Bostan ve Gülistan’ın Metinlerarası İlişkiler Bağlamında Safahat’a Yansımaları

Safahat, okurunu metinlerarasılık açısından değerlendirmeye çağıran bir eser olarak karşımızda durmaktadır. Pek çok eserden izler taşıyan Safahat, bu izler sayesinde katmanlı bir söylem gücüne kavuşur. Bostan ve Gülistan, Safahat’ta açık ve gizli metinlerarası ilişkilerin olduğu eserlerin başında gelir. Bazı yerlerde sadece bir gönderge, bazı yerlerde ise anametinsellik ve türev ilişkileri söz konusudur. Bostan ve Gülistan, Mehmet Âkif’in yaptığı yeniden okuma sayesinde kimi yerlerde yeni bir bağlama kavuşmuş, Safahat’a bu yansımıştır. Eserdeki kimi kavramlar Mehmet Âkif tarafından 20. yy’ın ahlak ve zihniyet dünyasının kavramlarına dönüştürülmüştür. Çalışmamızda bu dönüşümün hangi bağlamlarda gerçekleştiğini göstermeye gayret ettik. Diğer taraftan Mehmet Âkif, Bostan ve Gülistan’ı sadece dönüştürmemiş, yorumsal üst metinsellik bağlamında, Safahat’ın neredeyse tamamına yayılan eserden mânâ devşirmiştir. Bu da ayrıca eğildiğimiz bir konu olmuştur. Safahat’a Bostan ve Gülistan’ın yansımasını ortaya koymak bir bakıma eserin dönem-zihniyet ve yeni ahlak telakkisiyle nasıl değerlendirildiğini de ortaya koymak demektir. Biz de çalışma boyunca bu değerlendirmeyi yapmaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler:

Metinlerarasılık, Sa’dî, Bostan, Gülistan, Mehmet Âkif, Ahlak, Zihniyet, Terakkî, Tevekkül

Reflections of Bostan and Gülistan on Safahat in the Context of Intertextual Relations

Safahat stands before us as a work that invites its reader to evaluate it in terms of intertextuality. Carrying traces of many works, Safahat gains a layered discourse power thanks to these traces. Bostan and Gülistan are among the works in Safahat that have open and hidden intertextual relations. In some places, there is only a referent, and in some places, there is hypertextualite or derivative relations. Thanks to the re-reading made by Bostan and Gülistan Mehmet Âkif, it gained a new context in some places and was reflected in Safahat with this new context. Some concepts in the work were transformed into the concepts of morality and mentality of the 20th century by Mehmet Âkif. In our study, we tried to reveal the contexts in which this transformation took place. On the other hand, Mehmet Âkif not only transformed Bostan and Gülistan, but also gathered meaning from the work in the context of interpretive metatextuality that spread almost throughout Safahat. This has also been a subject that we have focused on. To reveal the reflection of Bostan and Gülistan on Safahat means to reveal how the work is evaluated in terms of period-mentality and new morality. We tried to make this evaluation throughout the study.

Keywords:

Intertextuality, Sa’dî, Bostan, Gülistan, Mehmet Âkif, Morality, Progress, Resignation,

PDF

___

Akay, H. Şiiri Yeniden Okumak ( Bir Yapıçözümleme Girişimi) İstanbul. Akademik Kitaplar. (2009)
Aktulum, K. Metinlerarası İlişkiler. Ankara. Öteki Yayınevi. (2000)
Aktulum, K. "Metinlerarasılık Görüngüsünde Gerçeklik ya da Metnin Göndergeselliği". Bilig (2018 )
Çantay, H.B. Âkifname, Ahmet Sait Matbaası, İstanbul. (1966)
Ersoy. M.A. Safahat. Diyanet Vakfı Yayınları. Ankara. (2008)
Ersoy, M.A. Sebîlürreşâd. Haz. Ertuğrul Düzdağ. Cild 9 - Aded 209- Sayfa 7. İstanbul. Bağcılar Belediyesi Kültür Yayınları. (2017)
Kara. İ. İslamcıların Siyasi Görüşleri. İz Yayıncılık. İstanbul. (1994)
Karakoç, S. Mehmet Akif, Diriliş Yayınları, İstanbul. (1974)
Kortantamer, T. Mehmet Âkif ile Sa’dî Arasında Muhteva ve Anlatım Tekniği Açısından Bir Karşılaştırma Denemesi. Ölümünün 50. Yılında Mehmet Âkif Ersoy, Marmara Üniversitesi Yayınları. İstanbul. (1986)
Tansel, F.A. Mehmed Âkif Ersoy, Hayatı ve Eserleri, Ötüken Yayınları. İstanbul. (2021)
Topçu, N. Mehmet Akif, Hareket Yayınları. İstanbul. (2013)
Özsaray, Y. E. "Sezai Karakoç’un Eğitim-Öğretimle İlgili Görüşleri: Eserlerinden Hareketle Fert ve Toplum İdeali". FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi (2018)
Sa’dî. Bostan ve Gülistan, Terc. Kilisli Rıfat Bilge. Zafer Matbaası. İstanbul. (1980)
Sayar. A.G. Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması. İstanbul. Ötüken Yayınları. (2000)
Sayar. A.G Bir İktisatçının Entelektüel Portresi. İstanbul. Eren Yayınları. (1998)
Sevindik, H. Türk Edebiyatında Bostan Ve Abdî’nin Manzum Bostan Tercümesi (İnceleme-Metin) Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Türk Dili Edebiyatı Anabilim Dalı, Konya, (2014)
Şerefoğlu, Z. K. "Atlansoy’un “Su Burcu”nda Metinlerarasılık II". FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi (2013)
Ülgener, S. İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası. Ankara. Der Yayınları. (1981)