ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİNDE dürt- FİİLİYLE "(yağ, merhem ...) sürmek" ANLAMINDA EŞ DEĞER KULLANILABİLEN FİİLLER

Eski Anadolu Türkçesi dönemi için çeşitli konuların incelenmeye muhtaç olduğu ifade edilebilir. Fiillerin anlam özellikleri, dikkat çekici konulardan biridir. Eski Anadolu Türkçesi döneminde bir anlamın pek çok fiille karşılanabildiği kullanımlara rastlanmaktadır. Bu fiillerin bazıları sık kullanılırken bazılarının da ya bir eserde ya da birkaç eserde seyrek kullanıldığı görülür. Bu durum, herhangi bir anlam için farklı dönemlerde farklı fiillerin yaygın veya seyrek kullanılabildiğini gösterir. Bu kullanımlara ait fiil zenginliğinin tespiti, hem çalışmamıza konu alan Eski Anadolu Türkçesi hem de Türkçenin diğer dönemleri için gereklidir. Çalışmada; Eski Anadolu Türkçesi döneminde sür- / sürt-, ?ut- / dut-, ya?-, ur- / vur-, ?o- / ?oy-, ?ıŞa- / ?ıva-, vir-, çek-, dart- ve bıra?- fiillerinin dürt- fiiliyle "(yağ, merhem ...) sürmek" anlamında eş değer kullanılabilen fiiller olduğu örneklerle ifade edilmiş ve fiillerin bu anlamı nasıl kazandığı konusunda çeşitli görüşler öne sürülmüştür.

Verbs In Old Anatolian Turkish That Could Be Used Synonymously With The Verb dürt- In The Sense of "applying (oil, ointment ...)"

It can be said that several issues need to be investigated with regard to the Old Anatolian Turkish period. The semantic features of verbs constitute one of the interesting topics in this regard. One can encounter uses where one meaning could be expressed through various verbs in the Old Anatolian Turkish period. It is observed that while some of these verbs were used frequently, others were used less frequently either in one book or only a few books. This indicates that different verbs could be used commonly or rarely in different periods for a given sense. Identification of wealth of verbs concerning these uses is necessary for both the Old Anatolian Turkish, which is the subject matter of our study, and the other periods of Turkish. In this study; that in the Old Anatolian Turkish period, the verbs sür- / sürt-, ?ut- / dut-, ya?-, ur- / vur-, ?o- / ?oy-, ?ıŞa- / ?ıva-, vir-, çek-, dart- and bıra?could be used synonymously with the verb dürt- in the sense of "applying (oil, ointment...)" were demonstrated with examples and several views were proposed with respect to how these verbs assumed this meaning.

