Hz. Ömer Uygulamalarının Fıkhi Mezheplere Yansıması

Hz. Ömer’in uygulamaları ile ilgili son iki asırda usulsüzlükten kaynaklanan ikircikli bir yaklaşımın oluştuğunu söylemek mümkündür. Hz. Ömer kimi zaman Kur‘ân ve Hz. Peygamber uygulamasına rağmen farklı hareket eden bir reformist gibi gösterilmekte ve bu çerçevede Kur‘ân ve Hz. Peygamber karşısında kendilerinin de gerektiğinde böyle bir tavır takınabileceklerinin meşruiyet zeminini oluşturulmak istenmektedirler. Esasında bu yaklaşımın Hz. Ömer üzerinden kendi din anlayışlarını İslâmî zeminle buluşturma amacı taşıdığı söylenebilir. Her iki yaklaşımın temelinde Hz. Ömer’in Hz. Peygamber’den farklı uygulamalara gittiği ön kabulü yatmaktadır. Hz. Ömer uygulamaları ile ilgili alanda yapılan çalışmalar kendi perspektiflerine göre Hz. Ömer uygulamalarını değerlendiren çalışmalardır. Değerli olan bu çalışmaların yanında ilk dönemden itibaren Hz. Ömer uygulamalarının mezheplerdeki yankısı ilk etapta ele alınması gereken önemli bir adımdır. İşte bu çalışma, mezheplerin Hz. Ömer uygulamalarını ele alış tarzını irdelemekte ve onların bu uygulamaları nasıl anladıklarını ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Fıkıh, Hz. Ömer, Tasarruf, Mezhep, İctihâd

Reflection of Omar’s Applications on Madhabs of Fiqh

It is possible to say that there have been ambivalent approaches regarding Omar's practices arising from the irregularities in the last two centuries. He is sometimes portrayed as a reformist acting differently from the way in the Quran and practices of the Prophet. Indeed, it is desired to establish a basis for legitimacy that such an attitude can be exhibited against the Quran and the Prophet. Moreover, it can be said that through this approach, it is aimed to make some people’s conception of religion based on the Islamic ground through Omar. The most common examples given claiming the changes in time and circumstances are that Omar did not apply hand cutting punishment for the crime of theft despite the apparent related verse and not distribute the Sevâd land. On the other hand, it is asserted that it is obligatory to be contingent up on the practice of the Prophet, claiming that Omar behaved unlike in the case of three talaq divorces. In both approaches, it is pre-accepted that, Omar adopted different practices from Prophet’s. Studies conducted in the area related to Omar practices are the studies carried out according to their own perspectives in order to prove the suitability of Omar applications to the Qur'an. In addition to these valuable works, the echo of the Omar practices in the sects from the first period is an important step that needs to be addressed in the first place. This study investigates how the sects dealt with Omar practices and how they comment these practices.

Keywords:

Fıqh, Omar, Practice, Madhab, İjtihad,

PDF

___

‘Aynî, Ebû Muḥammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Maḥmûd b. Aḥmed b. Mûsâ b. Aḥmed (1420/2000). el-Binâye şerḥü’l-hidâye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.‘Useymîn, Muḥammed Ṣâliḥ b. Muḥammed (1428). eş-Şerḥu’l-mümti‘ ‘alâ zâdi’l-müstakni‘. Suud: Dâru İbni’l-Cevzî.Aḥmed b. Ḥanbel, Ebû ‘Abdillâh Aḥmed b. Muḥammed b. Ḥanbel eş-Şeybânî (1421/2001). Müsnedü Aḥmed b. Ḥanbel. Thk. Şu‘ayb Arnavût v.dğr., Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.Atay, Hüseyin (2006). “Dini Düşüncede Reformun Yöntemi Ve Bir Örnek: Hırsızlık”, Kelâm Araştırmaları Dergisi. C.4, S.1: 3-50.Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleymân b. Ḫalef b. Sa‘d et-Tücîbî (1332/1913). el-Müntekâ şerhü’l-muvaṭṭa’. Mısır: Maṭba‘atü’s-Sa‘ade.Cüveynî, İmâmü’l-Ḥaremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn ‘Abdülmelik b. !Abdillâh b. Yûsuf et-Tâî en-Nîsâbûrî (1428/2007). Nihâyetü’l-maṭlab fî dirâyeti’il-meẕheb. Thk. ‘Abdül‘azîm Maḥmûd ed-Dîb, Ürdün: Dârü’l-Menahîc.Demirci, Mustafa (2009). “Sevâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.36: 576-578, İstanbul: TDV Yayınları.Ebû Ya‘lâ el-Ferrâ’ (1405/1985), Ebû Ya‘lâ Muḥammed b. el-Ḥüseyn b. Muḥammed b. Ḫalef el-Ferrâ’. el-Mesâilü’l-fıḳhiyye min kitâbi’r-rivâyeteyn ve’l-vecheyn, Thk. ‘Abdülkerim b. Muḥammed el-Lâhım, Riyad: Mektebetü’l-Me‘arif.Ebû Yûsuf, Ya‘ḳûb b. İbrâhîm b. Ḥabîb b. Sa‘d el-Kûfî (ty). el-Harâc, Thk. Ṭâhâ ‘Abdurra‘uf Sa‘d-Sa‘d Ḥasan Muḥammed, Mısır: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs.Ebû’l-Ḥasan, ‘Alî b. Aḥmed b. Mükrim es-Sa‘îdî el-‘Adavî (1414/1994). Haşiyetü’l-‘adevî ‘alâ şerḥi kifâyeti’t-ṭâlıb. Thk. Yûsuf Şeyh Muḥammed el-Buka‘î, Beyrut: Dârü’l-Fikir.Erkal, Mehmet (2007). “Öşür”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.34: 97-100. İstanbul: TDV Yayınları.Fayda, Mustafa (1995). “Fey”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.12: 511-513, İstanbul: TDV Yayınları.Hakkı, İzmirli İsmail (1330). İlm-i Hilâf. İstanbul: y.y.Ḥaskefî, ‘Alâüddîn Muḥammed b. ‘Alî b. Muḥammed (1412/1992). ed-Dürrü’l-muhtâr. 2. Baskı, Beyrut: Dârü’l-Fikr.İbn ‘Abidin, Muḥammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Ḥüseynî ed-Dımaşḳî (1412/1992). Reddü’l-muḫtâr. 2. Baskı, Beyrut: Dârü’l-Fikr,.İbn Ḳayyim el-Cevziyye, Muḥammed b. Ebî Bekr b. Eyûb b. Sa‘d Şemsuddin (1411/1991). İ’lâmu’l-muvaḳḳı‘în. Thk. Muḥammed ‘Abdüsselâm İbrâhîm. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.İbn Ḳayyim el-Cevziyye, Muḥammed b. Ebî Bekr b. Eyûb b. Sa‘d Şemsuddin (1415/1994). Zâdü’l-Me‘ad. 27. Baskı, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.İbn Ḳudâme, Ebû Muḥammed Muvaffaḳu’d-Dîn ‘Abdullâh b. Aḥmed b. Muḥammed el-Maḳdisî (1388/ 1968). el-Muğnî li ibni ḳudâme. Ḳāhire: Mektebetul-Ḳāhire.__________,(1414/1994). el-Kâfî fi fıḳhi imâm Aḥmed b. Hanbel. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.İbn Müfliḥ, Ebû ‘Abdillâh Şemsüddîn Muḥammed b. Müflih b. Muḥammed el-Maḳdisî er-Râmînî (1424/2003). Kitâbü’l-füru‘. Thk. ‘Abdullâh b. ‘Abdülmuhsin et-Türkî, y.y.: Müessesetü’r-Risâle.İbn Müfliḥ, Ebû İsḥâḳ Burhânüddîn İbrâhîm b. Muḥammed b. ‘Abdillâh er-Râmînî ed-Dımaşkî (1418/1997). el-Mübdi‘ fi şerhi’l-mukni‘. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muḥammed (ty). el-Bahrü’r-râiḳ şerḥu kenzi’d-deḳâiḳ. 