Bir Kürek Kemiği Falı Metni: RİSÂLE-İ 'İLM-İ KETF

İnsanoğlu tarih boyunca gerek kendisiyle gerekse çevresiyle ilgili bilinmezleri anlayıp keşfetmeye, geleceği hakkında bilgi sahibi olmaya ve böylece kaderine hükmetmeye çalışmıştır. Bunda, bilinmeyene ve esrarengize karşı duyulan merak ve tecessüsün de önemli bir payı vardır. İnsanlar geleceği öğrenme arzusuyla fal ve kehanet adı altında çeşitli yöntemlere başvurmuşlardır. Gelecekten, bilinmeyenden haber verme ve gizli kişilik özelliklerini ortaya çıkarma sanatı olan falın çeşitli türleri vardır: yıldız falı, el falı, kuş falı, kâğıt falı, iç organlar falı, kum falı, zar falı, kitap falı, ateş falı, su falı, çay falı, kahve falı, bakla falı, kürek kemiği falı gibi. ^İlm-i ketf, kürek kemiği falıdır. Kemiğin üzerindeki çizgiler, lekeler, benekler ve renkler incelenerek, muhtelif konular yorumlanır ve gelecek izah edilmeye çalışılır. Kürek kemiği falı pek çok millete ait bir fal bakma yöntemi olarak Türk kültüründe de geniş bir alana yayılmıştır. Bu çalışmada, kürek kemiği falı hakkında genel bilgi verilmiş, Bosna-Hersek Gazi Hüsrev-Begova Kütüphanesi (Sarayevo)’ nde Türkçe Elyazmaları bölümünde 1250 numarada kayıtlı eserin 55b-59a varakları arasında yer alan “Risâle-i ^İlm-i Ketf” başlıklı kürek kemiği falı metni çevriyazıya aktarılmış, metnin günümüz Türkçesiyle çevirisi yapılmış ve sözlüğü hazırlanmıştır. Çalışmanın sonunda eserin tıpkıbasımı yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler:

fal, 'ilm-i ketf, risale.

A Treatise on Scapulimancy: RİSÂLE-İ 'İLM-İ KETF

Throught history, human beings have always been interested in trying to predict their future. Many methods for predicting the future were developed such as fortunetelling or divination. Fortune-telling is the forecasting of future events or the explaining of a person’s character by methods. The scope of fortune-telling is in principle identical with the practice of divination. The art of foretelling is also practiced by many different cultures and civilizations over time. Each culture has made its own contributions to the art of forecasting the future. There are different divination or fortune-telling methods: hydromancy (divination using water), cartomancy (telling fortunes using playing cards), pyromancy (divination using fire), haruspication (divination by inspecting animal entrails), chiromancy (divination by means of palmistry), scapulimancy (divination by examining burnt shoulder blade bone) etc. Scapulimancy or Scapulomancy is an ancient form of divination that is done to interpret various future affairs by examining the cracks, marks, and colours found on an animal’s shoulder blade bone. This form of divination is a fortune-telling which was practised internationally was common in Turkish culture as well. This study focuses on the treatise on scapulimancy titled as “Risale-i ^İlm-i Ketf”. This treatise is in the Bosna-Hersek Gazi Hüsrev- Begova Library (Sarayevo), the Catalogue of Turkish Manuscripts, the number 1250, (55b-59a).

Keywords:

fortune-telling, scapulimancy, the treatise.,

PDF

___

ALTINMAKAS, L. (1984). “Kazak Türkleri’nin Gelenekleri ve İslamiyetin Etkisi.” Türk Kültürü. 22 (250). Şubat. 118-130.
ATALAY, Besim (1992). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi-III. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
AYDIN, Mehmet (1995). “Fal” Maddesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 12 (Eys-Fıkhü’l-Hadis). İstanbul. 134-138.
AYVERDİ İlhan, Ahmet TOPALOĞLU (Redaksiyon-Etimoloji) (2005). Misalli Büyük Türkçe Sözlük I-II-III. İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
BOYRAZ Şeref (2006). Fal Kitabı. Melhemeler ve Türk Halk Kültürü. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
BUCKLAND, Raymond (2004). The Fortune-Telling Book: The Encyclopedia of Divination and Soothsaying. Visible Ink Press, USA.
BUHARALI, Eşref (1995). “Türklerde Koyun Küreği Falına Bakma Âdeti.” Türk Kültürü. S. 385. Mayıs. 275-279.
DEVELLİOĞLU, Ferit (1992). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi.
DUVARCI, Ayşe (1993). Türkiye’de Falcılık Geleneği ile Bu Konuda İki Eser: “Risâle-i Falnâme lî Ca˘fer-i Sâdık” ve “Tefe‘ülnâme.” Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları.
ERTAYLAN, İsmail Hikmet (1951). Falnâme. İstanbul.
İNAN, Abdülkadir (1930). İlmî Seyahate Dair Rapor. İstanbul.
İNAN, Abdülkadir (1986). “Falcılık ve Kehanet.” Tarihte ve Bugün Şamanizm. Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. 151-159.
NECATİ, Şerif (1930). “Kürek Kemiği ile Fal Bakmak.” Halk Bilgisi Haberleri. İstanbul. S. 3. 38-39.
RADLOFF, W. (1994). Çev. Ahmet TEMİR, Sibirya’dan. C. 2. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
REDHOUSE, Sir James W. (2006). A Turkish and English Lexicon, Shewing in English The Significations of the Turkish Terms. İstanbul: Çağrı Yayınları.
SÜMBÜLLÜ, Y. Ziya (2010). “Fal ve Falcılık Kavramı Ekseninde Türk Kültür Tarihinde Fal ve Kehânet.” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Erzurum. S. 43. 55-72.
Taşköprüzâde Ahmed Efendi (1313). Mevzu˘âtü’l-Ulûm. C. I. İstanbul: İkdam Matbaası. 378.
TAVKUL, Ufuk (2007). “Kıpçak Kökenli Türk Boylarında ‘Kürek Kemiği’ ve ‘Kumalak-Taş’ Falı.” Çağdaş Türklük Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri 2003. C. 2. 181-190.
TURAN, Fikret (1998). “Halk Osmanlıcası I. Melhameler ve Bir On Yedinci Yüzyıl Melhamesi.” Bir. S. 9-10. 685-709.
ÜLGEN, Erol (1999). “Kürek Kemiği Falı ve Ahmed Midhat Efendi’nin Gönüllü Romanındaki Yeri.” İlmî Araştırmalar. Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri. İstanbul. S. 8. 241-246.
YILMAZ, Mehmet (1992). Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler (Ansiklopedik Sözlük). İstanbul: Enderun Kitabevi.