Bergson-Deleuze Karşılaşması: Virtüelin Materyalizmi

Deleuze'ün Bergson ile ilişkisi çağdaş bir Fransız filozofun kendi geleneğine olan akademik bir ilgisi değil, beklenmedik imkânlar yaratan bir karşılaşma, yeni hakikatler üreten bir olaydır. Bu yazıda iki filozofun ilişkisi, Bergson'un temel fikirleri, Deleuze'ün Bergson'u okuması ve Deleuze'ün Bergson'la felsefeyi ve sinemayı yeniden okuması ortaya konulmaktadır. Düşünce serüveni boyunca Deleuze'ün Bergson'a müracaatları bu yazıda kronolojik aktarılmaktadır. Bergson'u vitalist, spritualist bir filozof olarak gören akımlardan farklı olarak Deleuze, Bergson'un virtüelite kavramından hareketle yeni bir materyalist ontoloji türetmiştir. Bu dönüşümü serimlemek için burada öncelikle Bergson'un felsefesi ana hatlarıyla, kısaca izah edilmektedir. Bu, mümkün olduğunca Deleuze'ün müdahâlesi parantezine alınarak, bir Bergson okuması olacaktır. Ardından Deleuze'ün kendi Bergson monografileri incelenmekte ve nihayetinde Deleuze'ün Bergson'un imaj kavramından hareketle geliştirdiği sinema felsefesi açıklanmaktadır. Deleuze, Bergson'u virtüel hâlinden çıkarıp, geçmişin bir katmanından anın ihtiyaçlarına göre güncellemiştir. Lakin her güncelleme bir farklılaşmadır. Bu nedenle Deleuze'ün kendi ihtiyaçlarıyla Bergson'u nasıl güncellediğini okumadan önce, Bergson'un kendi metinleri üzerinden bir Bergson tasviri yapılıp, ardından Deleuze'ün Bergson'u olarak onun aktüelleşmesi incelenmektedir.Hegel'in olumsuzlamaya dayalı, ilerlemeci, negatif diyalektik farkına karşı, Bergson'un farkı olumlayan virtüel çokluk düşüncesini kuşanan Deleuze'ün, çokluğu, farkı ve oluşu kavramaya imkân sağlayan yeni bir ontoloji geliştirmesi izah edilmektedir. Ayrıca Bergson'un imaj kavramına dayanarak, özne merkezli olmayan bir bilinç teorisi ve buna bağlı bir sinema felsefesini nasıl geliştirdiği ortaya konulmaktadır

The Bergson-Deleuze Encounter: Materialism of the Virtual

Deleuze's relationship with Bergson was not merely a French philosopher's academic interest in his own tradi-tion, but also an encounter creating unexpected possibilities and an event generating new truths. This article presents an account of Deleuze's reading of Bergson and shows how De-leuze used Bergson to produce a re-reading of philosophy and cinema, detailing Deleuze's references to Bergson in a chronological manner. Against those who viewed Bergson as a vitalist, spritualist philosopher, Deleuze generated a new materialist ontology based on Bergson's notion of virtuality. Deleuze brought Bergson to bear on the needs of present by reclaiming him from his virtual state in the past. But every such effort is also an interpretive act. For this reason, prior to discussing how Deleuze re-read Bergson in accordance with his own needs, this paper begins by offering a portrait of Bergson based on his own writings. It then turns to an examination of De-leuze's work, with special attention to how his philosophy of cinema depends on Bergson's concept of image. Writing against a Hegelian tradition of progressive, dialec-tical difference based on negation, Bergson offered an ac-count of virtual multiplicity that affirmed difference. This paper argues that Deleuze used Bergon's theory to develop an original ontology that provided new possibilities for un-derstanding multiplicity, becoming, and difference, as well as a non-subject-centered theory of consciousness and phi-losophy of cinema.