2. Baskı, y.y.: Dârü’l-Kitâbi’l-İslamî.İbn Rüşd el-Ḥafîd, Ebü’l-Velîd Muḥammed b. Aḥmed b. Muḥammed el-Kurtubî (2004). Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muḳtesid. Ḳāhire: Dârü’l-Ḥadîs.İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muḥammed b. Aḥmed b. Aḥmed el-Ḳurtubî el-Endelüsî (1408/1988). el-Beyân ve’t-taḥsil. Thk. Muḥammed Ḥacî, 2. Baskı, Beyrut: Dârü’l-Ğarbi’l-İslâmî. İbn Teymiyye, Ebü’l-‘Abbâs Taḳıyyüddîn Aḥmed b. ‘Abdilhalîm b. Mecdiddîn ‘Abdisselâm el-Ḥarrânî (1995). Mecmû‘ü’l-fetâvâ. Suud: Mücemma‘ Melik Fehd.İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muḥammed b. ‘Abdilvâḥid b. ‘Abdilḥamîd es-Sivâsî el-İskenderî (ty). Fethü’l-ḳadir. y.y.: Dârü’l-Fikr.Kallek, Cengiz (1997). “Haraç”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.16: 71-88, İstanbul: TDV Yayınları,. Ḳâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed (1406/19862). Bedâi‘ü’s-senâi‘ fi tertibi’ş-şerâi‘. Baskı, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.Köse, Saffet (2006). “Hz. Ömer’in Bazı Uygulamaları Bağlamında Ahkâmın Değişmesi Tartışmalarına Bir Bakış”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. S.7: 13-50. https://doi.org/02533.Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed el-Kudûrî (1427/2006), et-Tecrîd li’l-Kudûrî. Muhammed Ahmed Sirâc ve diğerleri, Kahire: Dârü’s-Selâm.Mâverdî, Ebu’l-Ḥasan ‘Alî b. Muḥammed b. Ḥabib el-Basrî (1999). el-Hâvi’l-kebîr fi fıḳhi mezhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiî. Thk. ‘Alî Muḥammed Ma‘avvad ve ‘Adil Aḥmed Abdü’l-Mevcûd, Beyrut: Dârü'l-Kütübi’l-İlmiyye. Merġınânî. Ebü’l-Ḥasen Burhânüddîn ‘Alî b. Ebî Bekr b. ‘Abdilcelîl el-Ferġānî (ty). el-Hidâye fi şerḥi bidâyeti’l-mübtedi. Thk. Talâl Yusuf, Beyrut: Dâru İhyâi Türâsi’l-Arabî.Mevṣılî, Ebü’l-Faḍl Mecdüddîn ‘Abdullâh b. Maḥmûd b. Mevdûd (1356/1937). el-İḫtiyâr li ta‘lili’l-muḫtâr. Ḳāhire: Maṭbaatü’l-Ḥalebî.______ (1356/1937). el-Muḫtâr. Ḳāhire: Maṭbaatü’l-Ḥalebî,.Molla Hüsrev (ty). Dürerü’l-ḥükkâm şerhü ġüreri’l-ahḳâm. Ḳāhire: Dâru İḥyâi’l-Kütübi’l-‘Arabiyye,.Recrâcî, Ebû’l-Ḥasan ‘Alî b. Sa‘îd (1428/2007). Menâhicü’t-taḥṣil ve netâicü letâifi’t-te’vil fi şerhi’l-müddevene ve ḥalli müşkilâtihâ. y.y.: Dâru İbn Ḥazm,.Ṣaḥnûn, Ebû Sa‘îd ‘Abdüsselâm b. Sa‘îd b. Ḥabîb et-Tenûhî (1415/1994). el-Müdevvene. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.Seraḫsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muḥammed b. Ebî Sehl Aḥmed (1414/1993). el-Mebsûṭ. Beyrut: Dârü’l-Marife,.Sifil, Ebu Bekir (2016). Hz. Ömer ve Nebevî Sünnet. 5. Baskı, İstanbul: Ravza Yayıncılık.Şâfi‘î, Muhammed b. İdris (1422/ 2001). el-Ümm. Thk. Rıfat Fevzi Abdulmuttalib, Riyâd: Dâru’l-Vefâ,.Şîrâzî, Ebû İsḥâḳ Cemâlüddîn İbrâhîm b. ‘Alî b. Yûsuf (1996). el-Mühezzeb fi’l-fıkhi’ş-Şâfiî. Thk. Muḥammed Zuhaylî, Beyrut: Darü’ş-Şâmiyye,. Şirbînî, Şemsuddin Muhammed b. El-Ḫatib (1997). Muğni’l-muḥtâc ilâ ma‘rifeti me‘ânî’l-elfâzi’l-minhâc. Beyrut: Dârü’l-Marife.Zehebî, Ebû ‘Abdillâh Şemsüddîn Muḥammed b. ‘Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fâriḳî ed-Dımaşḳî (1405/1985). Siyeru a‘lâm’in-nübelâ. Thk. Şu‘ayb Arnavûd, 3. Baskı. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle.Zeylaî, Ebû Muḥammed Faḫruddîn Osmân b. ‘Alî b. Mihcen b. Yûnus es-Sûfî el-Bâriî (1313/1895). Tebyînü’l-hakâik şerḥü kenzi’d-deḳâiḳ. Ḳāhire: el-Maṭbba‘atü’l-Kübrâ’l-Emirîyye.