PDF

___

AKALIN, Şükrü Halük (1990). Ebü 'l-Hayr-ı Rümî Saltuk-nâme III, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
AKKUŞ, Muzaffer (1995). Kitab-ı Gunya, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
AKKUŞ, Muzaffer (2007). Kemal Ümmi Divânı (İnceleme Metin İndeks --Tıpkibasim), Niğde: Niğde Belediyesi Yayını.
AKSAN, Doğan (1999). Anlambilim: Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Ankara: Engin Yayınevi.
AKSAN, Doğan (2000). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
AKSAN, Doğan (2004). "Türk Anlam Bilimine Giriş: Anlam Değişmeleri İ", Dilbilim ve Türkçe Yazıları, İstanbul: Multilingual, s. 65-79.
AKSAN, Doğan (2004). "Eşanlamlılık Sorunu ve Türk Yazı Dilinin Eskiliğinin Saptanmasında Eşanlamlılardan Yararlanma", Dilbilim ve Türkçe Yazıları, İstanbul: Multilingual, s. 157-168.
ARGUNŞAH, Mustafa (1999). Muhammed b. Mahmüd-ı Şirvâni Tuhfe-i Mürâdî İnceleme-MetinDizin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ARSLAN EROL, Hülya (2014). Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine Anlam Değişmeleri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ATMACA, Emine (2011). Eski Oğuz ürkçesinden Türkiye Türkçesine Söz Varlığındaki Değişmeler ve Anlam Olayları, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Sakarya.
BAYAT, Ali Haydar (2005). Abdülvehhâb bin Yüsufibn-i Ahmed el-Mârdânî Kitâbü 'l--Müntehabfî't-- ib (823 1420) İnceleme Metin Dizin Sadelestirme ıpkıbasım, İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği Yayınları.
BAYAT, Ali Haydar ve OKUMUŞ, Necdet (2004). Muhammed bin Mahmüd Şirvânî Mürşid Göz Hastalıkları Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
BİLGİN, Azmi (1996). Nazmü 'l-Hilâjîyyat Tercümesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CAFEROĞLU, Ahmet (1993). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Enderun Kitabevi.
CANPOLAT, Mustafa ve ÖNLER, Zafer (2007). İshâk bin Murâd Edviye-i Müfrede, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CEMİLOĞLU, İsmet (1994). 14. Yüzyıla Ait Bir Kısas-i Enbiyâ Nüshası Üzerine Sentaks İncelemesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ÇAĞBAYIR, Yaşar (2007). Ötüken Türkçe Sözlük I, 4, 5, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
ÇAĞIRAN, Önder (1992). Ahmed-i Dâ 'i ibb-ı Nebevi İmlâ-Fonetik-Morfoloji-Karşılastirmalı Metin-İndeks ve Sözlük II. Cilt, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Malatya.
ÇELEBİOĞLU, Amil (1996). Muhammediye 1], İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
DOĞAN, Nuh (201 1). "Türkiye Türkçesi Fiillerinde Eş Anlamlılık", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4/19, s. 78-88.
DOĞUER, Binnur Erdağı (2013). Hekim Bereket Tuhfe-i Mübarizî Metin-Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERCİLASUN, Ahmet Bican ve AKKOYUNLU, Ziyat (2014). Kâşgarlı Mahmud Dîvânü Lugâti 'tTürk Giriş Metin Çeviri Notlar Dizin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERGİN, Muharrem (2001). Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
GÜLDAŞ, Ayhan (1996). Hâlilname, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
HATIBOĞLU, Vecihe (1970). "Eşanlamlı Sözcük Var mıdır?", Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, XXIII, 229 Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 9-10. ILHAN, Nadir (2009). Eşref b. Muhammed Hazâ 'inu s-Sa 'âdüt (İnceleme Metin Dizin Sözlük), Malatya: Öz Serhat Yayıncılık.
IMER, Kâmile, KOCAMAN, Ahmet ve ÖZSOY, A. Sumru (2011). Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
KARAAĞAÇ, Günay (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KARAHAN, Leylâ (1994). Erzurumlu Darîr Kıssa-i Yüsuğ Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KÜLTÜRAL, Zuhal ve BEYRELI, Latif (1999). Şeri/î Şehnâme Çevirisi ], Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KÜLTÜRAL, Zuhal ve KOÇ, Aylin (2012). Dürrü 'l-Meknün (Saklı İnciler) Giriş-Metin-Dizinıpkıbasım, Konya: Palet Yayınları.
OKUTAN, M. Yahya, KOÇER, Doğan ve YILDIZ, Mecit (2003). 15. Yüzyıl Türkçe Tıp Kitabı Yâdigâr--ı İbn-i Şerif I. Cilt, Istanbul: Yerküre Kitaplığı.
OKUTAN, M. Yahya, KOÇER, Doğan ve YILDIZ, Mecit (2004). I5. Yüzyıl Türkçe Tıp Kitabı Yâdigâr--ı İbn-i Şerif II. Cilt, İstanbul: Yerküre Kitaplığı.
ÖNLER, Zafer (1990). Celâlüddin Hızır (Hacı Paşa) Müntehab-ı Şifa Giriş Metin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ÖZÇELİK, Sadettin (2001). Kitâbü 'l-Mühimmât, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
SARI Mustafa (2011). "Türkiye Türkçesinde Eş Anlamlılık Ile Ilgili Bazı Sorunlar", Turkish Studies, 6/1, s. 533-538.
Tarama Sözlüğü I, II, IV, VI (2009). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TOPALOĞLU, Ahmet (1976). Muhammed bin Hamza XV Yüzyıl Başlarında Yapılmış ((Satır-arası» Kur "an Tercümesi (Giriş ve Metin), Istanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
TOPALOĞLU, Ahmet (1978). Muhammed bin Hamza XV Yüzyıl Başlarında Yapılmış ((Satır-arası» Kur 'an Tercümesi II (Sözlük), Istanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları
TOPALOĞLU, Ahmet (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü, Istanbul: Ötüken Neşriyat.
TOSKA, Zehra (1989). Türk Edebiyatında Kelile ve Dimne Çevirileri ve Kul Mesüd Çevirisi ]]
(Edisyon Kritik), Istanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
Türkçe Sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
UZEL, Ilter (1992). Şerefeddin Sabuncuoğlu Cerrahıyyetü 'l-Hânıyye 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
UZEL, Ilter ve SÜVEREN, Kenan (1999). Şerefeddin Sabuncuoğlu Mücerreb-nâme (İlk Türkçe Deneysel ıp Eseri 68), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
ÜSTÜNOVA, Kerime (2003). Kutbe 'd-dîn İznikî Mukaddime Giriş-İnceleme-Metin-Sözlük, Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları.
VARDAR, Berke (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual.
YAVUZ, Kemal (2007). Gülşehri 'nin Mantıku 't- Tayr 'ı (Gülşen-nâme) -Metin ve Günümüz Türkçesine Aktarma- 1], Ankara: Kırşehir Valiliği Yayını.
YAVUZ, Orhan (2006). Anadolu Türkçesiyle Yapılan En Eski Tezkiretü'l-Evlıyâ Tercümesi ve Dil Özellikleri [İnceleme-Gramer-Metin], Konya: Tablet Kitabevi.
YAVUZ, Serdar (2013). Cerrâh-nâme İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım, İstanbul: Kesit Yayınları.
YAVUZARSLAN, Paşa (2002). Müsâ bin Hacı Hüseyin el-İzniki' Münebbihü'r-Râkîdin (Uyurları
Uyandurucu) Giriş İnceleme Tenkitlı' Metin ], Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
YELTEN, Muhammet (1993). Şirvanlı Mahmud Kemâlı'yye (GiriŞ-İnceleme-Cümle Bilgisi-MetinSözlük), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
YILMAZ, Emine, DEMİR, Nurettin ve KÜÇÜK, Murat (2013). Kısas-ı Enbiya, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
YÜKSEL, Sedit (1965). Mehmed Işk--nâme (İnceleme Metin), Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları.