1919

Mahallî Şairin Mahallî Coğrafyası: Kütahyalı Rahîmi'nin Şiirlerinde Yer Adları ?

Divan edebiyatında farklı üslup hareketleri ile karşılaşmak mümkündür. Klasik üslup, sebk-i Hindî, hikemî üslup, mahallileşme gibi üsluplar şairlerin edebî kişiliklerinin ve şiirlerindeki muhtevî unsurların şekillenmesinde etkili olmuştur. Bunlardan mahallini sevmek ve mahallini işlemek, İstanbul'un ve mahallinin dilinin farkına varmak olarak nitelenebilecek mahallileşme, şairler üzerinde her dönem etkili olmuştur. Bu üslubun çerçevesinde şiirlerini yazan şairlerden biri de Kütahyalı Rahîmî'dir. 16. yüzyıl şairlerinden olan Rahîmî yaşadığı yüzyılda şiirlerindeki mahallî ögelerle dikkati çekmektedir. Rahîmî Anadolu'nun çeşitli şehirlerinde bulunan bir şair olarak şiirlerinde mahallî coğrafyaya sıkça yer vermiştir. Şair, Anadolu'dan 19 farklı şehre 130 defa yer vermiştir. Anadolu'yu; yaşadığı bölgeleri şehirleri, ırmakları, denizleri, dağları ve mesire alanlarıyla işlemiş, coğrafyanın sağladığı her türlü çağrışımdan faydalanmaya çalışmıştır. Divan edebiyatında coğrafya, mekân-insan bütünleşmesi bağlamında daha çok sevgili ve âşıkla münasebet içinde kullanılır. Coğrafyayı tarihî olaylar ve unsurlar içinde tarihî göndermelerle işleyen şair bazen gerçek bazen de dekoratif bir coğrafyaya yer verir. Böylece coğrafya şairin tevriye, cinas, iham, teşhis, teşbih gibi farklı edebi sanatlarına kaynaklık eden bir çağrışım ögesi olarak da şiirdeki yerini alır. Bu çalışmada önce divan şairinin mekân ve coğrafya ile olan münasebeti üzerinde durulmuştur. Daha sonra geleneksel ve müşterek coğrafyanın Rahîmî'nin şiirlerinde nasıl yer aldığı incelenmiştir. İkinci bölümde Anadolu coğrafyasının şiirlere nasıl yansıdığı, şairin coğrafyayı ne şekilde işlediği örneklerle açıklanmıştır.

Local Geography of The Local Poet: Place Names in the Poetry of Rahimi of Kutahya

In Divan literature it is possible to come across different movements of style. Styles such as classical style, sebk-i Hindi (Indian style), hikemi uslup (didactic style), localization have been influential in the shaping of poets' literary identities and of contents in their poetry. Among these styles, localization, which can be defined as loving and dealing with the local, becoming aware of the language of the local and of Istanbul, reflecting the features of utterance, has been influential on poets in every period. One of the poets who wrote their poems in line with this style is Rahimi of Kutahya. One of the poets of the sixteenth century, Rahimi attracts attention with local elements in his poetry in that century. As a poet who visited different cities in Anatolia, Rahimi abundantly included local geography in his poetry. The poet included nineteen different cities of Anatolia 130 times. He dealt with Anatolia with the cities he lived in, with its rivers, seas, mountains, recreation areas and he tried to make use of all kinds of connotations provided by geography.

