Aristotelesçi Biyolojinin Temeli Olarak Fizik

Aristoteles’in en temel kavramlarından biri olan “doğa”, oluşun (genesis, hareket) kaynağı olduğundan fizikle birlikte biyolojiyi de kapsar. Zira doğa, oluşun zemini; oluş da madde-form bileşiminin potansiyelden aktüele gerçekleşme sürecidir. Günümüzde “biyoloji” başlığı altında doğa bilimlerinin özel bir alt disiplinini oluşturan canlılık (yaşam) bilimi, Aristoteles’in bilimler tasnifinde “fizik” biliminin altına düşer. Fizik, konu ettiği hareketin ilkesini kendinde taşıyan varlıkları “dört neden” kuramına ve “potansiyel-aktüel” doktrinine göre açıklar. Varlıkların oluş süreçlerini tahlil etmek için kullanılan dört neden kuramı da çoğunlukla “hilomorfik madde-form” açıklamasına indirgenir. Madde-form ekseni varlıkları statik, potansiyel-aktüel ekseni ise dinamik açıdan –oluş içinde olmaları bakımından– ele alır. Dört neden kuramı, hilomorfik madde-form açıklaması ve potansiyel-aktüel doktrini, bütünlüklü ve uyumlu bir şekilde fiziksel ve biyolojik doğa açıklamalarına da kaynaklık eder. Aristoteles’in doğası “kendinde” ve “kendiliğinden” harekete dayanan teleolojik bir fizik temeli üzerine kuruludur. Teleolojik doğada her varlık kendi gayesine yönelerek hareket eder. Bu makalede Aristoteles biyolojisinin ve fiziğinin aynı doğal ilkelere dayandığı iddia edilmektedir; zira Aristoteles, canlıları fizikte kullandığı açıklama modelleri olan dört neden kuramı, hilomorfizm ve potansiyel-aktüel doktrini dahilinde incelemektedir. Bu bakımdan, biyolojinin Aristoteles’in sınıflandırmasında fiziğin alanına dahil edildiği, dolayısıyla onun biyolojiyi fizik temeli üzerine kurduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Fizik, Biyoloji, Hilomorfizm, Kan, Aristoteles

PDF

___

Aristoteles. Metafizik. Çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996.
---. İkinci Çözümlemeler. Çev. Ali Houshiary. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.
---. Fizik. Çev. Saffet Babür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2012.
---. Generations Of Animals. Çev. A. L. Peck. Londra: Loeb Classical Library, Heinemann, 1942.
---. On The Parts Of Animals. Çev. James G. Lennox. Ed. J. L. Ackrill & Lindsay Judson. Oxford: Oxford University Press, 2001.
---. Ruh Üzerine. Çev. Ömer Aygün & Y. Gurur Sev. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2018.
---. “Prior Analytics.” The Complete Works of Aristotle Vol. 1., Çev. E. S. Forster. Ed. Jonathan Barnes. New Jersey: Princeton University Press, 1991.
Arslan, Ahmet. İlkçağ Felsefe Tarihi: Aristoteles. Cilt 3. 4. baskı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2014.
Arslan, İshak. Çağdaş Doğa Düşüncesi. İstanbul: Küre Yayınları, 2011.
Collingwood, R. G. The Idea of Nature. New York: Oxford University Press, 1960.
Cooper, John M. “Hypothetical Necessity and Natural Teleology.” Philosophical Issues in Aristotle’s Biology, ed. Allan Gotthelf & James G. Lennox, 243-74. Cambridge: Cambridge University Press, 1987.
Ebrey, David. “Blood, Matter, and Necessity.” Theory and Practice in Aristotle’s Natural Science, ed. David Ebrey, 61-75. Cambridge: Cambridge University Press, 2015.
Freeland, Cynthia A. “Aristotle on Bodies, Matter, and Potentiality.” Philosophical Issues in Aristotle’s Biology, ed. Allan Gotthelf & James G. Lennox, 392-407. Cambridge: Cambridge University Press, 1987.
Grene, Marjorie ve David Depew. The Philosophy of Biology: An Episodic History. Cambridge: Cambridge University Press, 2004.
Koca, Engin. “Aristotelesçi Sistemde Fizik ve Sanat İlişkisi.” Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 43 (2017): 1-23.
Kosman, L. A. “Animals and Other Beings in Aristotle.” Philosophical Issues in Aristotle’s Biology, ed. Allan Gotthelf & James G. Lennox, 360-91. Cambridge: Cambridge University Press, 1987.
Kenny, Anthony. Batı Felsefesinin Yeni Tarihi: Antik Felsefe. Cilt 1. Çev. Serdar Uslu. İstanbul: Küre Yayınları, 2017.
Lennox, James G. Aristotle’s Philosophy of Biology: Studies in the Origins of Life Sciences. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.
Leunissen, Mariska. Explanation and Teleology in Aristotle’s Science of Nature. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
Ross, David. Aristoteles. Çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2011.
Shields, Christopher. Aristotle. London & New York: Routledge, 2014.
---. “Aristotle.” The Stanford Encyclopedia of Philosophy. https://plato.stanford.edu/entries/aristotle (eriş. tar. 1 Nisan 2018)