ELMALILI MUHAMMED HAMDİ YAZIR'IN TASAVVUF ANLAYIŞ

Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır (1878-1942), yakındönem ilim ve fikir hayatının müstesna simalarındanbiridir. O, hayatın içinde bir din anlayışı ile ilmive fikri yönden İslâmiyeti yorumlamış, çağımızMüslümanlarına yeni ufuklar açmış, düşünce veruhlardaki donukluğu gidermeye çalışmıştır.Osmanlı Devletinin son dönemi ile cumhuriyetin ilkyıllarında yaşayan Muhammed Hamdi Yazır, felsefi,itikadi, fıkhi, tasavvufi ve sosyal meseleler üzerindederinliğine düşünen bir din âlimidir. Özellikle tevhid,nübüvvet, velâyet, varlık-âlem-insan, marifetullah,muhabbetullah, tevbe, zikir, takva, kalp, ruh ve nefsgibi tasavvufi konular üzerindeki düşünceleri, onunhem felsefeye hem de tasavvufa olan vukûfiyetinigöstermektedir. Allah, âlem ve insan ilişkisi, tasavvuf düşüncesininen önemli konularından birini teşkil etmektedir.Bu ilişkisinin temelinde, İslâmın varlık düşüncesiyer almaktadır. Varlığın hakikatini Allahtan başkakimse bilemediği için, insanın varlığı bilmesi biryönüyle olup, varlığın özü itibariyle değildir. İslâmdüşüncesinde Allahın varlığı kendi zatındandırve herhangi bir delile ihtiyaç duymayacak kadaraçıktır. Bu hususta Hamdi Yazır, Hakikat-iMuhammediyye nin zuhurunun, bütün hilkatingayesi olduğunu belirterek, varlık ve yaratılışkonusunda tasavvufi bir düşünceyi dile getirmiştir.

SUFISM UNDERSTANDING OF ELMALILI MUHAMMED HAMDI YAZIR

Elmalılı MuhammedHamdi Yazır (1878-1942)is one of the exceptionalpersonalities in scienceand ideas life in recentperiod and he has openednew horizons for today sMuslims. Muhammed Hamdi Yazır,who lived in the lastperiod of the OttomanEmpire and the earlyyears of the republic, isa religious scholar whoreflected on philosophical,creedal, fiqh, mystical andsocial issues. His ideas onimportant issues of Sufismhave indicated to his deepknowledge about bothphilosophy and Sufism. God, the world andhuman relations haveconstituted one of themost important issuesof Sufism. On the basisof this relationshiphas located the idea ofexistence of Islam. No oneknows literally essenceof existence but Allah.In this respect, HamdiYazır has expresseda mystical opinionabout existence andcreation by stating thatoccurrences of Hakikat-iMuhammediyye (truthsthat brought by ProphetMuhammad) are thepurpose of all creation.

