Nâbi’nin Şiir ve Diğer Edebî Konular Hakkındaki Görüşleri
Bilindiği gibi, divan şairlerinden pek az bir kısmı şiir sanatı ve diğer edebî tür yahut konularla ilgili düşüncelerini divanlarının önsözünde anlatır. Divan sahibi şairlerin çoğu ise manzumelerinde değişik vesilelerle şiir sanatı, kendilerinin bu sanattaki kabiliyeti ve diğer şairler hakkındaki fikirlerini dile getirirler. Sanatkârların şiir ve diğer edebiyat meselelerine ait görüşlerini sadece divanlarının önsözünde yahut içindeki manzumelerde değil, mensur eserlerinde ve mesnevîlerinde de anlattıklarına rastlanabilmektedir. Bu makalede ünlü divan şairlerinden Nâbî’nin şiir ve diğer edebî konular hakkındaki görüşleri esas itibarıyle Hayrî-nâme’nin, vezinli sözün güzelliğinden bahseden bölümüne dayanılarak tesbit ve izah edilmektedir. Nâbî, nazım, nesir, Arap, Fars ve Türk dilleri ile bu ulusların edebiyatları hakkındaki düşüncelerini, Hayrî-nâme’den başka, Türkçe Dîvânında ve diğer eserlerinde de zaman zaman ifade eder. Bu yazıda onun Hayriyye’nin anılan bölümünde toplu hâlde ve diğer eserlerinde dağınık şekilde bulunan edebî görüşlerinin birlikte ele alınıp incelenmesi ve poetikasının ortaya konulması hedeflenmektedir.
Anahtar Kelimeler:
Nâbî- Hayrî-nâme, şiir, hikemî şiir, poetika, Arapça, Farsça, Türkçe.
Nâbî’s views on poetry and other literary genres
It is known that a few poets in classic literature expressed his/her own opinions on poetry and other literary genres. Majority of the divan, the book of classical poets, owners gave some information about the art of poem, their own talents in their art and ideas about other poets. The opinions of classical men of letter and artists considered poems and literary issues can be coincided within poets’ proses and in their mathnawis (mesnevi) alongside with their divans’ preface or in proses taking places in their divans. In this study the opinions of well-known poet Nabi’s poetry and other literary matters are determined and explained by relying on Hayri-name’s one chapter where the beauty of metrical word is expressed. Nabi in his Hayri-name expresses his ideas about verse and prose, Arabic, Persian and Turkish languages and literatures in his Turkish Divan and other works from time to time. Here the opinions of Nabi about art, poem, poet, and talent taking place are examined and his poetica is introduced.
___
- Abdulkadiroğlu, Abdulkerim ve Nuran Abdulkadiroğlu (1990), Mehmed Âkif Ersoy’un Makaleleri, Ankara: Kültür bakanlığı Yay.
- Akyüz, Kenan vd. (1958), Fuzûlî Divanı, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
- Arslan, Mehmet (1999) Türk Edebiyatında Manzum Surnâmeler: Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
- Bilkan, Ali Fuat (1997), Nâbî Dîvânı, I-II, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı yayını.
- Bilkan, Ali Fuat (1998), Nâbî Hikmet- Şair-Tarih, Ankara: Akçağ Yay.
- Bilkan, Ali Fuat (2003) “Nâbî’nin Şiirlerinde Merkez- Taşra Mukayesesi ve İstanbul Sevgisi”, Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı 17, s. 179-184.
- Birrî Mehmed Bülbüliyye, Manisa İl Halk Ktp. nr. 5181.
- Canım, Rıdvan (2000), Latîfî, Tezkiretü’ş-şu‘arâ ve Tabsıratü’n-nuzamâ, An- kara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
- Ceyhan, Âdem (2006/1), “Dört Seçkin Dost’un Portresi- Cevrî İbrâhim Çe- lebi’nin Hilye-i Çihâr-Yâr-i Güzîn’i”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar Sayısı, s. 1-28.
- Coşkun, Menderes (2002), Manzum ve Mensur Osmanlı Osmanlı Hac Seya- hatnâmeleri ve Nâbî’nin Tuhfetü’l-Harameyn’i, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı yay.
- Doğan, Muhammet Nur (2006), Şeyh Galib, Hüsn ü Aşk, İstanbul: Yelkenli Kitabevi.
- Durmuş, İsmail (2004), “Methiye”, DİA, XXIX, s. 406-408, Ankara.
- Durmuş, İsmail (2005), “Muhammed”, DİA, İstanbul, XXX, s. 450-456.
- Erkal, Abdulkadir (2009), Divan Şiiri Poetikası, (17. Yüzyıl), Ankara: Birleşik Yay.
- Erkan, Mustafa Erkan, (1994), “Dürretü’t-tâc”, DİA, İstanbul, X, ?.
