme ihtiyacının hissedilmemesinde sünnetin Kur’ân’ın muhtevasını ihtiva ettiği düşüncesinin etkili olduğu sonucuna varılmıştır. Buhârî’nin istisnai tavrının temel sebeplerinden birinin de sıhhat şartlarından dolayı eserine alamadığı hadislerin muhtevasını âyetlerle karşılamak olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kur’ân-Sünnet ilişkisi, Tasnif, Buhârî, Âyet, Tefsir Rivayeti, Sahîhu'l-Buhârî

REFLECTION OF AHL ALHADITH’S THOUGHTS ON THE RELATIONSHIP BETWEEN THE QUR’AN AND SUNNAH ON THE MUSANNAF HADITH COLLECTIONS -THE CASE OF SAHIH AL-BUKHARI

Approaches to the relationship between the Qur’an and sunnah has gained a methodical basis due to the fact that the words of the Prophet began to be transmitted through narration. Hadith scholars generally wrote their Works on controversial topics. However, It is interesting that hadith works written in the first four centuries of Hijri -at the same time, they are an answer to the debate about the source value of the hadith- almost never included a separate verse. So what is the reason for this? On the other hand, how should be interpreted this exceptional attitude of Bukhari, who gives a lot of place to verses in chapter titles? In the study, it was concluded that the idea that the sunnah encompasses the content of the Qur’an is effective on the absence of the need to cite verses independently in the works of hadith. It was determined that one of the main reasons for Bukhari’s exceptional attitude is to make up for the content of the hadiths that he could not include in his work due to the requirements of authenticity, with verses.

Keywords:

The relationship between the Qur’an and sunnah, classification of hadiths, Bukhari, ayah (verse), riwayah of tafsir, Sahih al-Bukhari,

