Türkçede kiplik anlamının belirsizliği ve anlamsal roller
Bu çalışmanın amacı Türkçede yükümlülük ve bilgisellik kiplikleri arası anlamsal geçişimi bir anlamsal sınırlılık oluşturan anlamsal rol yükleme açısından betimlemektir. Çalışmanın temel iddiası şudur: Türkçede yükümlülük işaretleyen -mAll biçiminin basit yüklemlerde dolaysız kılıcı özne olduğunda yükümlülük kipliği içinde zorunluluk ile öneri arasında çok anlamlıdır (polysemious). Zorunluk ile öneri arasındaki anlamsal belirsizlik ise edimsel düzlemde, şematik bilgiye dayalı olarak çözülebilir. Özne dolaylı olduğunda ise -mAll tek anlamlıdır ve yalnızca zorunluluk işaretler. Ol- koşacı ile kurulan adcıl yüklemlerde ise -mAll yükümlülük kipliği ile bilgisel kiplik arasında çift anlamlıdır (ambigious). Çift anlamlılık öznenin yüklendiği anlamsal role göre çözülebilir. Öznenin 'etkilenen' rolü üstlendiği durumlarda bilgisel kiplik; öznenin kılıcı olduğu durumlarda ise yükümlülük kipliği belirginleşir.
Modal indeterminacy and sematic roles in Turkish
This study aims at describing the disambiguation of modal meanings in terms of the semantic roles assigned. The basic claim of this work is that the morpheme -mAll is polysemious in the deontic domain when there is an agent as the subject that one can impose an action. There are two deontic interpretations with agent subjects: Obligation and suggestion. However, the morpheme -mAll becomes monosemious with 'obligation' when there is an indirect subject. This morpheme becomes ambigious between deontic and epistemic interpretations when it is attached to complex and nominal predicates with the verb 'ol'. The meaning is disambiguated in relation to the semantic role assigned to the subject. The deontic interpretation is forced when the subject is assigned to 'patient role'.
___
- Aktaş, M. 2007. Eski Anadolu Türkçesinde 'gerek'. IV. Türk Dil Kurultayı bildirileri. Ankara: TDK.
- Barbiers, S. 2002. Modality and polarity. İçinde Barbiers, S ve F. Beukama (Hazırlayanlar) Modality and its interaction with the verbal system. Amsterdam, Philedelphia: John Benjamins.
- Bybee, J., Perkins, R. and W. Pagliuca. 1994. The evolution of grammar. Chicago: University of Chicago Press.
- Clauson, Sir Gerald. 1972. An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkic. Oxford: Clarendon Press.
- Coates, J. (1983). The semantics of the modal auxiliaries. London: Croom.
- Helm. Coates, J. (1990). "Modal Meaning: The Semantic-Pragmatic Interface". Journal of Semantics 7: 53-63.
- Emeksiz, E. Z. (2008). 'Deontic modality in Turkish: Pragmatic and semantic constraints'. MIT Working Papers, 58.
- Erdal, M. 2000. A grammar of old Turkic. Leiden, Boston: Brill.
- Ergin, M. 1981. Türk Dilbilgisi. Boğaziçi yayınları. İstanbul.
- Frawley, W. 1992. Linguistic semantics. New Jersey: Lawrence Erlbaum Publications.
- Hopper, P. and Traugott, E. 2003. Grammaticalization. Cambridge: CUP.
- Keifer, F. 1994. Modality. İçinde Asher, R. E ve J.M.Y. Simpson (Hazırlayanlar) The Encyclopedia of language and linguistics. Oxford: Pergamon.
- Lyons,J. 1977. Semantics. Cambridge: CUP.
- Papafragou, A. (2000). Modality: Issues in the semantics-pragmatics interface. Elsevier, Amsterdam.
- Talmy, L. 1985. Lexicalization patterns. İçinde Shopen, T. (hazırlayan). Language typology and syntactic description. Cambridge: CUP.
- Traugott, E. 2001. Grammaticalization. Cambridge: CUP
- ISSN: 1300-3542
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2004
- Yayıncı: Ankara Üniversitesi TÖMER