ALİ BİN EBÎ T. ALHA’NIN G . ARÎBU’LK. UR’ÂN İLMİ ÖZELİNDE T.ABERÎ’NİN TERCİHLERİNDEKİ YERİ

Bu çalışmada; Kur’ân’ın farklı lehçelerden kelimeleriçermesi sebebiyle Kur’ân ve onun manalarıyla ilgilenenlerinkarşısına çıkan garip kelimelerin bir kısmı, bu kelimelerinen detaylı ele alındığı eserlerden biri olan Taberî’nin(ö. 310/923) Câmiu’l-Beyân isimli tefsiri özelinde elealınacaktır. Rivâyetleri senetleriyle nakleden ve cerh-ta‘dîlilmine vâkıf bir muhaddis olan Ṭaberî’nin, Ġarîbu’l-Ḳur’ângibi daha çok naklî yönü ağır basan bir ilme dirayet metoduaçısından yaklaşımı incelenecektir. Ṭaberî’nin dirayetyöntemleri içerisinden de daha çok hangilerine başvurduğubelirlenmeye çalışılacaktır. Böylelikle bu incelemeyleCâmiu’l-Beyân’ın dirayet tefsiri mi, rivayet tefsiri mi olduğusorusuna cevap aranacaktır. Bu inceleme, birçoklarına göresıhhat açısından bu alandaki en makbul tarîk addedilen Ali b.Ebî Ṭalha tarîki üzerinden yapılarak, Câmiu’l-Beyân’da lügatverileri ile cerh-ta‘dîl verilerinin mutabakatı gösterilmeyeçalışılacaktır. Ayrıca Ṭaberî’nin görüşlerine delil olarakzikrettiği rivâyetler içerisinde Ali b. Ebî Ṭalha rivâyetlerinindelil değeri ve konumu belirlenecektir. Bütün bunlarlaTaberî’nin tercihlerinin ve bu tercihlerin nedenlerinin dahayakından görülmesi hedeflenmektedir.

‘ALĪ B. ABĪ T.ALH. A’S INFLUENCE ON AL-T.ABARĪ’S PREFERENCES WITHIN THE SCOPE OF THE SCIENCE OF G . ARĪB AL-QUR'ĀN

This study deals with some of the rare words in the Qur’an (ġarīb al-Qurʾān) from various dialects, (words) which often confuse those who work on the Qurʾān and its exegesis, within the scope of Jāmiʿ al-Bayān by al-Ṭabarī (d. 310/923), which provides one of the most detailed analysis of these rare words. The present work will examine al-Ṭabarī—who is a muḥaddiṯh well known for his narration of reports with their chains of transmission and for his competence in the science of al-jarḥ wa al-taʿdīl—in terms of his approach from the point of view of rational (dirāya) method to Ġarīb al-Qurʾān, which is a science that is predominantly narrative (naqlī). Conducted based on the chain of transmission by ʿAlī b. Abī Ṭalḥa, who is regarded by many as the most reliable line of transmission in this field in terms of authenticity, this study will seek to show the congruence between the lexical data found in Jāmiʿ al-Bayān and the data of al-jarḥ wa al-taʿdīl therein. Besides, the value and place of ʿAlī b. Abī Ṭalḥa’s narrations as an evidence will be determined among the narrations mentioned by al-Ṭabarī as evidence to his views. This paper thus aims at shedding light on al-Ṭabarī’s preferences as well as comprehending the motivations behind these preferences better.

