Mehmet Âkif Ersoy’un Mektuplarında Mizah

Mektup, insanın iç dünyasını yansıtan önemli bir araç olmasının yanında bir belge olabilme niteliğini de taşır. Özel mektuplar ise birbirlerini yakından tanıyan kişiler arasında iletişimi sağlaması bakımından hem yazan hem yazılan kimsenin birçok özelliğini aydınlatır. İçinde mutlaka bir komik durum ve gülünçlüğü bulunduran mizah ise, bir nevi “insanın ayırıcı psikolojik parmak izi”dir. Mehmet Âkif’in gerek Safahat’ında gerekse günlük hayatında ailesi ile dost ve arkadaşlarıyla, çevresiyle ilişkilerinde mizaha çok sık başvurduğu, mizahın onda adeta “mizaçlaşarak” bir üslup haline geldiği görülmektedir. Mehmet Âkif’in yayımlanmış mektupları ile ilgili çalışmalar yapılmışsa da hususen mektuplarında mizahla ilgili bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmamızda Mehmet Âkif Ersoy’un özellikle İstanbul’dan 1925 yılı sonu itibariyle gittiği ve 19 Haziran 1936’ya kadar kaldığı 11 yıllık Mısır döneminin yoğunlukta olduğu; kurmaca olmayan ve onun hayatı ve sanatına ışık tutacak birer belge niteliği taşıyan, yayınlanmış özel mektuplarında mizahın izi sürülmüştür. Mehmet Âkif’in özellikle Mısır’dan ailesine arkadaş ve dost çevresine yazdığı özel mektuplarında; temelinde ironi olan latifeler, nükteler, istihzalar, fıkralar vb.; mizahi bir dil karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Mektup, Özel Mektup, Mizah, İroni, Mehmet Âkif

"Humour " in the letters of Mehmet Âkif Ersoy

A letter have the characteristics of being a document, besides being an important link for reflecting a person's inner world. Personal letters enlighten lots of characteristics of a person who writes and is written in point of connection among people that know each other. But homour, that absolutely contains a funny situation or ridiculousness, is a kind of seperative psychological fingerprint. In either Mehmet Âkif's Safahat or in his daily relationships with his family, friends and environment, it is seen that he often uses humour and that becomes a strong language of him temperamentally. Even though the published letters of Mehmet Âkif was studied on, there is no research on humour in his private letters. In this study we will search the trace of humour in Mehmet Âkif Ersoy's published and nonfictional letters, which are the documents that will enlighten his life and art. These letters were mostly written in the period when Mehmet Âkif Ersoy went to Egypt from İstanbul in the end of 1925 and stayed there until 19.06.1936. In Mehmet Âkif Ersoy’s private letters ,which were especially written to his family and friends from Egypt ,we see jokes, mock and anecdotes etc that based on a humorous and ironic language.

Keywords:

