Umdetü’l-ahbâr’da Şair Biyografileri
Bu makalede klâsik Osmanlı şairleri ve birkaç Kırım şairinin hayatı, edebî kişiğini ve şiirlerini ihtiva eden Umdetü’l-Ahbar isimli eser incelemeye alınmıştır. Eser her ne kadar 18. yüzyılda yazılmış bir tarih eseri olsa da II. Mehmed devrine kadar Osmanlı şairleri hakkında bilgiler içermektedir. Bu şairler Yıldırım Bâyezid dönemi şairleri: Süleyman Çelebi, Niyazì; Süleymân Şâh dönemi şairleri: Ahmedî, Monla Hamza, Ahmed Dâ'î; I.(Çelebi) Mehmed dönemi şairleri: Ezherî, Cemîlî, Zihnî, Şeyhî, Kemâl-i Halvetî; II. Murâd dönemi şairleri: Hâkî, ‘Atâyî, Fahhârî, Seyyid Nesîmî, Şâh Handân, Kemâl, Hümâmî, Şìrâzî, Şemsî, Monlâ Hasan, Sâfî, Za'îfî, Nedîmî, ‘Ârif ‘Alî’dir. Daha sonraki bölümlerde kısmî olarak Kırım şairlerinden ve Osmanlı sahası şairi Sâbit’ten bahsetmektedir.
Anahtar Kelimeler:
Umdetü’l-Ahbâr, Abdülgaffar b. Hasan, Kırım, Klasik Osmanlı şiiri, biyografi.
The Biographies of Poet in the Umdet-al-Ahbâr
In this article; a book named Umdetü’l-Ahbar, that includes poems and biographies of classical Ottoman poets and several Crimean poets, is examined. This work is dated about 18. Century but it spans classical period and earlier times through the II. Mehmet era. The poets mentioned are as follows. In Yıldırım Bâyezid era: Süleyman Çelebi, Niyazì. In Süleymân Şâh era: Agmedì, Monla Hamza, Agmed-i Da’ì. In I.(Çelebi) Mehmed era: Ezherì, Cemìlì, Zihnì, Şeyhì, Kemal-i Halvetì. In II. Murâd era: Hakì, ‘Ašayì, Fahharì, Seyyid Nesìmì, Şah Handan, Kemal, Hümamì, Şìrazì, Şemsì, Monla Gasan, Safì, Za’ìfì, Nedìmì, ‘Arif ‘Alì. Finally some Crimean poets and Sabit, who is thought to be in Ottoman field of study, are partially mentioned.
Keywords:
Umdet-al-Ahbâr, Abdülgaffar b. Hasan, Crimea, classical Ottoman poetry, biography.,
___
- ACLÛNÎ İsmail b. Muhammed (1352 /1933), Keşfü’l-Hafâ ve Muzîlü’l-İlbâs ‘Amme’ş-Tehara Mine’l-Ehâdîs ‘Alâ Elsineti’n-Nâs, Dâr-ı İhyâü’t- Türâsi’l-Arabî, Beyrut. 2 cilt.
- AKDOĞAN, Yaşar, Ahmedî İskender-nâme, ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge /1-75505/ahmedi---iskendername.html (18.05.2011)
- AKÜN, Faruk (2008), “Sâbit”, DİA, XXXV, s. 349-350.
- ASIM, Necib (1343), Kırımî El-hac Abdu’l-gaffâr- Ümtetü’t-Tevârih, [Türk Tarih Encümeni Mecmuası’nın İlavesi], İstanbul, Matbaa-i Amire.
- AYAN Hüseyin (2002), Nesîmî-Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanın Tenkitli Metni, Ankara, Türk Dil Kurumu, 2 cilt.
- BABİNGER, Franz (1387/1967), Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, trc: Çoşkun ÜÇOK, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1982.
- BURSALI, Mehmed Tâhir (1990), Osmanlılar Zamanında Yetişen Kırım Müel- lifleri, haz. Mehmet Sarı, Ankara, Kültür Bakanlığı.
- DERİN, Derya (2003), Abdülgaffar Kırımî‟nin, Umdet’ül Ahbar (Umdet’üt Teva- rih)’ına Göre Kırım Tarihi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, An- kara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Ankara.
- ERÜNSAL, İsmail (2008), The Archival Sources of Turkish Literary History, Harvard Üniversitesi Yakın Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü.
- GELİBOLULU, ‘Âlî b. Ahmed (1994), Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Haz. Mustafa İSEN, Ankara, Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Ku- rumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
- KARACAN, Turgut (1991), Sâbit-Zafernâme, Sivas, Cumhuriyet Üniversitesi Yay.
- KARAMAN, Hayrettin vd. ( 2009), Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, An- kara, Türkiye Diyanet Vakfı.
- KIRIMLI, Abdullah oğlu Hasan (Haziran 1933), “Asseb-üs-seyyar ve ümdet- ül-ahbar’a dair”, Azerbaycan Yurt Bilgisi, Yıl 2, Sayı 18, s. 243-246.
- KÖPRÜLÜ, M.Fuad (2007), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar (10.baskı), Ankara, Akçağ Yayınları,.
- MÜTERCİM Âsım Efendi, (2000), Burhân-ı Katı, [hzl.: Mürsel ÖZTÜRK- Derya ÖRS], Ankara, Türk Dil Kurum Yayınları.
- ÖZBOSTANCI, Kenan (1991), Kemaloglı-Ferahname, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili Ana Bilim Dalı, Tez No:T01247.
- ÖZKAN, Mustafa (1995), “Ferâhname”, DİA, XII. s. 358-359.
- PEKOLCAY, Necla (2005), Süleyman Çelebi-Mevlid (Vesîletü’n-necât), İstanbul, Dergâh Yay.
- TİMURTAŞ, Faruk K. (1980), Şeyhî ve Husrev ü Şîrîn [İnceleme-Metin], İstan- bul, Edebiyat Fakültesi Basımevi.
- Başlangıç: 2008
- Yayıncı: Divan Edebiyatı Vakfı
Sayıdaki Diğer Makaleler
Azmizâde Hâletî Divanı’nda Âdet ve Gelenekler
Umdetü’l-ahbâr’da Şair Biyografileri
Yeni Lisan’dan Bugüne Değişen Dilde Millilik Algısı
Öğretmek ya da Öğretememek: Shakespeare Üzerinden Divan Edebiyatını Yeniden “Okumak”