PDF

___

Akdokur, Fatma. “Tehzîbu’l-Âsâr” Bağlamında Et-Taberî’nin Hadisçiliği. Doktora tezi, T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri (Hadis) Anabilim Dalı, 2010.
Albayrak, Halis. “Taberî ve Kırâat (Câmi’u’l-Beyân ’an Te’vîli’l-Kur’ân Çerçevesinde)”. İSAV Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları 4/37 (2002): 355-386.
Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd. Rûḥu’lmeʿânî fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm ve’s-sebʿi’l-mes̱ânî. Thk. Alî Abdu’l-Bârî Atiyye. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
’Ânî, Ahmed b. ’Âyiş el-Latîf. Ṣaḥîfetü Ali b. Ebî Ṭalha an İbni Abbâs fî’t-tefsîr. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-kurâ, 1989.
Bayar, Fatih. Taberi’nin Tefsir Metodolojisi. Doktora tezi, T.C. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri (Tefsir) Anabilim Dalı, 2008.
Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi ve Tabakatü’l-Müfessirîn. 2 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1973.
Buḫârî, İsmail Ebu Abdillah. Ṣaḥiḥu’l-Buḫârî. Thk. Muhammed b. Züheyr Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. Beyrut: Daru Tavki’n-Necat, 1422.
Cerrahoğlu, İsmail. “Ali İbn Abî Talha’nın Tefsir Sahîfesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 (1969): 55-82.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. 31. Basım. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
Ḍayfî, Şevḳî. el-Belâġa Ṭatavvur ve Târîḫ. 9. Basım. Kahire: Dâru’l-Meârif, 1385.
Demirci, Muhsin. Tefsir Tarihi. 21. Basım. İstanbul: İFAV Yayınları, 2014.
Ebû Ubeyd, el-Kāsım b. Sellâm. Lugâtü’l-kabâili’l-vâride fî’l-Kur’âni’l-Kerîm. ts.
Ebüssuûd, Muhammed b. Muhammed b. Mustafa. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâyâ’l-Kitâbi’l-Kerîm. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Fahreddin er-Râzî, Muhammed b. Ömer. Mefâtîḥu’l- ġayb. 3. Bs, 32 Cilt. Beyrut: Daru İhyai Turasi’l-Arabi, 1420.
Ġazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. İḥyâu ulûmi’d-dîn. Trc. Ahmet Serdaroğlu. 4 Cilt. İstanbul: Bedir Yayınevi, ts.
Gülle, Sıtkı. “Rivayet ve Dirayet Yöntemleri Açısından Taberî Tefsîr’i Hakkında Bir Değerlendirme”. EKEV Akademi Dergisi 8/19 (2004): 265- 280.
Ḫalîl b. Aḥmed, Ebû Abdirraḥmân el-Ferâhîdî. Kitâbü’l-ʿayn. Thk. Mehdî el-Mahzûmî, İbrahim es-Sâmirî. 8 Cilt. Beyrut: Dâr ve Mektebetü Hilâl, ts.
Ḥamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâḳūt b. Abdillâh. Muʿcemü’l-üdebâ. Thk. İhsân Abbâs. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî, 1414.
Hâşimî, Ahmed b. İbrahim b. Mustafa. Cevâhiru’l-belâğa fi’l-meânî ve’l-beyân ve’l-bedî’. Thk. Yusuf es-Samîlî. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, ts.
Ḫaṭîp el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. Târîḥu Baġdat. Thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 17 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ġarbi’l-İslâmî, 1422.
Horst, Heribert. “Taberî’nin Kur’ân Tefsiri’ndeki Rivayetler”. Trc. Sabri Çap. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 16/1 (2016): 309-328.
İbn Akīle, Cemâlüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Saîd. ez-Ziyâde ve’l-iḥsân fî ulûmi’l-Ḳur’ân. Thk. Muhammed Safâ Hakkî, Fehd Alî el-’Andes, İbrahim Muhammed, Muslih Abdulkerim es-Samidî, Hâlid Abdulkerim. 9 Cilt. el-’İmârât: Merkezu’l-Buhûs ve’d-Dirasât, 1427.
İbn Âşûr, Muhammed el-Faḍıl. et-Tefsîr ve ricâluhu. Kahire: Mecmeu’l-Buhûsi’l-İslâmiyye, 1390.