private letter, humour, irony, Mehmet Âkif,

PDF

___

Akbaş, A. Vahap 2010, “Mehmet Âkif’te Bir Anlatım Aracı Olarak Nükte ve İroni”, [Çevrim-içi: https://mehmetÂkifarastirmalari.com/2016/03/05/mehmet-Âkifte-bir-anlatim-araci-olarak-nukte-ve-ironi/Erişim tarihi: 21.11.2021.
Akün, Ö. Faruk (1972), Namık Kemal’in Mektupları. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Alver, Köksal (2006), “Mektubun Sosyo-Politiği Üzerine Bir Deneme”, Hece Dergisi Mektup Özel Sayısı, S. 114 / 115 /116, s. 73-75.
Andı, M. Fatih (2011), “Yazısı Silinmiş, Kâğıdı Sarı… Aramızdan Çekilen Dost: Mektup”, Hayata Edebiyatla Bakmak. İstanbul: HAT Yayınevi.
Ataç, A. ve Şar, S. (2015). “İroni ve Etik Söylem Üzerine”.[Çevrim-içi: https://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/ATA%c3%87-Adnan-%c5%9eAR-Sevgi-%c4%b0RON%c4%b0-VE-ET%c4%b0K-S%c3%96YLEM-%c3%9cZER%c4%b0NE.pdf Erişim tarihi: 21.11.2021.
Ataç, Nurullah (1958), Okuruma Mektuplar, İstanbul: Varlık Yayınevi.
Aytaç Gürsel (1992), “Edebiyatta Mektup”, Mektup Seçkisi. Ankara: Gündoğan Yayınları.
Çakır, Ömer (2005). Türk Edebiyatında Mektup, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
Demiray Kemal (1974), “Tanzimat’tan Günümüze Değin Mektup”, Türk Dili Dergisi Mektup Özel Sayısı. S. 274.
Durmuş, İsmail (2005), “Mizah”, DİA., 30
Eker, Gülin Öğüt (2014), İnsan Kültür Mizah, Ankara: Grafiker Yayınları.
Emil, Birol (1982), Jön Türklere Dair Vesikalar I: Edebiyatçı Jön Türklerin Mektupları. İstanbul: İ.Ü.Ed.Fak.Yay.
Eşref Edip (1960), Mehmed Âkif Hayatı-Eserleri ve Yetmiş Muharririn Yazıları, 2. baskı, İstanbul: Çelikciltmatbaası
Enginün, İnci (1986), “Mehmet Âkif'te İrony”, Ölümünün 50 Yılında Mehmet Âkif Ersoy, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
Ersoy, M. Âkif (1990), Safahat, (haz. M. Ertuğrul Düzdağ), İstanbul: Timaş Yayınları.
Gezer, Ayşe -Yakup, Çelik (2017), “Mizah Ekseninde İroni Çerçevesinde Anlam İlişkileri ve Ayşe Kilimci’nin Hikâyelerinde Mizahî Dil”, Current Research in Social Sciences, 3 (3).
Göktürk, Akşit (1974), “İngiliz Yazınında Mektup”, Türk Dili Dergisi Mektup Özel Sayısı, Temmuz 1974, C: XXX, S: 274.
Gökyay, O. Şaik (1974), “Tanzimat Dönemine Değin Mektup”. Türk Dili Dergisi Mektup Özel Sayısı. S. 274. s.17-23. Ankara: Öncü Basımevi.
Günaydın, Y. Turan (2009), Mehmet Âkif Ersoy’un Mektupları, Ankara: Ebabil Yayınları.
Gür, Alim (1999), “Mehmet Âkif’ten Nükteler”, Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.5.
Karataş, Enver (2012), “Mektup Roman Tekniği ve Türk Romanından İki Örnek: Mektup Aşkları ve Kedi Mektupları”, Turkish Studies, 2173-2192.
Karataş, Turan (2011), “Mehmet Âkif’in Mektupları”, Mehmet Âkif Ersoy, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Kefeli, Emel (2002), Anlatım Tekniği Olarak Mektup, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Koestler, Arthur (1997), Mizah Yaratma Eylemi. Çev. Sevinç Kabakçıoğu-Özcan Kabakçıoğu. İstanbul: İris Yayınları.
Kuntay, Mithat Cemal (2010) , Mehmet Âkif, İstanbul: Timaş Yayınları.
Kurt, Ali (2017), “Sunuş”, Ebül’ûla Mardin, Editör:Turgay Anar, İstanbul: Pendik Kültür Yayınlar.
Kurt, Ali (2019), Âkif’in Şehirleri Edirne, Editör:Turgay Anar, İstanbul: Pendik Kültür Yayınlar.
Martin, R. A., Puhlik-Doris, P., Larsen, G., Grey, J. & Weir, K. (2003), Individual differences in uses of humor and their relation to psychological well-being: development of the humor styles questionnaire. Journal of Research in Personality, 37(1)
Morreal, J. (1997), Gülmeyi Ciddiye Almak, İstanbul: İris Yayınları
Okay, M., Orhan (2004), “Mektup” DİA, 29
Okay, M., Orhan, (2006), “Mektuba, Mektuplaşmaya ve Kartpostala Dair”, Mektup Özel Saıyısı, Ankara: Hece Aylık Edebiyat Dergisi, 32-33.Öncü Basımevi,
Öngören, Ferit (1983), Cumhuriyet Dönemi Türk Mizahı ve Hicvi, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Özalp, Ö. Hakan (2011), Firaklı Nâmeler-Âkif’in Gurbet Mektupları, Editör: Zeynep Berktaş, İstanbul: Timaş Yayınları.
Özalp, Ö. Hakan (2010), Mehmet Âkif Ersoy’un Aile Mektupları, Editör: Nihat Karaer, Burdur: Semih Ofset S.E.K. Yayıncılık, Mehmet Âkif Ersoy Üniversitesi.
Özmen, Necmeddin. (2017) Mehmet Âkif Ersoy’un Mısır Günleri ve Mısır’da Türkçe Öğretirken Yaşadığı Zorluk, Dil ve Edebiyat Araştırmaları, Bahar, ISSN: 1308-5069
Safi, İhsan (2017), “Safahat’ta Mizah”, Turkish Studies, Volume 12/5, p. 331-386 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11225 ISSN: 1308-2140,
Şahin, A. Metehan (2021) “Hususi Mektuplarına Göre Mehmet Âkif Ersoy”, Türk Dili, Mart, Yıl: 70, Sayı: 831
Tansel, F. Abdullah (1964), “Hususi Mektuplar” , Tercüme Dergisi Mektup Özel Sayısı, c.XVI, S.77-80.
Tosun, Necip (2014), Modern Öykü Kuramı. 2. bs. Ankara: Hece Yayınları.
Türk Dil Kurumu (1988), Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yardımcı, İsmail(2010), “Mizah Kavramı ve Sanattaki Yeri” Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/2,
Yılmaz, Gökçehan Aysel, (2019), Türkçe Mesnevilerde Mizah. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
Zülfikar Bayraktar (2010), Mizah Teorileri ve Mizah Teorilerine Göre Nasreddin Hoca Fıkralarının Tahlili, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı Türk Halk Bilimi Bilim Dalı, Doktora Tezi.