PDF

___

Albayrak, Halis, Hamdi Yazırın Tefsir Anlayışı, Elmalılı Sempozy umu, TDV Y., Ankara 1993.
Âsım Efendi, Tercüme-i Kâmûs, İstanbul 1305.
Ateş, Süleyman, İslam Tasavvuf u, Pars Matbaası, Ankara tr.
Bilmen, Ömer Nasuhi, Büy ük Tef sir Tarihi, İstanbul 1974.
Bolay, Süleyman Hayri, Türkiyede Ruhçu ve Maddeci Görüşün Mücadelesi, İstanbul 1967.
Bursevî, İsmail Hakkı, Rûhul-beyân, Dersaadet Yay., İstanbul trs.
Câmî, Abdurrahman, Nef ehât, Tahran 1370.
Cebeci, Lütfullah, Kuranda Takva, Seha Neşriyat, İstanbul 1991.
Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Dey imleri Sözlüğü, Ankara 2001.
-------, Hacı Bay ram Veli ve Tasavvuf Anlay ışı, Ankara 1991.
Eraydın, Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar, İFAV, İstanbul 1994.
Ergül, Adem, Kuran-ı Kerimde Kalp Kavramı, Erkam Yay., İstanbul 2000.
Erkan, Arif, İslâmda Zühd ve Tasavvuf , İstanbul 1972.
Ersöz, İsmet, Hamdi Yazır ve Tefsirinin Özellikleri, Elmalılı Sempozy umu, TDV Yay., Ankara 1993.
Ertuğrul, İsmail Fenni, Vahdet-i Vücût ve İbn Arabî, İstanbul 1978.
Gazâlî, Ebû Hâmid, İhyâu ulûmid-dîn, (I-V), Kahire 1939.
Gölpınarlı, Abdülbaki, Tasavvuft an Dilimize Geçen Dey imler ve Atasözleri, İstanbul 1977.
Gündüz, İrfan, Osmanlılarda Devlet-Tekke Münasebetleri, Seha Neşriyat, İstanbul 1989.
Hucvirî, Ali b. Osman Cullâbi, Keşf ül-mahcub, çev. Süleyman Uludağ, Dergâh Yay. İstanbul 1996.
Hüdâyî, Aziz Mahmud, İlim, Amel, Sey rü Sülük, İstanbul 1988.
İbn Arabî, Marif et ve Hikmet, çev. Mahmut Kanık, İz Yay, İstanbul 1995.
İbn Kayyım el-Cevziyye, Kitâbur-rûh, çev. Şaban Haklı, İstanbul 1993.
İbn Kesîr, Tef sîrul-Kuranil-Azîm, (I-IV), Beyrut 1969.
İbn Manzûr, Lisânül-Arab, Beyrut 1955.
İsfehânî, Râgıb, el-Müf redât, İstanbul 1986.
Kam, Ömer Ferit, Vahdet-i Vucûd, İstanbul 1331.
Kara, İsmail, Elmalılı Hamdi Efendi ve Halifelik, Elmalılı Sempozy umu, TDV Yay., Ankara 1993.
Kara, Mustafa, Hak Dini Kuran Dilinde Tasavvuf Kültürü, Elmalılı Sempozy umu, TDV. Yay., Ankara 1993.
Kelabâzî, et-Taarruf li mezhebi ehli tasavvuf , çev. Süleyman Uludağ, İstanbul 1979.
Kotku, M. Zahit, Nef sin Terbiyesi, Seha Neşriyat, İstanbul 1991
Köprülü, Fuat, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıfl ar, DİB Yay. Ankara 1991.
Kuşeyrî, Abdulkerim, Kuşey ri Risalesi, çev. Süleyman Uludağ, Dergâh Yay, İstanbul 1999.
Mardin, Şerif, Modern Türkiyede Din ve Toplumsal Değişim, çev. Metin Çulhaoğlu, İletişim Yay., İstanbul 1994.
el-Muhâsibî, Hâris, er-Riâye li hukûkillah, (Tahk. Abdülhalim Mahmud), Kahire 1990.
Öngören, Reşat, Osmanlılarda Tasavvuf , İz Yay., İstanbul 2000.
Özsaraç, Hatice, Elmalılı M. Hamdi Yazır ve Tasavvuf Anlay ışı, Ankara Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), 1997.
Paksüt, Fatma, Merhum Dayım Hamdi Yazır, Elmalılı Sempozy umu, TDV Yay, Ankara 1993.
Râzî, Fahreddin, en-Nef s ver-ruh ve kuvvahuma, Mahedul-Ebhasul-İslamiyye, İslamabad 1968.
Said, Havva, Ruh Terbiyemiz, çev. Cengiz Yağcı, Petek Yay, İstanbul 1989.
Sayar, Kemal, Sûf î Psikoloj isi, İnsan Yay., İstanbul 2000.
Selvi, Dilaver, Kuran-ı Kerimde Velayet ve Keramet, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek lisans Tezi), İstanbul 1988.
Sunar, Cavit, Vahdet-i Şuhûd,Vahdet-i Vucûd Meselesi, A.Ü. Yay., 1960.
Sühreverdî, Ebû Hafs Şihâbeddin Ömer, Avârif ul-maârif (Tasavvuf un Esasları), çev. H. Kâmil Yılmaz-İrfan Gündüz, İstanbul 1990.
Sülemî, Ebû Abdurrahman, çev. Süleyman Ateş, Tasavvuf un Ana İlkeleri, Anka- ra 1981.
et-Tirmizî, Hakîm, Hatmül-evliyâ (nşr. Osman İsmail Yahya), Beyrut 1965.
et-Tûsî, Ebû Nasr Serrâc, el-Lüma, Bağdat 1960, çev. H. Kamil Yılmaz, İstanbul 1996.
Türer, Osman, Tasavvuf Tarihi, Seha Neşriyat, İstanbul 1999.
Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimler Sözlüğü, Marifet Yay, İstanbul 1996.
Yavuz, Yusuf Şevki, Elmalılı md., DİA.
Yazıcı, Nesimi, Elmalılının Basın Hayatı ve Yazarlığı, Elmalılı Sempozy umu, TDV Yay., Ankara 1993.
Yazır, Elmalılı M. Hamdi, Hak Dini Kuran Dili, (I-X), İstanbul 1992.
, Metâlib ve Mezâhib, (Metafizik ve İlâhiyat), İstanbul 1341.
, Makaleler, Haz. Murat Kaya-Cüneyt Köksal, Kitabevi Yay., İstanbul 1997.
Yıldırım, Suat, Kuranda Ulûhiyet, Kayıhan Yay., İstanbul 1987.
Yıldırım, Ahmet, Tasavvuf un Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları, TDV Yay., Ankara 2000.
Yılmaz, Ali, Elmalılı Hamdi Yazırın Türkçesi, Elmalılı Sempozy umu, TDV Yay., Ankara 1993.