MUSA CARULLAH’IN İLAHİ RAHMETİN GENİŞLİĞİ HAKKINDAKİ DÜŞÜNCESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
İslâm tarihinde olduğu gibi günümüzde de cehennem ile cehennem azabınınebedî olup olmadığı meselesi hep tartışılmıştır. Alimlerin bir kısmı cehenneminsonlu olduğunu savunurken, Ehl-i Sünnet alimlerinin büyük çoğunluğuise cehennem ile cehennem azabının ebedî olduğunu söylemektedir.İnsanların cennette ve cehennemde ne kadar kalacaklarını açıklayan ayet vehadislerde, süreklilik, sonsuzluk, uzun bir süre olarak yorumlanan “ebed” ve“huld” kavramları kullanılmaktadır. Ayrıca sonlu dünyada yapılan günahlarsebebiyle sonsuz azap etmenin Allah’a yakışmayacağına vurgu yapılmaktadır.XIX. asırda Udil-Ural bölgesinde başlanan ceditçilik hareketinin önderlerindenmeşhur düşünür Musa Carullah da Allah’ın sınırsız rahmet sahibiolduğuna inanmaktadır. Ona göre Allah, Kendi rahmetiyle karşılıksız insanınbütün günahlarını affedecek veya insanın güzel amelleri sayesinde günahlarıaffedecek, ya da bu dünyada veya cehennemde insanı azaba sokacak ve bellimüddet temizledikten sonra cennete yerleştirecektir. Bu görüşünün delilleriniCarullah, Kur'an ve sünnet gibi temel İslam kaynaklarında ve büyük mutasavvıflarınsözlerinde bulmaktadır. Bu makalede Musa Carullah’ın cehenneminebedîliği hakkındaki görüşleri incelenip değerlendirilecektir
The Thought of Musa Carullah Concerning Extencity of Allah’s Mercy
The Islamic view of heaven being an infinite reward and hell being eternal punishment has been discussed through generations of theologists who then came to different points of view on the matter of them being infinite and eternal. Various discussions on this problem are continuing today. Some of them say than heaven and hell are finite, some say that only heaven is eternal. The majority of scholars of Ahl as-Sunnah believe that the blessings of heaven and the punishment in hell are eternal. The Holy Quran uses expressions like ‘abad’ and ‘huld’ to describe the time to be spent in there, which we should interpret as continuity or eternity. The other point is a belief that Allah expresses limitless mercy to all beings, which makes Musa Carullah think that everyone will be forgiven with no exceptions, including those who worshipped anything but Allah. He says also that he finds confirmation of his words in Qur’an, Sunnah and in the words of Islam’s greatest mysticists. Musa Carullah examined the evidence of nakhl through eight paragraphs which called burkhan after basing the thought concerning the issue on rational base. Musa Carullah was the one of spectacular names of reformist (zhadit) movement of the time which was spread in Russia. He explains his point of view in a book named The Argumentation of Allah’s Mercy. This article will review and assess Musa Carullah’s views on the eternity of Heaven and Hell.
___
- Abdullah bin Muhammed el-Hüsni el-Magribi, el-Burhan ve’l-İ’tibar Fi’r-Reddi Ala Men Kâla Bi Fenai’n-Nar.
- Ateş, Süleyman (1989), Cennet Kimsenin Tekelinde Değildir, İslami Araştırmalar Dergisi, sayı 1, 3: 7-24.
- Ateş, Süleyman (1990), Cennet Mü'minlerin Tekelindedir, İslami Araştırmalar Dergisi, sayı 3, 4: 85-94.
- Ateş, Süleyman (1990), Cennet Tekelcesi Mi?, İslami Araştırmalar Dergisi, sayı 1, 4: 29-37.
- Bağdadi, Abdülkahir bin Tahir (1977), el-Fark Beyne’l-Firak ve Beyanü’l-Fırkati’n-Naciye, Beyrut: Darü’l-Afaki’l-Cedide.
- Carullah, Musa (1912), Halk Nazarına Bir Niçe Mesele, Kazan: Umid.
- Carullah, Musa (1911), Rahmet İlahiye Burhanları, Orenburg: Şark Matbaası.
- el-İsfahânî, Rağıb (2002), Müfredat Elfazi’l-Kur’an, thk.: Safvan Adnan Davudi, Dimaşk: Daru’l-Kalem.
- Görmez, Mehmet (1989), “Musa Carullah Bigi: Hayatı, Fikirleri ve Eserleri”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- Hocaoğlu, Mustafa (2010), “TDV İslam Ansiklopedisi "Azap" Maddesi Üzerine Bir Degerlendirme”. Fırat Üniversitesi İlahıyat Fakültesı Dergısı, 15:1: 335-341.
- İbn Kayyim el-Cevziyye, Hadi’l-Ervah İle Biladi’l-Efrah, Kahire: Matbaatu’l-Medeni.
- İbn Manzûr (1955), Lisanü'l-Arab, Beyrut: Daru Sadır.
- İbn Teymiyye, Takıyüddin Ebu’l-Abbas Ahmed, er-Reddu Ala Men Kâle Bi Fenai’l-Cenneti ve’n-Nar, Riyad: Daru Balnasiye.
- İbn Teymiyye, Takıyüddin Ebu’l-Abbas Ahmed, (1995), Mecmu’u’l-Fatava, Mecma’u’l-Melik Fehd Li’Tebaati’l-Mushafi’ş-Şerif, Medine.
- Kemâlî, Ziyaeddin (1910), Felsefe-i İtikadiye, Ufa: Vostoçnaya Peçat.
- Maraş, İbrahim (2002), Türk Dünyasında Dini Yenileşme, İstanbul: ÖTÜKEN.
- Mâturîdî, Ebu Mansûr (2015), Kitabü’t-Tevhid (Açıklamalı Tercüme), çev.: Prof. Dr. Bekir Topaloğlu, 7. Baskı, İstanbul: İSAM Yayınları.
- Molla Husrev, Muhammad bin Faramurz (2011), Miratü’l-Usûl Şerh Mirkati’l-Vusûl, Beyrut: Darü’s-Sadr.
- Nevevi, Ebu Zekeriye Muhyiddin (1972), el-Minhac Şerhu Sahihi Müslim bin Haccac, Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabi.
- Rızaeddin bin Fahreddin (1910), Rahmet İlahiye Meselesi, Orenburg: Vakit Gazetesi Matbaası.
- Sabri, Mustafa (1988), Yeni İslam Müçtehitlerinin Kıymet-i İlmiyyesi, Musa Carullah Bigiyef’e Reddiye, İstanbul: Bedir Yayınları.
- Sabuni, Nureddin, el-Bidaye fi Usuli’d-Din (2011), çev.: Bekir Topaloğlu, 9. Baskı, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
- San’ani, Muhammad bin İsmail el-Emir (1984), Raf’u’l-Estar li-İbtali Edilleti’l-Kailina Bi Fenai’n-Nar, thk.: Nasıruddin Elbani, Beyrut: el-Mektebetü’l-İslamiye.
- Sübki, Takiyüddin (1247), el-İ’tibar Bi Bekai’l-Cenneti ve’n-Nar, Dimaşk, Suriye, Terakki.
- Şehristânî, Ebü’l-Feth Muhammed b. Abdülkerim (2008), el-Milel ve’n-Nihal, Beyrut: Dârü’lMa’rifa.
- Taberani, Süleyman b. Ahmed, el-Mu’cem el-Kebir, Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye.
- Taberi, Ebu Cafer (2000), Cami’ül-Beyan Fi Te’vili’l-Kur’an, Müessesetü’r-Risale.
- Yavuz, Yusuf Şevki (1991), Azap, TDV İslam Ansiklopedisi (cilt: 4, ss. 302-309), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Zemahşeri, Mahmud Carullah (1986), Keşşaf An Hakaiki Gavamizi’t-Tenzil, Beyrut: Daru’lKitabi’l-Arabi.
- ISSN: 1301-966X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1998
- Yayıncı: MOTİF YAYINCILIK
Sayıdaki Diğer Makaleler
Ölümlük Bilinci Karşısında Türkiye’de Müslümanlar Tarafından Kullanılan Savunma Mekanizmaları
Mualla YILDIZ, F. Zeynep BELEN, Kübra TÜRKMEN ARSLAN, Halil İbrahim ÖZASMA
MUSA CARULLAH’IN İLAHİ RAHMETİN GENİŞLİĞİ HAKKINDAKİ DÜŞÜNCESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
ŞÎA’NIN PEYGAMBER KISSALARINA İLİŞKİN RİVAYETLERDE EHL-İ BEYT’E ATIFLARI -KUMMÎ TEFSİRİ ÖZELİNDE