FÂTİHA SURESİ'NDE NİMET VERİLENLER GAZABA UĞRAYANLAR ve DALÂLETTE OLANLAR

Bu makalede Mekke döneminin başlarında nazil olan ve Kur'ân"ın başında yer alan Fatiha Suresi"nde yapılan bir taksim araştırılacaktır. Bu surede insanlar nimet verilenler, gazaba uğrayanlar ve dalâlette olanlar şeklinde üç vasıfla nitelendirilmişlerdir. Öncelikli olarak nimet, gazab ve dâlalet kavramları Arap Dili kaynakları ve Kur'ân âyetleri çerçevesinde ele alınacak, bu kavramların sözlük anlamları ve âyetlerde kimler hakkında kullanıldığı tespit edilecektir. Daha sonra konuyla ilgili Hz. Peygamber"den ve sahabeden yapılan rivâyetler değerlendirilecektir. Bu değerlendirme yapılırken, rivâyetlerin sıhhati, müfessirlerin bu rivâyetlere yaklaşımları, getirdikleri alternatif yorumlar, Hz. Peygamber"in yorumunu gerekçelendirmeleri, âyetin Mekkî, hadisin Medenî olduğu konusu dikkate alınacaktır.

People Who Are Graced, People Who Draw On Themselves The Wrath Of Allah, And People Who Go Astray In Fatiha

In this paper, a division, which is stated in the sura of Fatiha and sent down at the beginning of Makkah Period, will be studied. In this sura, people are categorized into three groups such as people who are graced, people who draw on themselves the wrath of Allah, and people who go astray. First of all, the terms of grace, wrath, and astray will be interpreted in the frame of Arabic Language Resources and the verses of Quran, then the literal meanings of these terms and their usages about whom will be determined. Furthermore, the related rumors that were told by Prophet Muhammad and his companion will be assessed. In this assessment, the accuracy of the rumors, approaches of the explicators to the rumors, new comments, their justification of the Prophet`s comment, and verses sent down in Makkah and Hadiths told in Medina will be considered.

PDF

___

Kur'ân-ı Kerîm.
Abdurrezzâk Gbn Hemmâm, (ö. 211), Tefsîru'l-Kur'ân'il-'Azîm, Dâru"l-kutubi"l-,,ılmiyye, Birinci Baskı, Beyrut 1999.
Ahmed Gbn Hanbel, eG-geybânî, Müsnedü Ahmed İbn Hanbel, (nşr. Bedreddin Çetiner), IVI, Çağrı Yayınları, Gstanbul, 1992.
Âlûsî, Ebu"s-Senâ gihâbuddin Mahmud Gbn Abdillah (ö. 1270/1854), Ruhû'l-Maânî fî Tefsîri'l-Kur'ân'i'l-Azîm ve's-Seb'i'l-Mesânî (nşr. Muhammed Ahmed el-Emed-Umer Abdisselâm es-Selâmî), Dâru Ghyâi"t-Turâsi"l-,,Arabî, Beyrut 2000.
Beğavî, Ebû Muhammed el-Huseyn b. Mes"ud el-Ferrâ (ö. 516), Ma'âlimu't-tenzîl (nşr. Muhammed en-Nemr, Osman Dumayriyye, Süleymen Müsellem), Dâru Taybe, Gkinci Baskı, Riyâd 2006.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed Gbn el Hüseyin Gbn Ali (ö. 458/1066), Şu'abu'l-imân, yy., ts..
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed Gbn el-Hüseyin Gbn Ali Beyhakî (ö. 458), es-Sünenu'l-Kübrâ, Dâiretü'l-Maârifi'l-Osmaniyye, Haydarabad 1347.
Cevherî, Ebû Nasr Gsmail Gbn Hammâd (ö. 400/1009), es-Sıhâh tâcu'l-lüğa ve sıhâhi'larabiyye (nşr. Ahmed Abdulğafûr Atâr), I-VII, Dâru"l-ılm li"l-melâyin, Birinci Baskı, Beyrut 1990.
