Atasözleri ve Deyimlerin Dîvân Şiirinde Kullanımı ile Dîvânların Bu Söz Varlıklarımız Bakımından Önemi

Atasözleri, kalıplaşmış sözlerdir; dolayısıyla her atasözü, belli bir kalıp içinde, belli kelimelerle söylenmiş olan donmuş bir biçimdir. Atasözü ayrıca, darb-ı mesellleri de içine alan genel bir adlandırmadır. Deyimler ise bir kavramı, bir durumu ya çekici bir anlatımla ya da özel bir yapı içinde belirten ve çoğunun gerçek anlamlarından ayrı bir anlamı bulunan kalıplaşmış kelime topluluklarıdır. Şairler, dîvânlarda atasözleri ve deyimlere yer vermekle bir yandan söylemek istediklerini az ve öz bir şekilde dile getirmiş, öte yandan okuyucuyu hem inandırmaya ve uyarmaya, hem de şiirin gereği olan renkli ve canlı bir anlatımı sağlamaya çalışmışlardır. Dîvânlar, içerdikleri zengin dil malzemesi bakımından atasözleri ve deyimlerle ilgili çalışmalarda da gözardı edilemeyecek bir öneme sahip kaynaklar arasında yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Atasözleri, deyimler, dîvânlar, dîvân şiiri, klâsik Türk şiiri.

The Use of Our Proverbs and Idioms Up The Divan Poetry With Divans Up Respect of Assets

Proverbs, repeated phrases, so that each proverb, in a certain mold, frozen is a format that has been said certain words. Sayings, also struck including the general naming darb-ı mesels. Expressions of a concept in a state or a compelling narrative, and most of that in a structure or a special meaning in the real meaningis of individual words in the collections of stereotypes. Both proverbs, and idioms, common cultural heritage of a nation as it is known in the place of their own, and the importance of the value of the assets. Poets,divans in proverbs and idioms give a succinct way they want to say on the one hand, expressed, and to convince the reader on the other hand, both to warn, as well as the necessity of poetry, narrative tried to make a colorful and lively. Divans, contain rich material for the past, as now the study of proverbs and idioms that can not be overlooked is the importance of the resources.

Keywords:

Proverbs, idioms, divans, divan poetry, classical Turkish poetry.,

PDF

___

Akkaya, Hüseyin (1995, 1996), Nevres-i Kadîm ve Türkçe Dîvânı, İnceleme-Ten- kidli Metin ve Tıpkıbasım, I-II, Cambridge: Harvard Üniversitesi Ya- kındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü Yay.
Akman, Eyüp (2009), “Necâtî Beğ Dîvânı’nda Deyimler ve Tebbeti Ters Okutmak”, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu, 15- 17 Nisan 2009, Ölümünün 500. Yılında Necâtî Beğ Anısına, Bildiri Ki- tabı, Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., s. 68-76.
Aksoy, Ömer Asım (1993), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, I-II, 7. Baskı, İstan- bul: İnkılâp Kitabevi.
Aksoy, Ömer Asım vd. (1969, 1971), Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler, I- II, Ankara: TDK Yay.
Aksoyak, İ. Hakkı (2006), Gelibolulu Mustafa Âlî, Dîvân-I, İnceleme-Tenkitli Metin; Dîvân-II, Tenkitli Metin; Dîvân-III, Tenkitli Metin-Tıpkıbasım, Cambridge: Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeni- yetleri Bölümü Yay.
Albayrak, Nurettin (2009), Türkiye Türkçesinde Atasözleri, İstanbul: Kapı Yay.
Aydemir, Yaşar (2007), Ravzî Dîvânı, Ankara: Birleşik Kitabevi.
Batislam, H. Dilek (1997), “Nedim’in Şiirlerindeki Atasözleri ve Deyimler”, Türkoloji Araştırmaları 1997, Fuat Özdemir Anısına, Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi, s. 107-125.
Bektaş, Ekrem (2007), Muvakkit-zâde Pertev Dîvânı, Malatya: Öz Serhat Yay,
Bozkaplan, Şerif Ali (2009), “Necâtî Beğ’in Türkçesi”, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu, 15-17 Nisan 2009, Ölümünün 500. Yılında Necâtî Beğ Anısına, Bildiri Kitabı, Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., s. 45-56.
Deniz, Sebahat (2005), Tecellî ve Dîvânı, İstanbul: Veli Yay.
Edirneli Ahmed Bâdî Efendi (2004), Armağan (Dîvân Şiirinde Atasözleri ve Deyimler), Hazırlayanlar: Süreyya Ali Beyzadeoğlu, Müberra Gür- gendereli, Fatih Günay, Cambridge: Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü Yay.
Eyüboğlu, E. Kemal (1973, 1975), On Üçüncü Yüzyıldan Günümüze Kadar Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler, I-II, İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık.
Gölpınarlı, Abdülbâki (1977), Tasavvuf’tan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İstanbul: İnkılâp ve Aka Yay.
Günşen, Ahmet (2009), “Necâtî Bey’in Dil ve Üslûbunda Türkçenin Yeri”, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu, 15-17 Nisan 2009, Ölümünün 500. Yılında Necâtî Beğ Anısına, Bildiri Kitabı, Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., s. 442-455.
Gürgendereli, Müberra (2002), Hasan Ziyâî, Hayatı-Eserleri-Sanatı ve Dîvânı (İnceleme-Metin), Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
İnce, Ömer (2009), “Necâtî’nin Şiir Dilinde İşlemeyi Başardığı Türkî-i Basit’in Başaramadığı Dil Malzemesi: Deyimler ve Atasözleri”, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu, 15-17 Nisan 2009, Ölümünün 500. Yılında Necâtî Beğ Anısına, Bildiri Kitabı, Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., s. 132-148.
İsen, Mustafa (1988), Usûlî: Hayatı, Sanatı ve Dîvânı, Erzurum: Atatürk Ün- iversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yay.
Karahan, Abdülkadir (1980), “Trabzonlu Figânî’de Atasözleri ve Deyimler”, Eski Türk Edebiyatı İncelemeleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Matbaası, s. 43-53.
Kaya, Bayram Ali (1998), “Azmî-zâde Hâletî Dîvânı’nda Atasözleri ve Deyimler”, Bir, S. 9-10, s. 369-392.
Kaya, Bayram Ali (2007), Osman Nevres ve Dîvânı (İnceleme-Metin), İstanbul: Gökkubbe Yay.
Kurnaz, Cemal (1983), “Taşlıcalı Yahyâ Beğ Dîvânı’nda Atasözleri ve Deyimler”, Türk Kültürü Araştırmaları, Prof. Dr. Faruk Kadri Timur- taş’ın Hâtırasına Armağan, 1979-1983, Yıl: XVII-XXI/1-2, s. 195-207.
Kurnaz, Cemal (1996), Hayâlî Bey Dîvânı’nın Tahlîli, İstanbul: MEB Yay.
Mengi, Mine (1986), “Necâtî’nin Şiirlerinde Atasözlerinin Kullanımı”, Erdem Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 4, c. II, s. 47-56.
Oy, Aydın (1991), “Atasözü”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), c. IV, s. 44-46.
Saraçbaşı, M. Ertuğrul (2010), Örnekleriyle Büyük Deyimler Sözlüğü, I-II, İstan- bul: YKY.
Sefercioğlu, M. Nejat (1990), Nev’î Dîvânı’nın Tahlîli, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Sertkaya, Osman F. (1968), “Çukurova’da Derlenmiş Mahallî Atasözleri ve Deyimler”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, c. XVI, s. 101-131.
Türk Atasözleri ve Deyimleri (1992), Hazırlayan: Millî Kütüphane Genel Müdürlüğü, I-II, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
www. tdk.gov.tr/ (Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü) (10.12.2011)
Yelten, Muhammet (1989), “Nev’i-zâde Atâyî’nin Sohbetü’l-Ebkârı ve İçin- deki Atasözleri İle Deyimler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten- 1985, s. 171-191.
Yılar, Ömer (2009), “Necâtî Bey’in Gazellerinde Atasözleri”, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu, 15-17 Nisan 2009, Ölümünün 500. Yılında Necâtî Beğ Anısına, Bildiri Kitabı, Kocaeli: Kocaeli Bü- yükşehir Belediyesi Kültür Yay., s. 460-465.