PDF

___

AKSOYAK, İ. Hakkı (2007), "Feyzullah Efendi'nin Mesâiri ile Lutfî'nin Ferdî'- nin Bilâdiyesine Zeyli", Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Özel Sayı, s. 37-51.
ARIKOĞLU, İsmail (2008), "Divan Şiirinde Şehir Adlarının Tevriyeli Kulla- nımı Aydın- Tire Örneği", Selçuk Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 23, s. 137-144.
AYDEMİR, Yaşar (2009), "Ravzî'nin Rumeli İzlenimleri", Turkish Studies, Volume 4/2, s. 119-132.
BATİSLAM, H. Dilek (2009), "Şehir Şiirleri ve Şeyhülislâm Yahyâ'nın Edirne Gazelleri", Atatürk Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitü Dergisi, S. 39, s. 483- 498.
BOŞKOV, Vanço (1980), "Türk Edebiyatında Şehir Şiirleri ve Şehir Mersiye- leri", Atatürk Ü. Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, S. 12, s. 69-76.
BOZ,Erdoğan (2007), Hakîkî Dîvânı Karşılaştırmalı Metin, Kültür Bakanlığı E- Kitap,http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10613,girispdf.pdf?0 (Erişim tarihi: 23.01.2016)
ÇAKIR, Müjgan (2010), "Bilinmeyen Bir Bilâdiye Metni: Esmâ-yı Bilâd-ı Mecdî", Journal of Turkish Studies (Walter G. Andrews Armağanı I), S. 34/I, s. 173-182.
ÇEÇEN, Mehmet Korkut (2015), "Necatî'nin Asbuzu Şiiri", Fırat Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, C. 25, S. 1, s. 51-57.
DEMİRKAZIK, H. İbrahim (2009), 18. yüzyıl Şairi Mustafa Fennî Dîvân (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
DİLÇİN, Cem (2011), Divan Şiiri ve Şairleri Üzerine İncelemeler, "Divan Şiirinde Çağrışım Ögesi Olarak Yer Adları", İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
EFLATUN, Muvaffak(2003), "Şehir Medhiyelerine Bir Örnek: Akşehir Medhi- yesi", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S.26, s.273-278.
EKİNCİ, Ramazan ve Suat Donuk (2015), Hayrabolulu Hasîb Dîvânı, Kitap & Cafe Serüven Yay.
EMECEN, Feridun (1991), "Aydın", TDV İslam Ansiklopedisi, (4. cilt), s. 235- 237, DİA.
EMECEN, Feridun (1998), "Hudâvendigâr", TDV İslam Ansiklopedisi, (18. cilt), s. 285- 286, DİA.
EMECEN, Feridun (2009), "Selim II", TDV İslam Ansiklopedisi, (36. cilt), s. 414-418, DİA.
ERCAN, Özlem (2007), "Arayıcızâde Ferdî ve Eserleri Hikâye-i Erdeşîr ü Şâpûr ve Esmâ-yı Büldân" Uludağ Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y. 8, S. 12, s. 71-93.
ERDOĞAN, Kenan (2008), "Birrî Divanı'nda Manisa ve Şairin Sosyal Çev- resi", Atatürk Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 37, s. 69-85.
ERDOĞAN, Mustafa (1997), "Abdüllatîf Râzî ve Ankara Methiyesi", Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, S. 550, s. 356-359.
ERDOĞAN, Mustafa (2012), "Gözden Kaçmış Bir XVI. Asır Şâiri: Celâl-zâde Mustafa'nın Oğlu Mahmûd Efendi ve Konya, İstanbul ve Edirne Medhiyeleri", Celal Bayar Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, C. 10, S. 2, s. 300-325.
EROĞLU, Süleyman (2008), "Türk Edebiyatında Miyâhiyye Türüne Bir Örnek: Hâsib Efendi'nin Miyâhiyyesi", Uludağ Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y. 9, S. 15, s. 429-439.
ERSOY, Ersen (2011), "Biladiye Türünün Yayımlanmamış Bir Örneği: İştibî Ahmed Efendi'nin Bilâdnâmesi",Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 21, s. 61-72.
GÜLER, Kadir (1996), "XIX. Asır Şuarâsından Ârifî ve Pesendî'nin Kütahya Methiyeleri", Erciyes Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 7, s. 279-285.