- Erkul, Rasih, (2000) Manisalı Birrî Mehmed Dede, Hayatı, Eserleri, Edebî Şahsi- yeti ve Dîvânı, Manisa: Manisa Valiliği Yay.
- Gökyay, Orhan Şaik (1974), Keykâvus, Kabusname, trc. Mercimek Ahmet, 3. bs., İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
- Hayriyye-i Nâbî, (1292/1875) (Dîvân-ı Nâbî sonunda), İstanbul.
- İnce, Adnan (2005), Sâlim Efendi, Tezkiretü’ş-şuarâ, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
- Kaplan, Mahmut (1995), Hayriyye-i Nâbî, (İnceleme-Metin), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
- Kaplan, Mahmut (2008), “Nâbî’nin Mizah Anlayışı”, Prof. Dr. Abdülkadir Karahan’ın Anısına Uluslararası Divân Edebiyatı Sempozyumu, 27-28 Mayıs 2008, İstanbul, s. 279-288.
- Karacan, Turgut (1991), Sabit, Zafername, Sivas: Önder Matbaacılık ve Ga- zetecilik AŞ.
- Karahan, Abdülkadir (1954), İslâm- Türk edebiyatında Kırk Hadis toplama, tercüme ve şerhleri, İstanbul. (2. bs. Ankara 1991).
- Karahan, Abdülkadir, (2006) “Nabi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklope- disi, c. 32, İstanbul.
- Kocatürk, Vasfi Mahir (1964), Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Edebiyat Yay.
- Korkmaz, Seyfullah (2001), “Nâbî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi”, Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni (12-13 Nisan 2001), Bildiriler, c. 1, Kayseri.
- Kortantamer, Tunca (1984), “Nâbi’nin Osmanlı İmparatorluğunu Eleştirisi”, Tarih İncelemeleri Dergisi, II, İzmir, s. 83-116.
- Kortantamer, Tunca (1993), Eski Türk Edebiyatı- Makaleler, Ankara: Akçağ.
- Kortantamer, Tunca (2004) Eski Türk Edebiyatı- Makaleler, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
- Levend, Agâh Sırrı (1944), Nabi’nin Surnâmesi, İstanbul: İnkilap Kitabevi.
- Mengi, Mine, (1998), “Hayrâbâd”, DİA, İstanbul, XVII, s. 54-55. c. 17, İstan- bul, s. 54-55.
- Muallim Nâcî (1308/1891-92), Esâmî, İstanbul.
- Mustafa Nihat (1936), Tükçede Roman Hakkında bir deneme, İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Müstakimzâde Sâdeddin Süleyman (1255/1839), Şerh-i Dîvân-ı Alî, Bulak.
- Necib Âsım (Eylül-Teşrîn-i Evvel 1331/1915), “Hadîs-i Erbaîn Tercüme- leri”, Millî Tetebbu‘lar Mecmuası, c. 2, sayı 4, s. 143-165.
- Nev‘î-zâde Atâî (1268/1852), Hadâ’iku’l-hakāik fî Tekmileti’ş Şekāik, İstanbul.
- Pala, İskender (1989), Şâir Nâbî, Hayriyye, İstanbul: Bedir Yay.
- Sevgi, Ahmet (2000), Molla Câmî’nin Erba‘în’i ve Manzum Türkçe Tercümeleri, Konya.
- Şengül, Nedim (2005), Nâbî’nin Farsça Divançesi, Yüksek Lisans Tezi, Ata- türk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
- Tolasa, Harun (1986), “18. YY.’da Yazılmış Bir Divan Edebiyatı Terimleri Sözlüğü-Müstakimzâde’nin Istılâhâtü’ş-Şi’rîye’si”, İstanbul Üniver- sitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul, c. XXIV-XXV, s. 363-380.
- Üzgör, Tahir (1990), Türkçe Dîvân Dîbâceleri, Ankara: Kültür Bakanlığı. Yük- sel, Hüseyin (1997), Gazavatnameler ve Nabi’nin Fetihnâme-i Kamaniçe Adlı Eserinin Metni, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens- titüsü yüksek lisans tezi.
- Zavotçu, Gencay (2007), Türk Edebiyatında Hâb-nâme ve Ömer Fu’âdî’nin Hâbiyye Risâlesi, Kocaeli: Hazret-i Pîr Şeyh Şa‘bân-ı Velî Vakfı Yay.
- Başlangıç: 2008
- Yayıncı: Divan Edebiyatı Vakfı
Sayıdaki Diğer Makaleler
Azmizâde Hâletî Divanı’nda Âdet ve Gelenekler
Nâbi’nin Şiir ve Diğer Edebî Konular Hakkındaki Görüşleri
Yeni Lisan’dan Bugüne Değişen Dilde Millilik Algısı
Öğretmek ya da Öğretememek: Shakespeare Üzerinden Divan Edebiyatını Yeniden “Okumak”