Kaya, Mesut. “Hadis ve Tarih İlimleri Arasında Tefsir Tabakat Literatürü: Histografik Bir İnceleme”. İslâm Araştırmaları Dergisi 31 (2014): 33-65.
Ḳazvînî, Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ. Mu’cemu’l-meḳâyîsi’l-lüġa. Thk. Abdü’s-Selâm Muhammed Hârûn. 6 Cilt. Şam: Dâru’l-Fikr, 1399.
Koç, Mehmet Akif. “Taberî Tefsir’ini Anlamak Üzerine”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 51/1 (2010): 79-92.
Koç, Mehmet Akif. Ed. Tefsir El Kitabı. 4. Basım. Ankara: Grafiker yayınları, 2015.
Maṭirî, Ebû Amr Ali bin Abdullah bin Şedîd. Cüḥûdu’l-muḥaddis̱în fî beyâni ileli’l-ḥadîs̱. Medine: Mecmau’l-Melik Fehd li Tabâati’l-Mushafi’ş-Şerîf, ts.
Mezîd, Ali Abdulbâsiṭ. Minhâcü’l-muḥaddis̱în fî’l-ḳarni’l-evveli’l-hicrî ve hattâ aṣrinâ’l-hâḍır. Heyetü’l-Mısriyyetü’l-Âmme, ts.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Ed. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1374.
Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed. Medâriku’t-tenzîl ve haḳaiḳu’t-te’vil. Thk. Yûsuf Alî Bedîvî. 3 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1419.
Nüveyhiz, Âdil. Mu’cemu’l-müfessirîn. 2. Basım. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü Nüveyhiz es-sikafiyye li’t-te’lîf ve’t-tercüme ve’n-neşr, 1409.
Önen, Hacı. Taberî Tefsiri’nde Dirayet. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, 2012.
Özcan, Abdulkadir. “Cülûs”. Cülûs. 8: 108-114. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1993.
Özdemir, Ali İhsan. “Ebû Ca’fer et-Taberî ve ‘Camiu’l beyân an te’vil-i âyi’l-Kur’ân’ Ad’lı Tefsirinin Özellikleri”. Journal Of Islamıc Research 14/1 (2001): 150-155.
Raccâl, Raşid b. Abdu’l-Mun’im. Tefsîru İbni Abbâs (el-müsemma ṣahifetü Ali b. Ebî Ṭalha fî tefsîru’l-Kur’âni’l-Kerîm). Beyrut: Müessesetü’l-Kütübü’s̱-S̱ikafiyye, 1991.
S̱a‘lebî, Ebû İsḥâḳ Ahmed b. İbrâhîm. el-Keşf ve’l-beyân an tefsîri’l-Ḳur’ân. Thk. İmam Ebî Muhammed b. Âşûr. 33 Cilt. Cidde: Dâu’t-Tefsîr, 1436.
Ṣuyuṭi, Abdurrahman b. Ebî Bekr. el-İtḳân fî ulûmi’l-Ḳur’ân. Thk. Muhammed Ebû’l-Faḍl İbrâhîm. 4 Cilt. Kahire: Heyetü’l-Mısriyyetü’l-Âmme, 1974.
Ṣuyuṭi, Abdurrahman b. Ebî Bekr. Muʿterekü’l-aḳrân fî iʿcâzi’l-Ḳurʾân. 3 Cilt. Beyrut: Dâu’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1408.
Ṭaberî, Ebu Cafer Muhammed bin Cerîr. Câmiʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Ḳurʾân. Thk. Ahmed Muhammed Şakir. 1. Bs, 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, ts.
Ṭayyâr, Müsâ’id. et-Tefsîru’l-luġavî li’l-Ḳur’âni’l-Kerîm. Dammâm: Dârü İbni’l-Cevzî, 1422.
’Umeyra, Abdurrahman. Deḳaiḳu’l-lüġati’l-Ḳur’ân fî Tefsîri İbn Cerîr et-Ṭaberî. 2 Cilt. Kahire: Âlemu’l-Kütüb, 1992.
Ẕehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. 3 Cilt. Kahire: Mektebetü Vehbe, 1416.
Ẕehebî, Şemseddin Ebû Abdillâh Muhammed bin Ahmed bin Osmân. el-Mu’ayyen fî ṭabakâti’l-muḫaddis̱în. Ürdün: Dâru’l-Furkân, 1404.
Zerkeşî, Muhammed b. Abdullah b. Burhân. el-Burhân fî ulûmi’l-Ḳur’ân. Thk. Muhammed Ebû’l-Faḍl İbrâhîm. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Marife, 1957.
Züḥaylî, Muhammed. el-İmâmü’ṭ-Ṭaberî şeyḫu’l-müfessirîn ve umdetü’l-muerriḫîn ve muḳaddemi’l-fuḳahâi’l-muḥaddis̱în ṣâḥibi meẕhebi’l-Cerîrî. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1420.
Zürḳânî, Muhammed Abdülazîm. Menâḥilu’l-’irfân fî ulûmi’l-Ḳur’ân. 2. Basım., 2 Cilt. Kahire: Daru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.