Mezhepler Arası İntikal ve Telfik Literatürü Çerçevesinde Münîb Efendinin el-Kavlü’s-Sedîd fî Ahkâmi’t-Taklîd Adlı Eserinin Tahkiki

Münîb Efendi (1854-1925) Ezher’de eğitimini tamamlamasının ardından İstanbul’a gitmiş, burada Meşihattaki Osmanlı uleması ile tanıştıktan sonra Tedkîk-i Müellefât Meclisi komisyonunda aza olarak göreve başlamıştır. Bu görevi esnasında, ilmiyeye mensub Tevfik Efendi kendisinden taklitle ilgili bir risale kaleme almasını istemiştir. Bu talebe olumlu cevap veren Münîb Efendi, risalesini Osmanlı devletinde kanunlaştırma faaliyetlerinin ve bu kanunlarda farklı mezheplerden istifade edilip edilemeyeceğine dair tartışmaların bulunduğu bir atmosferde yazmıştır. Dolayısıyla risale, o günkü tartışmalara mütevazı bir katkı sağlamıştır. Bu eser, taklidin şartları başlığı altında zayıf görüşle amel, mezhepler arası intikal, ruhsatlara tabi olma ve telfik konularını içermektedir. Zira bu meseleler o dönemin tartışılan konuları arasındadır. Farklı mezheplerin taklidi, tetebbuu’r-ruhas konularına olumlu bakan Münîb Efendi, icmâya muhalif olmadığı müddetçe telfike de izin vermiştir. Biz bu çalışmamızda hala yazma halinde bulunan Münîb Efendinin el-Kavlü’s-Sedîd fî Ahkâmi’t-Taklîd adlı eserini tahkik edeceğiz. Her ne kadar yazma kataloglarında risalenin iki nüshasından bahsedilse de bunlara ulaşamadığımız için bu tahkiki tespit edebildiğimiz tek bir nüshadan yapacağız.

Anahtar Kelimeler:

İslam Hukuku, Taklid, Telfik, Kanunlaştırma, Münîb Efendi

Within the Framework of School Boundary-Crossing (intiqal) and Talfīq Literature the Critical Edition of Munīb Efendi's Al-Qawl al-Sadīd fī Ahkām al-Taqlīd

Munīb Efendi (1854-1925) went to Istanbul after completing her education in Azhar, where he met the Ottoman scholars in Meşihat and started to work as a member in the commission of the Tedkîk-i Müellefât Meclisi. This during his mission, Tevfik Efendi who was educated in the Ottoman hierarchy of the intelligentsia, asked to Munīb Efendi write treatise about imitation (taqlīd). Munīb Efendi, who responded positively to this request, wrote her treatise in an atmosphere where there were efforts to codify Islamic Law in the Ottoman Empire. and discussions on whether or not to make use of different schools (madhhab) in these laws. His treatise under the title of the conditions of imitation contains the issues of the practice with a weak opinion (‘amal bi’d-da’if) and school boundary-crossing (intiqal), pragmatic eclecticism (tatabbu‘ al-rukhas), and talfīq. Munīb Efendi, who accepted the imitation of different schools and pragmatic eclecticism (tatabbu‘ al-rukhas), allowed talfīq as long as he did not oppose the consensus (ijmā‘). In this study, we will make critical edition Munīb Efendi's work called Al-Qawl al-Sadīd fī Ahkām al-Taqlīd, which is during in manuscript. Although two copies of the treatise are mentioned in the manuscript catalogues, since we could not reach them, we will make this critical edition from a single copy that we can determine.

Keywords:

Islamic Law, Taqlīd, Talfīq, Codification, Munīb Efendi,

PDF

___

Akgündüz, Ahmet. “1920-1924 Yılları Arasında Yapılan Mecelle Ta’dilleri ve Mezheplerarası Mukayese Uygulaması”. Uluslararası Mecelle Sempozyumu Türkçe Tebliğleri Elektronik Kitabı (PDF: Bursa, 2021), 25-84. http://ktp.isam.org.tr/?url=makaleilh/findrecords.php
Aydın, M. Âkif. Osmanlı Devleti’nde Hukuk ve Adalet. İstanbul: Klasik Yayınları, 2. Basım. 2017.
Aydın, Mehmet Âkif. “Mahkeme (Fıkıh)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/344. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
Bânî, Muhammed Saîd b. Abdurrahman el-Huseynî. Umdetu’t-tahkîk fî’t-taklîd ve’t-telfîk. talik: Hasan es-Semâhî. Beyrut: Dâru’l-kadırî, ts.
Bayram, İbrahim. “Çerkeşşeyhizâde Mehmed Tevfik Efendi’nin Tevhîd Anlayışı”. Eskiyeni: Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi. 40 Mayıs (2020), 223-242.
Ergin, Burak. “Bilâd-ı Arab Topraklarındaki Fıkhî Çoğulculuğun Osmanlı Merkezine Taşınması: Münîb Efendinin Taklid Risalesi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 53 (Aralık), 643-666.
Haydar, Ali. el-Mecmuatü’l-cedide fî’l-kütübi’l-erbaa. Hukuku Matbası, 1322.
Küçüktiryaki, Ahmet Yasin. Osmanlı Aile Hukuku: Gelenek ve Modern Arasında Hukuk-ı Aile Kararnamesi ve Sadreddin Efendi’nin Eleştirileri. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
Merkezü Melikü’l-Faysal. Hizâne’t-türâs.
Meşihât Arşivi. Dâire-i Meşihâti İslâmiyye Sicil Şubesi. No: 229, 26, 2. Ayrıca bk. Ulema Sicil Dosyaları Veri Tabanı, 3897-01, IV/166. http://ktp.isam.org.tr/?url=ulemasicil/
Mücahid, Zeki Muhammed. el-A'lâmü’şerkıyye fî’l-mieti’r-rabiate’l-aşerete’l-hicriyye. Beyrut: Dâru’l-ğarbi’l-İslâmiyye, 1994.
Müessetü âli beyt lil’fikri’l-İslâmî. el-Fihrisü’s-şamil li’t-türâsi’l-Arabi’ş-şamil el-mahtûtü’l-fıkh ve’l-usul. 7. Cilt Ammân: 1425/2004.
Münîb Efendi, Muhammed b. Mahmud b. Mustafa b. Abdullah b. Hâşim. el-Kavlü’s-sedîd fî ahkâmi’t-taklîd. Kahire: Dâru’l-Kütübü’l-Kavmiyye, 1197, 1a-14b.
Sarıtaş, Sümeyye. “Hukûk-ı Âile Kararnâmesi’nde Yarım Asır Önce Mezhepler Arası Yaklaşımla Kanun Yapma Projesi: Cemiyyet-i Fıkhîyye”. Modernleşme Protestanlaşma ve Selefîleşme: Modern İslam Düşüncesinde Nassın Araçsallaştırılması. ed. Murteza Bedir vd. 291-301. İstanbul: İsar Yayınları, 2019.
Yazır, Elmalılı Hamdi. Meşrutiyetten Cumhuriyete Makaleler: Din, Felsefe, Siyaset, Hukuk. haz. Asım Cüneyd Köksal, Murat Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2013.
Yılmaz, Okan Kadir. İsam Tahkikli Neşir Klavuzu. İstanbul: İsam Yayınları, 2020.
Ziriklî, Hayreddin. el-A'lâm. 3 Cilt. Dârü'l-İlm li’l-Melâyîn, 15. Basım, 2002.
Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâm ve Edilletuhu. 1. Cilt. Dımaşk: Daru’Fikr, ts.