KAHRAMAN, Seyit Ali (2013) (Haz.), Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 7-10. Kitaplar, İstanbul: YKY.
KAHRAMAN, Seyit Ali ve Yücel Dağlı (2013) (Haz.), Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 1-6. Kitaplar, İstanbul: YKY.
KAHRAMAN, Seyit Ali-Yücel Dağlı-Robert Dankoff (2011) (Haz.), Evliyâ Çe- lebi Seyahatnâmesi 2, İstanbul: YKY.
KALPAKLI, Mehmet (1995), "16-17. Yüzyıllarda Mahalle ve Semt Adları Kâmî'nin 'Lugaz'ı", İstanbul Dergisi, S. 14, s. 42-45.
KAPLAN, Yunus (2015), "Klasik Türk Edebiyatında Sahil-nâmeler ve Derviş Hilmî Dede'nin Sahil-nâmesi", Route Educational and Social Science Journal, Volume 2(2), s. 148-159.
KAPLAN, Yunus (2016), "Klasik Türk Edebiyatında Bilâdiyyeler ve Zihnî Efendi ile İştibî Ahmed Efendi Bilâdiyyeleri", Modern Türklük Araştır- maları Dergisi, C. 13, S. 1(Mart 2016), s. 102-214.
KARACASU, Barış (2008), "Esmâ-yı Bilâd-ı Ferdî: Kurnaz Yayımına Katkı", Journal of Turkish Studies (Şinasi Tekin Hatıra Sayısı III), S.32/I, s.257-271.
KURNAZ, Cemal (2005), "Arayıcızâde Hüseyin Ferdî ve Derviş Ömer Efen- di'nin Bilâdiyeleri", Journal of Turkish Studies (Abdulbaki Gölpınarlı Hatıra Sayısı), S. XIX, s. 299-316.
KUTLAR,Fatma Sabiha (2011), "Klasik Türk Şiirinde Şehir Hicivleri ve Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî'nin Edirne Kasidesi", Turkish Studies, Volume 6/2, s. 1-16.
KÜTÜKOĞLU, Bekir (2006), "Murad III", TDV İslam Ansiklopedisi, (31. cilt), s. 172-176, DİA.
METE, Zekâi (2012), "Tire", TDV İslam Ansiklopedisi, (41. cilt), s. 195-197, DİA.
ONAY, Ahmet Talât (2009), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, (Haz. Cemal Kurnaz), İstanbul: H Yay.
ÖZTOPRAK, Nihat (2004), "Fennî ve İzzet Efendinin Sahilnameleri ve Bu Sahilnamelerde Üsküdar", Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 11, s. 111-148.
PAKALIN, Mehmet Zeki (2004), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I, İstanbul: MEB.
SARIKAYA, Erdem (2008), Ebubekir Celalî Divanı: Karşılaştırmalı Metin- İnceleme, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
SELÇUK, Bahir (2014), "Bir Şehir Medhiyesi: Nergisî'nin Saray Kasidesi", In- ternational Journal of Language of Language Academy, Volume 2/3, s. 27- 39.
ŞAHİN, İlhan(1989), "Akşehir", TDV İslam Ansiklopedisi, (2.cilt), s.298-299, DİA.
TURAN, Selami (2009), "Necâtî Beğ'in Şiirlerinde Yer Adları", Süleyman Demirel Ü. Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 20, s. 135-154.
TURAN,Selami (2010), "Mihrî Hatun Divanı'nda Şehir Methiyesine Bir Örnek: Lâdik", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume 3/10, s. 597-604.
YAZICI, Gülgün Erişen (t.y.), Edirneli Kâmî ve Dîvânı, Kültür Bakanlığı E- Kitap:http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10619,kamipdf.pdf? 0 (Erişim tarihi: 27.02.2016).
YEKBAŞ, Hakan (2015), "Malatyalı Necâtî ve Şehir Methiyeleri", Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 15, s. 377-401.
YENİTERZİ, Emine (2010), "Klasik Türk Şiirinde Ülke ve Şehirlerin Meşhur Özellikleri", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Klasik Türk Edebiya- tının Kaynakları Özel Sayısı -Prof. Dr. Turgut Karabey Özel Sayısı-, Volume 3, Issue 15, s. 301-334.
http://yorukalemi.tr.gg/Y-Oe-R-Ue-KLER--s--5.htm (Erişim tarihi: 18.05.2016)