PDF

___

Aynî, Ebû Muhammed Bedruddîn. Umdetu’l-kârî şerhu sahîhi’l-Buhârî. 25 cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. 1421/2001.
Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd el-Ferrâ’. Şerhu’s-sünne. Beyrût: el-Mektebetu’l-İslâmî. 1403/1983.
Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyn. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdulkâdir Atâ. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. el-Edebü’l-müfred. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî Beyrût: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1409/1989.
Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. b.y.: Dâru Tavkı’n-Necât, 1422.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘as. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaûd-Muhammed Kâmil. Beyrût: ed-Dârü’r-Risâleti’l ‘Âlemiyye. 1430/2009.
Erbaş, Muammer. “Sünnet Kur’ân’a Kâdîdir” Sözünün Teorik ve Pratik Değeri”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 7/2 (Ekim 2007), 111-140.
Görmez, Mehmet. Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Ankara: 1997.
Hatîb, Ahmed b. Ali b. Sâbit. el-Câmi‘ li ahlâki’r-râvî ve adâbi’s-sâmi‘. thk. Mahmud et-Tahhân. Riyad: Mektebetü’l-Maârif, 1983.
Hatîb, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit. el-Fakîh ve’l-mütefakkih. thk. Ebû Abdirrahman el-Garâzî. Suud: Dâru İbni’l-Cevzî. 1421.
Hâzimî, Ebû Bekr Muhammed b. Musa. el-İ‘tibâr fi’n-nâsih ve’lmensûh mine’l-âsâr. Haydarâbâd: Dâiratu’l-Me‘ârif. 1359.
İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Ali b. Halef. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî li İbn Battâl. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhim. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd. 2. Basım. 1423/2003.
İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed er-Râzî. el-Cerh ve’tta‘ dîl. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1271/1952.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed. el-Kitâbü’l-musannef fî’l-ehâdîsi ve’l-âsâr. thk. Kemal Yusuf el-Hût. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd. 1409.
İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali. Fethu’l-bârî şerhu sahîhi’l-Buhârî. 13 cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife. 1379.
İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali. Takrîbü’t-tehzîb. thk. Muhammed Avvâme Suriye: Dâru’r-Reşîd, 1406/1986.
İbn Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaûd-Âdil Mürşîd ve diğerleri. b.y.: Müessesetü’r-Risâle. 1421/2001.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Sâmî b. Muhammed Sellâme. Riyad: Dâru Tayyibe. 1420/1999.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Te’vîlu muhtelifi’l-hadîs. b.y.: el-Mektebetü’l-İslâmî. 1419/1999.
İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. b.y.: Dârü İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, t.s.
İbn Şâhin, Ebû Hafs Ömer b. Ahmed. Târîhu esmâi’s-sikât. thk. Subhî es-Sâmrâî. Kuveyt: Dâru’s-Selefiyye, 1404/1984.
İbn Teymiyye, Takıyyuddîn Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Abdilhalîm. Mecmû‘u fetâvâ. thk. Enver el-bâz, Âmir el-Cezâr, b.y.: Dâru’l-Vefâ. 3. Basım. 1426/2005.
Koç, M. Akif. İsnad Verileri Çerçevesinde Erken Dönem Tefsir Faaliyetleri-İbn Ebî Hâtim Tefsiri Örneğinde Bir Literatür İncelemesi. Ankara: Kitabiyât. 2003.
Ma‘mer b. Râşid. el-Câmî. (Abdürezzâk’ın Musannef’inin sonunda). thk. Habîburrahmân el-Azamî. Beyrût: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1413.
Mervezî, Ebû Abdillah Muhammed b. Nasr. es-Sünne. thk. Sâlim Ahmed es-Selefî. Beyrût: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1408.
Mizzî, Yusuf b. Abdirrahman. Tehzîbü’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1400/1980.
Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb. ed-Du‘afâ ve’l-metrûkûn. thk. Mahmud İbrahim Zâyid. Halep: Dâru’l-Va‘y. t.s.
Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. Halep: Mektebü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, 1421/2001.
Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasan Abdul Mun‘im Şelbî. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
Sezgin, M. Fuad. Buhârî’nin Kaynakları. Kitâbiyât. Ankara: 2000.
Sindî, Ebü’l-Hasen. Fethu’l-Vedûd fî Şerhi Süneni Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Zekî el-Havlî. Mısır: Mektebetü Lîne, 1431/2010.
Süyûtî, Celâlüddîn. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. (Hamişinde Bâkıllânî’nin İ’câzu’l-Kur’ân’ı bulunmaktadır). Kahire: Matbaatu Hicâzî. t.s.
Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs. er-Risâle. thk. Ahmed Şâkir. Mısır: Mektebetü’l-Halebî, 1358/1940.
Şâtıbî, İbrahim b. Musa. el-Muvâfakāt. thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasen. b.y.: Dâru İbn Affân. 1417/1997.
Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed. Şerhu müşkili’l-âsâr. thk. Şuayb el-Arnaûd. b.y.: Müessesetü’r-Risâle. 1415/1494.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünen. thk. Beşşar Avvad Ma‘rûf. Beyrût: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
Türcan, Zişan. “Hadis Rivayet Geleneği ve Tefsir -Sahîhu’l-Buhârî’nin Kitâbü’t-tefsîr’i Örneği-”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29 (2010), 249-282.
Türcan, Zişan. Hadis İlminin Oluşumunda Kelamî Düşüncenin Etkisi. Ankara: Grafiker Yayınları. 2019.
Ünal, Necdet. “Kur’ân’ın İçki Yasağı Tedriciliği Üzerine Bir Araştırma”. Kelam Araştırmaları 9/2 (2011), 149-182.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Siyeru a‘lâmi’n-nubelâ. thk. Şuayb el-Arnaûd ve heyeti. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.
Zekeriyya el-Ensârî, Ebû Yahyâ Zekeriyya b. Muhammed. Fethu’lbâkî bi şerhi elfiyeti’l-Irâkî. thk. Abdüllatîf Hemîm ve Mâhir el-Fahl. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2002.