Derveze, Muhammed Gzzet (ö. 1404/1984), et-Tefsîru'l-hadîs, I-X, Dâru"l-ğarbi"l-Gslâmî, Gkinci Baskı, Kahire 2000.
Ebu Hayyân, Muhammed Gbn Yûsuf, el-Bahru'l-muhît (nşr. Sıdkî Muhammed Cemîl), Dâru"l-fikr, Beyrut 1420
Ebu"s-Suûd, Muhammed Gbn Muhammed (ö. 982/1574), İrşâdu'l-akli's-selîm ilâ mezâya'lKur'âni'l-Kerîm, I-IX, Dâru ihyâi"t-turâsi"l-Arabî, Beyrut 1994.
Elbânî, Nâsıruddî, Silsiletü'l-ehâdîsi's-sahîha, Mektebetü"l-ma,,arif, Riyad 2002.
Halebî, Ahmed Gbn Yûsuf es-Semîn (ö. 756/1355), Umdetu'l-huffâz fî tefsîri eşrafi'l-elfâz (nşr. Muhammed et-Tuncî), I-IV, Âlemu"l-kütüb, Birinci Baskı, Beyrut 1993.
, ed-Durru'l-masûn fî 'ulûmi'l-kitâbi'l-meknûn (nşr. Ali Muhammed Muavvıd vd.) Dâru"l-kutubi"l-,,ılmiyye, Birinci Baskı, Beyrut 1994
Heysemî, Ebü'l-Hasan Nureddin Ali Gbn Ebî Bekr Gbn Süleyman (1967). Mecme'u'z-Zevâid ve Menbe'u'l-fevâid, Beyrut: Dâru"l-Kitâbi"l-,,Arabî.
Huvvârî, Hûd Gbn Muhakkem (ö. ?), Tefsîru Kitâbillâhi'l-azîz, I-IV, Dâru"l-ğarbi"l-Gslâmî, Birinci Baskı, Beyrut 1990.
Gbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemaluddin Yûsuf Gbn Abdullah, el-İstîâb fî ma'rifeti'l-ashâb (nşr. Ali Muhammed Muavvıd-Âdil Abdulmevcûd), Dâru"l-kutubi"l-ılmiyye, Beyrut 1995.
Gbn Âdil, Ebu Hafs Umer Gbn Ali, el-Lübâb fî 'ulûmi'l-kitâb (nşr 'Âdil Ahmed 'Abdilmevcûd, Ali Muavvıd), Dâru"l-kutubi"l-,,ılmiyye, Birinci Baskı, Beyrut 1998.
Gbn ÂGûr, Muhammed Tâhir (ö. 1394/1973), Tefsîru't-Tahrîr ve't-Tenvîr, I-XXX, Dâru Suhnûn, Tunus, ts.
Gbn ,,Atıyye, Ebu Muhammed Abdulhak Gbn Ğâlib, el-Muharraru'l-vecîz fî tefsîri'l-kitâbi'l- 'azîz (nşr. Abdusselâm 'Abd), Dâru"l-kutubi"l-,,ılmiyye, Birinci Baskı, Beyrut 1993.
Gbn Cüzeyy, Muhammed Ahmed Gbn Cüzeyy el-Kelbî el-Ğırnâtî (2005). et-Teshîl li'Ulûmi't-Tenzîl, Beyrut: el-Mektebetü"l-,,asriyye.
Gbn Ebî Hâtim, Abdurrahman Gbn Muhammed Gbn Gdris Râzî (ö. 327/939), Tefsîru'lKur'ân'i'l-Azîm (nşr. Esad Muhammed et-Tayyib), I-X, Mektebetü Nezar Mustafa el-Bâz, Mekke 1998.
Gbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. Gdris Gbn Ebû Hâtim (327/938), el-Cerh ve't-ta'tîl, Dâru"l-kutubi"l-,,ılmiyye, Beyrut ts.
Gbn Ebî geybe, Ebu Bekir Abdullah Gbn Muhammed el-Absî (ö. 235), el-Musannef (nşr. Muhammed Avvâme), Dâru"l-kıble, Cidde 2006.
Gbn Hacer, Ahmed el-Askalânî (ö. 852/1254), el-İsâbe fî Temyîzi's-Sahâbe (nşr. Ali Muhammed el-Becâvî), Dâru"l-ceyl, Birinci Baskı, Beyrut 1412.
Gbn Hıbbân, Ebu Hatim Muhammed Gbn Hibban Gbn Ahmed et-Temîmî (2010). elMüsnedü's-Sahih ale't-Tekâsim ve'l-Enva', Sahihu İbn Hibbân, es-Sünen, et-Tekâsim ve'l-Enva' (nşr. Muhammed Mustafa el-Hatîb), Beyrut: Dâru"l-Kutubi"l-,,Ilmiyye.
Gbn HiGâm, Ebû Muhammed Cemâluddin Abdulmelik (ö. 213/828), es-Sîratu'n-nebeviyye (nşr. Mustafa Saka, İbrahim Abyari, Abdulhâfız Şelebî), I-IV, Dâru"l-hayr, Beyrut 1995.
Gbn Kesîr, Ebu"l-Fidâ Gsmâil (ö. 774), Tefsîru'l-Kur'ân'i'l-Azîm, Dâru"l-ma,,rife, Altıncı Baskı, Beyrut 1993.
Gbn Manzûr, Ebu"l-Fadl Cemaluddin Muhammed Gbn Mukrim (ö. 711/1311), Lisânu'lArap, I-XV, Dâru"l-fikr, Birinci Baskı, Beyrut, ty.
Gsfehânî, Râğıb, Müfredâtu elfâzi'l-Kur'ân (nşr. Safvân Adnân Dâvûdî), Dâru"l-kalem, Birinci Baskı, DımaGk 1992.
, Tefsîru'r-Râğıb (nşr. Muhammed Abdulaziz Besyûnî), Külliyyetu"l-âdâb bi câmiati Tantâ, yy., 1999
Kâsımî, Cemâluddîn (ö. 1914), Mehâsinu't-Te'vîl, Dâru'l-Kutubi'l-'Ilmiyye, Beyrut 2003. Kermi, Hasen Said, el-Hâdî ilâ Lugati'l-Arap, I-IV, Dâru Lübnan, Birinci Baskı, Beyrut 1991.
Mekkî Gbn Ebî Tâlib, Ebû Muhammed HammûG Gbn Muhammed el-Kayravânî el-Endelusî (ö. 437), el-Hidâye ilâ bulûği'n-nihâye fî 'ılmi'l-Kur'ân ve tefsîrihi ve ahkâmihî ve cümelin min funûni 'ulûmihî (nşr. Heyet), Mecmû,,atu buhûsi"l-kitâb ve"s-sünne, Birinci Baskı, 2008.
Mukâtil b. Süleymân, Ebu"l-Hasen ö. 150/767), Tefsîru Mukâtil (nşr. Ahmed Ferîd), Dâru"l-kutubi"l-,,ılmiyye, Beyrut 2003.
Nesefî, Ebu"l-Berakât Abdullah Gbn Ahmed, Medâriku't-tenzîl ve hakâiku't-te'vîl (nşr. Yusuf Ali Büdeyvî, Muhyiddin Dîb Mistû), Dâru"l-kelimi"t-tayyib, Gkinci Baskı, Beyrut 2005
Râzî, Fahruddin Ebû Abdillah Muhammed Gbn Ömer (ö. 606/1209), Mefâtîhu'l-ğayb (nşr. Hânî el-Hâcc, 'Imâd Zeki el-Bârûdî), el-Mektebetü"t-tevfîkıyye, Kahire ts..