PDF

___

Alipaz, Daniel. "Merleau-Ponty's Bergson: Writing 'Time as the Intuition of Intuitions'." Philament 18 (Kasım 2012): 72.
Alliez, Eric. The Signature of the World: What is Deleuze and Guattari's Philosophy. Çev. Eliot Ross Albert ve Alberto Toscano. London; New York: Continuum Press, 2004.
Ansell-Pearson, Keith. Germinal Life, The Difference and Repeti- tion of Deleuze. London; New York: Routledge, 1999.
Badiou, Alain. Deleuze: The Clamor of Being. Çev. Louise Burc- hill. London: University of Minnesota Press, 2000.
---."Of Life as a Name of Being or, Deleuze's Vitalist Ontology." Pli 10 (2000): 191.
Bergson, Henri. Şuurun Doğrudan Doğruya Verileri. Çev. M. Şe- kip Tunç. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1990.
---. Yaratıcı Tekamül. Çev. Şekip Tunç. İstanbul: Milli Eğitim Ba- sımevi, 1986.
---. Düşünce ve Devingen. Çev. Miraç Katırcıoğlu. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1986.
---. Madde ve Bellek. Çev. Işık Ergüden. Ankara: Dost Kitabevi, 2007.
---. Metafiziğe Giriş. Çev. Barış Karacasu. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1998.
---. Ahlâk ile Dinin İki Kaynağı. Çev. Mehmet Karasan. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1986.
Bogue, Ronald. Deleuze on Cinema. London; New York: Routled- ge Press, 2003.
Boundas, Constantin V. "Deleuze-Bergson: an Ontology of the Virtual." Deleuze: A Critical Reader, ed. Paul Patton. Oxford: Black- well Press, 1996.
Colebrook, Claire. Gilles Deleuze. Çev. Cem Soydemir. İstanbul: Doğu-Batı Yayınları, 2009.
Deleuze, Gilles. Bergsonculuk. Çev. Hakan Yücefer. İstanbul: Otonom Yayıncılık, 2006.
---. Proust ve Göstergeler. Çev. Ayşe Meral. İstanbul: Kabalcı Ya- yınevi, 2004.
---. Negotiations 1972-1990. Çev. Martin Joughin. New York: Co- lumbia University Press, 1995.
---. Difference and Repetition. Çev. Paul Patton. London: Athlo- ne Press, 1994.
---. Logic of Sense. Çev. Mark Lester. New York: Columbia Uni- versity Press, 1990.
---. Cinema I: Movement-Image. Çev. Hugh Tomlinson, Robert Galeta. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1989
---. Cinema II: Time-Image. Çev. Hugh Tomlinson, Robert Gale- ta. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1989.
---. Henri Bergson: Mémoire et Vie. Paris: Presses Universitaires de France, 1957.
---. "Bergson's Conception of Difference." Çev. Melissa Mcmo- han. The New Bergson, ed. Thomas Mullarkey, 42-66. Manchester and New York: Manchester University Press, 1999.
---. "Lecture Course on Chapter Three of Bergson's Creative Evolution." Çev. Bryn Loban, SubStance 36/3 (2007): 72.
---. "Bergson, 1859-1941." Desert Island and Other Texts: 1953- 1974, ed. David Lapoujade, çev. Michael Taormina, 25. Los Ange- les: Semiotext(e), 2004.
Deleuze, Gilles, ve Parnet, Claire. Diyaloglar. Çev. Ali Akay. İstan- bul: Bağlam Yayıncılık, 1990.
Deleuze, Gilles, ve Guattari, Felix. Felsefe Nedir?. Çev. Turhan Il- gaz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2013.
Foucault, Michel. Felsefe Sahnesi: Seçme Yazılar 5. Çev. Işık Ergü- den. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2004.
Goodchild, Philip. Deleuze & Guattari: Arzu Politikasına Giriş. Çev. Rahmi Öğdül. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2005.
Gunter, Peter. "Gilles Deleuze, Deleuze's Bergson and Bergson Himself." Deleuze, Whitehead, Bergson: Rhizomatic Connections, ed. Keith Robinson. New York: Palgrave Macmillian, 2009.
Hardt, Michael. Gilles Deleuze: Felsefede Bir Çıraklık. Çev. İsmail Öğretir, Ali Utku. İstanbul: Otonom Yayıncılık, 2012.
Hughes, Joe. Deleuze's Difference and Repetition: A Reader Guide. New York: Continuum Press, 2009.
Lawlor, Leonard. The Challange of Bergsonism: Phenomenology, Ontology, Ethics. London; New York: Continuum Press, 2003.
Marks, John. Gilles Deleuze: Vitalism and Multiplicty. London: Pluto Press, 1998.
Marx, Karl. Ekonomi-Politiğin Eleştirisine Katkı. Çev. Sevim Belli. Ankara: Sol Yayınları, 1976.
Merleau-Ponty, Maurice. In Praise of Philosophy and Other Es- says. Çev. James M. Edie, John O'Neill. Evanston: NorthWestern University Press, 1970.
Moulard-Leonard, Valentine. Bergson-Deleuze Encounters: Tran- sandantal Exprience and The Thought of Virtual. New York: State University of New York Press, 2008.
Moore, F.C.T. Bergson: Thinking Backwards. New York: Camb- ridge University Press, 1996.
Platon. Timaios. Çev. Lütfi Ay, Erol Güney. İstanbul: Sosyal Ya- yınları, 2001.
Smith, Daniel W. "Deleuze and the History of Philosophy." The Cambridge Companion to Deleuze, ed. Daniel W. Smith, Henry Somers-Hâll, 13. New York: Cambridge University Press, 2012.
Sütçü, Yılmaz Özcan. Gilles Deleuze'de İmge Hareketi Olarak Si- nemanın Felsefesi. İstanbul: ES Yayınları, 2005.
Şekip, Mustafa. Bergson ve Manevi Kudrete Dair Birkaç Konfe- rans. İstanbul: Muallim Ahmet Hâlit Kitaphanesi, 1934.
Topçu, Nurettin. Bergson. Haz. Ezel Everdi, İsmail Kara. İstanbul: Dergah Yayınları, 2002.
Yetişkin, Ebru Belgin. "Sinematografik Düşünebilmek: Deleuze'ün Sinema Yaklaşımına Giriş." İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi 40 (2011): 138-39.
Williams, James. "Difference and Repetition." The Cambridge Companion to Deleuze, ed. Daniel W. Smith, Henry Somers-Hâll, 34-37. New York: Cambridge University Press, 2012.
Zourabichvili, François. Deleuze: Bir Olay Felsefesi. Çev. Aziz Ufuk Kılıç. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 2008.