16. Asır Şairlerinden Lutfî'nin Manzum Kırk Hadisi

Önce Arap edebiyatında, ardından Fars ve Türk edebiyatında görülmeye başlanan kırk hadislerin dinî türler içinde önemli bir yeri vardır. Hz. Muhammed'in "Ümmetim için din emirlerine dair kırk hadis ezberleyeni, Allah kıyamet günü fakih ve âlim olarak diriltir." hadisi bu tür eserlerin hazırlanmasında temel hareket noktası olmuştur. Türk şairleri kırk hadislere çokça rağbet göstermişler ve 14. asırdan itibaren gerek mensur gerekse manzum ya da karışık olarak edebî yanı kuvvetli dikkate değer örnekler vermişlerdir. Nevâyî, Fuzûlî, Nev'î, Latîfî, Hakânî, Nâbî gibi Türk edebiyatının önde gelen birçok müellifi kırk hadis tertip etmişlerdir. Kırk hadisler üzerine kitap veya makale boyutunda şimdiye kadar bazı çalışmalar yapılmış, türe ait örnekler gün yüzüne çıkarılmış ve yeni keşiflerle kırk hadis literatürü oldukça zenginleşmiştir. Bu yazıda üzerinde durulacak olan Lutfî'ye ait kırk hadis de daha önceden varlığı bilinmeyen eserlerdendir. 16. asırda yaşadığı bilinen Lutfî'nin 59 beyit ve ikişer beyitli 40 kıtadan oluşan eseri, yapısı itibarıyla tam anlamıyla klasik bir eserdir. Çalışmada kırk hadislerle ilgili kısa bir girişten sonra Lutfî'nin kimliği üzerinde durulacak, ardından söz konusu kırk hadis tanıtılıp metni verilecektir.

Forty Hadith Written in Verse by Lutfî, A Poet of the 16th Century

Forty hadith, originally found in the Arabian literature followed by the Persian and Turkish literature, has a significant place amongst the religious genres. "Those who learn by heart forty hadiths on the commandments of Islam for my community shall be resurrected by Allah on the Day of Judgement as scribes and scholars", a hadith from Prophet Muhammad, has become the starting point for writing such kind of works. Many Turkish poets have showed great enthusiasm in forty hadith and have written a number of significant and influential literary works in the forms of prose and verse or a combination of both as of the 14th century. Many prominent authors of the Turkish literature such as Nevayi, Fuzuli, Nev'i, Latifi, Hakani, and Nabi have compiled forty hadiths. Some works on forty hadith in the form of both books and articles have been written so far and some examples of the genre have been revealed and the literature of forty hadiths has been enriched by these new discoveries. Forty hadith compiled by Lutfi to be covered in this paper is also one of such works which were previously unknown. The compilation of Lutfi, who reportedly lived in the 16th century, consists of 40 stanzas and 59 couplets, and it is strictly considered to be a classic work based on its structure. In this work, a brief introduction to forty hadiths will be provided followed by providing information on Lutfi's biography and then the aforesaid forty hadiths will be introduced and the full text will be provided.

