Der türkische Jussiv und seine Wiedergabemöglichkeiten im Deutschen

Bu çalışmada, Türkçedeki emir kipinin bir alt ulamı olan ve Almancada Jussiv terimiyle karşılanan 3. kişilere yönelik emir-istek1 biçimleri ve bunların Almancaya nasıl aktarılabileceği konulaştırılmaktadır. Bu amaçla Yaşar Kemal’in Kuşlar da Gitti romanındaki söz konusu emir-istek biçimleri aynı kitabın Almanca çevirisi Auch die Vögel sind fort’taki çevirileriyle karşılaştırılmaktadır. Karşılaştırmanın amacı çeviri eleştirisi değildir; yalnızca durum saptaması yapılmaktadır. Saptanan çeviri olanaklarının Alman dili eğitimi öğrencilerinde nasıl yansıma bulacağını görebilmek için bir de dar kapsamlı bir çeviri anketi uygulanmıştır. Türk dilinin bu dolaylı emir-istek için somut dilbilgisel bir ulam (Ali gelsin!) geliştirmişken, Almancada bire bir karşılaştırılabilir dilbilgisel bir eşdeğerlilik saptanmamıştır. Bu ulamın işlevi Almancada özellikle 3. kişi dolaylı anlatımla (Jeder kehre vor seiner eigenen Haustür!) ve yardımcı eylemlerle (Das Feuer soll von hier mitgenommen werden) karşılanmaktadır. Anlamsal bir ulam olan kipselliğin Türkçe ifadesindeki birçok örtüşmezlik, bu konunun Almanca öğretiminde daha çok dikkate alınması gerektiğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kip, emir-istek kipi, zaman, çeviri, hata

Transfering the third-person singular jussive form from Turkish to German

The aim of this study is transfering the third-person singular jussive form in Turkish to German. Hence, the jussive forms in the novel “Kuşlar da Gitti / The Birds are Gone too” by Yaşar Kemal are compared with its German translation “Auch die Vögel sind fort”. The aim of this comparison is not the translation criticism but the determination of the current situation. In order to see the reflection of the determined translation possibilities by students of the German department, a small scale questionnaire has been carried out. There is in Turkish a category for this indirect jussive form (Ali gelsin!), however not in German. The function of this category is seen in the 3rd person indirect speech (Jeder kehre vor seiner eigener Haustür / Everyman should sweep his own house entrance) and in modal verbs (Das Feuer soll von hier mitgenommen werden / Fire should be taken from here). Lack of congruence of the modality category in Turkish, has shown that this issue is to be taken into consideration while teaching German. Another feature determined by the students for insufficient translation stems from the lack of lexis.

Keywords:

modus, jussive form, time, translation, errors,

PDF

___

Akar, Didar (2000): Gereğinin Yapılmasını Rica Ederim: İş Yazışmalarında Kullanılan İstek Biçimleri. In: Dilbilim Araştırmaları. Simurg. İstanbul. S. 9-16.
Atabay, Neşe u.a. (1983): Sözcük Türleri. TDK Yayınları: 421. Ankara.
Bußmann, Hadumod (2008): Lexikon der Sprachwissenschaft. Alfred Kröner Verlag. Stuttgart.
Ediskun, Haydar (1985): Türk Dilbilgisi. Remzi Kitabevi. İstanbul.
Eker, Süer (2009): Çağdaş Türk Dili. Grafiker Yayınları. 5. Baskı. İstanbul.
Ergin, Muharrem (1988): Türk Dil Bilgisi. 17. Baskı. Bayrak Basım / Yayın / Dağıtım. İstanbul.
Erk Emeksiz, Zeynep (2008): Türkçede Kiplik Anlamının Belirsizliği ve Anlamsal Roller. Dil Dergisi, Sayı: 141. Temmuz-Ağustos-Eylül 2008. S. 55-66. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/27/1594/17222.pdf. (Zugriff am 17. 04. 2013)
Erkman-Akerson, Fatma (2007): Dile Genel Bir Bakış. Multilingual. İstanbul.
Helbig, Gerhard (1982): Valenz-Satzglieder-semantische Kasus-Satzmodelle. Verlag Enzyklopӓdie. Leipzig.
Helbig, Gerhard / Buscha, Joachim (2001): Deutsche Grammatik. Ein Handbuch für den Auslӓnderunterricht. Langenscheidt. Berlin u.a. Huber, Emel (2008): Dilbilime Giriş. Multilingual. İstanbul.
İmer, Kamile u.a (2011): Dilbilim Sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. İstanbul.
Kemal, Yaşar (1978): Kuşlar da Gitti. Milliyet Yayınları. İstanbul.
Kemal, Yaşar (1994): Auch die Vögel sind fort (Übersetzt von: Cornelius Bischoff). Unionsverlag. Zürich.
Kocaman, Ahmet (2012): Türkçede Kip Olgusu Üzerine Görüşler. http://turkoloji.cu.edu.tr/DILBILIM/kocaman.pdf. (Zugriff am 14. 03. 2012)
Koç, Nurettin (1996): Yeni Dilbilgisi. İnkılap Kitabevi. İstanbul.
Korkmaz, Zeynep (2007): Gramer Terimleri Sözlüğü. TDK Yayınları: 575. Ankara.
Paçacıoğlu, Burhan (1987): Türk Dili Dersleri. Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, No: 18. Sivas.
Oymak, Rıfat (2004): Türkçe Öğretiminde Dilbilgisel Bir Biçimbirim/Ulam Olan Kip Kavramının Biçimdizimdeki İşlevi ile Kavranma Düzeyi ve Geleneksel Dilbilgisi Eleştirisi. In: XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004, İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya. http://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/461.pdf. (Zugriff am 17. 04 .2013)
Peters, Ludwig (1947): Grammatik der türkischen Sprache. Axel Juncker. Berlin.
Ruhi, Şükriye / Zeyrek, Deniz / Otsam, Necdet (1997): Türkçede Kiplik Belirteçleri ve Çekim Ekleri İlişkisi Üzerine Bazı Gözlemler. In: Dilbilim Araştırmaları. Kebikeç Yayınları. Ankara. S. 105111.
Sebzecioğlu, Turgay (2012): Türkçede Kip Kategorisi ve -yor Biçimbiriminin Kipsel Değeri. http://www.tomer.ankara.edu.tr/dildergileri/124/18-33.pdf. (Zugriff am 14. 03. 2012)
Türkçe Sözlük (1999): Türkçe Sözlük 2. Dil Derneği Yayınları: 9. Ankara.
Weinrich, Harald (1993): Textgrammatik der deutschen Sprache. Duden Verlag. Mannheim u.a.