ReGîd Rızâ (ö. 1354/1935), Tefsîru'l-Menâr, I-XII, el-Heyetu"l-Mısriyyeti"l-âmme li"l-kitâb, yy. 1983.
Sa,,îd Gbn Mansûr, Ebu Osmân el-Horasânî, Sünen (nşr. Sa'd İbn Abdillah), Dâru"l-Asîmî, Riyâd 1414.
Sa,,lebî, Ebu Gshâk Ahmed Gbn Muhammed Gbn Gbrahim, ,,el-Keşf ve'l-beyân (nşr. Ebu Muhammed İbn Âşûr), Dâru ihyâi"t-tirâsi"l-,,Arabî,Birinci Baskı, Beyrut 2002.
Suyûtî, Celâluddîn (ö. 911), ed-Durru'l-Mensûr (nşr. Abdullah İbn Abdilmuhsin et-Turkî), I-XVII, Merkezu Hicr, Birinci Baskı, Kahire 2003.
gevkânî, Muhammed Gbn Ali Gbn Muhammed (1997), Fethu'l-kadîr el-Câmi' beyne Fenneyi'r-Rivâye ve'd-Dirâye min 'Ilmi't-Tefsîr (nşr. Abdurrahman Umeyra), Mansûra: Dâru"l-Vefâ.
gınkîtî, Muhammed el-Emîn Gbnu"l-Muhtâr (ö. 1393), Advâu'l-beyân fî îdâhi'l-Kur'ân bi'lKur'ân, Dâru"l-kutubi"l-,,ılmiyye, Gkinci Baskı, Beyrut 2006.
gimGek, M. Sait, Hayat Kaynağı Kur'ân Tefsiri, Beyan Yayınları, Birinci Baskı, Gstanbul 2012.
girbînî, gemsuddin Hatib Muhammed Gbn Ahmed (ö. 977/1569), es-Sirâcu'l-münîr, Dâru"l-kutubi"l-,,ılmiyye, Beyrut ts.,
Taberî, Ebû Ca"fer Muhammed Gbn Cerîr (ö.310), Câmiu'l-Beyân an Te'vîli Âyi'l-Kur'ân (nşr. Ahmed Muhammed Şâkir), Müessesetü"r-Risâle, Beyrut 2000.
Tabersî, Ebû Ali el-Fadl Gbn el-Hasen (ö. 548/1153), Mecmau'l-beyân, fî tefsîri'l-Kur'an, Dâru mektebeti"l-hayât, Beyrut ts.
Tirmizî, Ebû Gsa Muhammed Gbn Gsa (ö. 279/892), el-Câmiu's-Sahîh, (nşr. Ahmed Muhammed Şakir), I-V, Dâru"l-Kütübi"l-,,Ilmiyye, Beyrut, ts.
Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed Gbn Ömer el-Eslemî (ö. 207/823), Kitâbu'l-mağâzî (nşr. Marsden Jones), I-III, Matbaatu Câmiati Oxford, Birinci Baskı, London 1966.
Yıldırım, Suat, Fâtiha ve En'âm Sûrelerinin Tefsiri, IGık Yayınları, Gzmir 1993.
Zehebî, Ebû Abdullah gemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1347), Siyeru a'lâmi'n-nübelâ (nşr. thk. Şuayb el-Arnaut, Hüseyin Esat), Müessestü"r-risâle, Beyrut 1985.
ZemahGerî, Ebû Kasım Mahmud Gbn Ömer (ö. 538), el-Keşşâf an hakâkik ğavâmidi't-tenzîl ve uyûni'l-aqâvîl fi vucûhi't-te'vîl (nşr. Muhammed Abdusselâm Şâhîn), Dâru"lkütübi"l-ılmiyye, Beyrut 1995. ?