PDF

___

ACLÛNÎ, İsmail bin Muhammed (1421/2000), Keşfü'l-Hafâ, Cilt 1-2, Şam.
AHMED ZİYAÜDDİN GÜMÜŞHANEVİ (2010), Ramuzu'l-Ehadis, Hadis Ansiklopedisi, Cilt 1-2, İstanbul: Pamuk Yayıncılık.
AKOT, Bülent (2013), "Mevlânâ İdris-i Bitlisî ve Manzum Kırk Hadîs Tercumesi: Hadîs-i Çihil", İslâmî Araştırmalar Dergisi, Cilt 24, Sayı 2, s. 71-84.
AKSOY, Hasan (1991), Mustafa Âlî'nin Manzum Kırk Hadîs Tercümeleri (İnceleme-Metin), İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
_________ (1997), "Fevrî'nin Manzûm Kırk Hadîs Tercümesi", Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 13-15, s. 121-130.
AKSU, Cemal (2004), "Hanîf'in Manzûm Kırk Hadîs Tercümesi Şerhi", İlmî Araştırmalar, Sayı 17, s. 17-34.
AVCI, İsmail (2007), Hazînî'nin Manzum Şerh-i Hadîs-i Erbaîn Tercümesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
BAYAK, Cemal (2015), "Sehmî ve Manzûm Hadîs-i Erba'în Tercümesi", Turkish Studies, Cilt 10, Sayı 8, s. 597-622.
CANAN, İbrahim (trz.), Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi, Cilt 5, Ankara: Akçağ Yayınları.
_________ (1988), Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi, Cilt 6, Ankara: Akçağ Yayınları.
_________ (1989), Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi, Cilt 7, Ankara: Akçağ Yayınları.
_________ (1990), Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi, Cilt 10, Ankara: Akçağ Yayınları.
CEYHAN, Âdem (2003), "Usûlî'nin Hadis ve Vecize Tercümeleri", İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi TDE Dergisi, Cilt 30, s. 147-188.
_________ (2008), "Azmî'nin Kırk Hadis Tercümesi", Prof. Dr. Abdülkadir Karahan'ın Anısına Uluslararası Divan Edebiyatı Sempozyumu, İstanbul: Beykoz Belediyesi Kültür Yay., s. 131-156.
_________ (2015), "Şirvanlı Hatiboğlu Habîbullâh'ın Kırk Hadis Tercümesi", Erdem, İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Sayı 69, s. 53-72.
CİHAN, Sadık (1991), "Nüzhet Ömer Efendi ve Hadîs-i Erba'în Tercümesi", On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 5, s. 35-67.
_________ (1997), "Şeyhî ve Hadîs-i Erba'în Tercümesi", On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 9, s. 5-27.
ÇOLAK, Ahmet (2015), "Seyyid Vehbî'nin Manzum Hadis-i Erba'in Tercümesi", Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, s. 616-633.
EBU'L-HÜSEYİN MÜSLİM, İbnu'l-Huccâc el-Kuşeyrî en-Niysâbûrî (1970), Sahih-i Müslim ve Tercemesi, Cilt 8, trc. Mehmed Sofuoğlu, İstanbul: İrfan Yayınları.
ez-ZEHEBÎ, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman (1963), Mizânü'litidâl fî nakdi'r-ricâl, Cilt 1, Beyrut.
GIYNAŞ, Kamil Ali (2012), "Hilâlî'nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi", Turkish Studies, Cilt 7, Sayı 1, s. 1133-1157.
HİNDÎ, Alâeddin Ali b. Hüsameddin (1989), Kenzü'l-Ummâl fî Süneni Akvâli ve'l-Efâl, (Cilt 1-2, 15-16), Beyrut.
İPŞİRLİ, Mehmet (2003), "Lutfi Paşa", İslam Ansiklopedisi, Cilt 27, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 234-6.
KANDEMİR, M. Yaşar (2002), "Kırk Hadis", İslam Ansiklopedisi, Cilt 25, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., s. 467-70.
KARAHAN, Abdülkadir (1991), İslâm-Türk Edebiyatında Kırk Hadis, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.
_________ (2002), "Kırk Hadis" (Türk Edebiyatı), İslam Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., s. 470-3.
KÖKSAL, M. Fatih (2007), "Yenipazarlı Vâlî'nin Manzum İlk Kırk Hadis Tercümesi", Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, Prof. Dr. Abdülkerim Abdülkadiroğlu Armağanı, s. 237-251.
_________ (2012), Edirneli Nazmî, Mecma'u'n-Nezâ'ir (İnceleme-Tenkitli Metin), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10721,edirneli-nazmimecmaun-nezairpdf.pdf?0, (15.01.2016).
KUZÂÎ (2005), Müsned-i Şihâb, çev. Ali Akar, Konya: Armağan Kitaplar. _________ (2012), Şihâbu'l-Ahbâr, haz. İhramcızâde Hacı İsmail Hakkı Altuntaş.
LUTFÎ (16. asır), Manzum Kırk Hadis Tercümesi, Millî Kütüphane, 06 Mil Yz A 8851/1.
MECLİSÎ MUHAMMED BÂKIR (trz), Biharu'l-Envar, Cilt 75.
MEHMED SÜREYYA (1996), Sicill-i Osmanî, Osmanlı Ünlüleri, Cilt 3, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
NEVEVÎ (trz.), Ebu Zekeriyya Muhyiddin Yahya İbn-i Şeref, Riyazü's-Salihin Tercümesi, trc. Salih Uçan, İstanbul.
ÖZDEMİR, Mehmet (2016), "Muhyî'nin Manzum Hadîs-i Erbaîn Tercümesi", Littera Turca, Journal of Turkish Language and Literature, Cilt 2, Sayı 1, s. 323-341.
POYRAZ, Yakup (2014), "Manastırlı Hasan bin Ali'nin Ehâdîs-i Erba'în Adlı Manzum Kırk Hadis Tercümesi", Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt 14, Sayı 2, s. 109-135.
SEVGİ, Ahmet (1988), "Mevlânâ Cemâl Efendi'nin Manzum Kırk Hadis Tercemesi", İslami Edebiyat, Sayı 3, s. 25-27.
_________ (1993), Merdümî, Tuhfetü'l-İslâm (Manzûm Kırk Âyet ve Kırk Hadîs Tercümesi), Konya.
_________ (2000), Molla Câmî'nin Erba'în'i ve Manzûm Türkçe Tercümeleri, Konya.
SOLMAZ, Süleyman (2005), Ahdî ve Gülşen-i Şu'arâsı (İnceleme-Metin), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
TUMAN, Mehmet Nail (2001), Tuhfe-i Nâilî, Cilt 2, Ankara: Bizim Büro Yayınları.
YAVUZ, Hulûsi (2003), Yemen'de Osmanlı İdâresi ve Rumûzî Târihi (923- 1012/1517-1604), Cilt 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
YILDIZ, Âlim (2003), "Okçu-zâde Mehmed Şâhî ve Manzûm Kırk Hadîs Tercümesi: Ahsenü'l-Hadîs", Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt XVII, s. 115-148.
_________ (2011), "Sirâcî'nin Manzum Kırk Hadis Tercümesi", Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 15, Sayı 1, s. 127-150.
YILMAZ, Mehmet (2013), Kültürümüzde Ayet ve Hadisler (Ansiklopedik Sözlük), İstanbul: Kesit Yayınları.