Nurun Işımaları, Sıcaklığın Değişimleri: İşraki Hareket Kavramı

İşraki felsefe, nur kavramına dayalı ontolojisi, miktar kavramına dayalı cisim teorisi ve zevkî yöntemiyle XII. yüzyıldan itibaren müstakil bir felsefi sistem vasfına kavuşmuştur. Bu makalede bütüncül bir felsefi sistemin tutarlılıkla çözmesi beklenen hareket probleminin, İşrakiliğin baş yapıtı sayılan Hikmetü'l-işrâk'ta nasıl formüle edildiği ele alınmaktadır. Cismin niteliksel, tözsel özelliklerinden arındırıldığı ve miktar kavramında ifadesini bulan salt arazlar topluluğuna indirgendiği İşraki hareket teorisi Meşşai hareket teorisiyle mukayeseli olarak incelenmekte ve tanımı, kaynağı ve önerdiği çözümler açısından tutarlı bir modelden beklenen kriterleri ne kadar karşıladığı tartışılmaktadır. İşraki sistemde mücerret nurların dairesel hareketleri doğrudan Nûru'lenvâr'ın feyezanına (işrâk) bağlanmakta; unsuri cisimlerin (berzah) oluş-bozuluşa konu olan hareketleri heyula-suret gibi cevherler ya da tabiat gibi mahiyeti belirsiz güçler yerine mücerret nurların miktarlar âlemindeki senkronize yansımalarıyla açıklanmakta, nur-miktar arasındaki bağlantı sorunu ise sıcaklık ile aşılmaktadır. Sonuçta, insan psikolojisinden bilgi teorisine birçok alanı doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyen İşraki hareket yorumunun, salt İbn Sinacı geleneğin devamı sayılamayacak yenilik unsurları barındırdığı savunulmaktadır.

Radiations of Light, Alterations of Heat: The Ishraqi Concept of Motion

Through its light (nur)-based ontology, magnitude (miqdar)-based theory of matter, and mystical intuition (dhawq)-based methodology, Illuminationist (Ishraqi) philosophy had emerged as a self-contained philosophical system by the twelfth century. This article examines the Ishraqi formu-lation of the problem of motion -a coherent solution which is expected from any complete philosophical system- as laid out in Shihab al-Din Yahya al-Suhrawardi's(1154-1191) Il-luminationist masterpiece, Hikmat al-Ishraq. The way the Ishraqi system interprets motion, as purifying the physical body of all qualitative, substantive features and reducing it to a collection of nonessential attributes, is analyzed in comparison with the Peripatetic theory of motion. This ar-ticle discusses the Ishraqi account of the problem of motion -with respect to its definition of motion, its account of its source, and the particular solutions it offers- and the degree to which it offers a coherent model. According to the Ishraqi system, the circular motion of abstract lights is associated directly with the emanation (ishraq) of the Light of Lights, and the motion of physical bodies in the process of becom-ing and decay is explained as the synchronic reflection of immaterial lights (anwar mujarrada) on the realm of mag-nitudes (maqadir/bodies). The problem of the connection between light and magnitude is solved through the concept of heat (harara). This article argues that the Ishraqi theory of motion contains novel elements that touch on many problems, ranging from human psychology to the theory of knowledge, and thus that it cannot be considered as merely the continuation of the Avicennian tradition.

PDF

___

Aminrazavi, Mehdi. "How Ibn Sinian is Suhrawardi's Theory of Knowledge?" Philosophy East and West 53/2 (2003): 203-14.
Aristoteles. Fizik. Çev. Saffet Babür. İstanbul: Yapı Kredi Yayın- ları, 1997.
Arslan, İshak. "Evrenin Sınırlarını Zorlamak: Hikmetü'l-işrâk ve Şerhlerinde Meşşaî Kozmoloji Eleştirisi." Nazariyat: İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Dergisi 1 (Ekim 2014): 164.
---. "Fiziksel Evrenin Bütünleştirilmesi İçin Erken Bir Teşebbüs: Sühreverdî'nin Miktar Kavramı." Sühreverdî ve İşrâk Felsefesi, ed. M. Nesim Doru vd., 193. Ankara: Otto Yayınları, 2014.
Bekiryazıcı, Eyüp. "Burhân'dan Keşf'e Yöneliş Ya Da Sühreverdî'de Bilginin Kaynağı Problemi." Erzurum Kültür Eğitim Vakfı Akademi Dergisi 38 (2009): 103-13.
Kaya, Mahmut. "İşrâkıyye." Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklo- pedisi (DİA) 23: 435-38.
Kutluer, İlhan. "Sühreverdî Maktûl." DİA 38: 36-40
İbn Sina. En-Necât: Felsefenin Temel Konuları. Çev. Kübra Şenel. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2013.
---. Fizik I. Çev. M. Macit, F. Özpilavcı. İstanbul: Litera Yayıncı- lık, 2014.
---. İşaretler ve Tenbihler. Çev. A. Durusoy, M. Macit, E. Demirli. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005.
Macit, Muhittin. İbn Sînâ'da Doğa Felsefesi ve Meşşaî Gelenekteki Yeri. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005.
Collingwood, Robin G. The Idea of Nature. London, Oxford and New York: Oxford University Press, 1960.
Marcotte, Roxanne. "Suhrawardi." The Stanford Encyclopedia of Philosophy. http://plato.stanford.edu/entries/suhrawardi/
Suhrawardi. The Philosophy of Illumination. Ed. ve çev. John Walbridge ve Hossein Ziai. Utah: Brigham Young University Press, 1999.
Sühreverdî. Hikmetü'l-işrâk. Çev. Tahir Uluç. İstanbul: İz Yayın- cılık, 2009.
Sühreverdi. Nur Heykelleri. Çev. Saffet Yetkin. İstanbul: Milli Eği- tim Bakanlığı, 1963.
Suhrawardi. The Book of Radiance. Ed. ve çev. Hossein Ziai. Cos- ta Mesa: Mazda Publishers, 1998.
Uluç, Tahir. Sühreverdî'nin İbn Sînâ Eleştirisi. İstanbul: İnsan Ya- yınları, 2012.
Yenen, Halide. "Sühreverdî Epistemolojisinde Huzûrî Bilgi." Sühreverdî ve İşrâk Felsefesi. Ed. M. Nesim Doru vd., 184. Ankara: Otto Yayınları, 2014.
Ziai, Hossein. "Al-Suhrawardi." Encyclopaedia of Islam. New ed., 9: 782-84
---. Knowledge and Illumination: A Study of Suhra wardi's Hik- mat al-Ishraq. Atlanta: Scholars Press, 1990.