Aristoteles ve İbn Meymûn’da Entelektüel ve Ahlaki Erdemlerin İnsani Yetkinlikteki Rolü

Bu makalenin konusu Aristoteles ve İbn Meymûn’da insanî yetkinlik; problemi ise insanî yetkinlikte entelektüel ve ahlakî erdemlerin rolüdür. Bu amaçla önce Aristoteles’te işlev argümanı ile en yüksek erdem ve mutluluk kavramlarının insanî yetkinlikle ilişkisine değindik. Daha sonra Aristoteles’te entelektüel ve ahlakî erdemlerin insanî yetkinlikteki rolünü dışlayıcı ve kapsayıcı yorumlar bağlamında ele aldık. Aristoteles’in Nikomakhos’a Etik 10. kitabında en yüce mutluluğa Tanrısal etkinlik olan theoria ile ulaşılacağını ifade etmesi, Tanrı’ya benzeme düşüncesini öne çıkarmaktadır. İbn Meymûn’a geldiğimizde Aristoteles’te olduğu gibi insanî yetkinlik ve Tanrı’ya benzeme (imitatio Dei) düşüncesi arasında yakın bir ilişki olduğu görülmektedir. İbn Meymûn insanî yetkinlikleri dört gruba ayırmakta, ahlakî yetkinliğin dâhil olduğu ilk üçünün insanî yetkinliği oluşturmadığını, teorik yetkinliğin ise asıl yetkinlik olduğunu ifade etmektedir. Entelektüel erdemlere sahip olmayı asıl yetkinlik olarak kabul etmesi, ahlakî erdemlerin yetkinlikteki rolünü tartışmalı hale getirmektedir. Bu tartışmalarla ilgili birincil ve ikincil literatürü değerlendirerek, İbn Meymûn’a göre Tanrı’ya benzeme düşüncesinin entelektüel erdemlerden ibaret olduğu sonucuna vardık ve bu görüşümüzü İbn Meymûn’un Delâletu’l-Hâirîn’de ortaya koymuş olduğu Tanrı tasavvuru ve inâyet teorisi ile destekledik.

Anahtar Kelimeler:

Entelektüel erdemler, Ahlakî Erdemler, Yetkinlik, Tanrı’ya Benzeme, Imitatio Dei

The role of Intellectual and Moral Virtues in Human Perfection According to Aristotle and Maimonides

The subject of this article is human perfection in Aristotle and Maimonides. Its problem is the role of intellectual and moral virtues in human perfection. For this purpose, we first touched upon the relationship between the function argument and the concepts of highest virtue and happiness in Aristotle with human perfection. Then, we discussed the role of intellectual and moral virtues in human competence in Aristotle in the context of inclusivism and exclusivist interpretations. Aristotle's statement in Nicomachean Ethics 10th book that the highest happiness will be achieved through theoria, which is the divine activity, highlights the idea of Godlikeness. When we come to Maimonides, it is seen that there is a close relationship between human perfection and the idea of Godlikeness (imitatio Dei), as in Aristotle. Maimonides divides human perfection into four groups, and states that the first three, including moral perfection, do not constitute human perfection, while theoretical perfection is actual perfection. The fact that he accepts having intellectual virtues as the actual perfection makes the role of moral virtues in perfection controversial. Evaluating the primary and secondary literature on these debates, we concluded that the idea of Godlikeness, according to Maimonides, consists of intellectual virtues, and we supported this view with the vision of God and the theory of providence put forth by Maimonides in Delâletu'l-Hairîn.

Keywords:

Intellectual Virtues, Moral Virtues, Perfection, Godlikeness, Imitatio Dei,

PDF

___

Ackrill, J. L. “Aristotle on Eudaimonia”. Essays on Aristotle’s Ethics. ed. Amélie Oksenberg Rorty.15-34. Berkeley: University of California Press, 1981.
Aksu, İbrahim. “İnsânî Yetkinliğin Ufku Olarak Tanrı: İslam Felsefesinde Tanrı’ya Benzeme (Teşebbüh Billâh) Kavramı Üzerine Bir Değerlendirme”. II. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Bildiriler Kitabı. ed. Bayram Nazır vd. 1088-1097. Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, 2019.
Altmann, Alexander. “Maimonides ‘four perfections’”. Israel Oriental Studies II, ed. James A. Bellamy-M. J. Kister. 15-24. Tel Aviv: Tel Aviv University, 1972.
Aristoteles. De Anima: Books II and III. trans. D. W. Hamlyn. Oxford: Clarendon Press, 1993.
Aristoteles. Fizik. çev. Saffet Babür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. çev. Saffet Babür. Ankara: Bilgesu Yayıncılık, 2009.
Arkan, Atilla. İbn Meymun Felsefesinde Tanrı. İstanbul: Değişim Yayınları, 2007.
Arslan, Tuğçe. Aristoteles’in Mutluluk Anlayışı: Kapsayıcılık ve Dışlayıcılık Tartışması. Muğla: Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Batak, Kemal. Aristoteles’ten Ernest Sosa’ya Erdem Epistemolojisi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
Cooper, John M. Reason and Human Good in Aristotle. Indianapolis: Hackett Publishing, 1986.
Davidson, Herbert A. “The Middle Way in Maimonides’ Ethics”. Proceedings of the American Academy for Jewish Research 54 (1987), 31-72.
Fârâbî. el-Medînetü’l-fâzıla. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2019.
Fârâbî. es-Siyâsetü’l-medeniyye. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2020.
Frank, Daniel H. “The End of the Guide: Maimonides on the Best Life for Man”. Judaism 34/4 (2008), 485-495.
Hardie, W. F. R. “The Final Good in Aristotle’s Ethics”. Philosophy 40/154 (1965), 277-295.
İbn Meymûn. Delaletu'l Hâirîn. tahk. Hüseyin Atay. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1974.
İbn Meymûn. Delâletu’l-Hâirîn. çev. Osman Bayder - Özcan Akdağ. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
İbn Sînâ. Metafizik II. çev. Ekrem Demirli-Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005.
Kömürcüoğlu, Şeyma. Logostaki Mitos. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.
Kraut, Richard. Aristotle on the Human Good. Princeton-New Jersey: Princeton University Press, 1991.
Kreisel, Howard. Maimonides’ Political Thought: Studies in Ethics, Law, and The Human Ideal. Albany: State University of New York Press, 1999.
Kreisel, Howard. “Moses Maimonides”. History of Jewish Philosophy. ed. Daniel H. Frank and Oliver Leaman. 195-224. London and New York: Routledge, 2005.
Kutsal Kitap: Tevrat, Zebur İncil. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi – Yeni Yaşam Yayınları, 2009.
Malach, Assaf. “The Conclusion of The Guide of The Perplexed in View of The Conclusıon of The Nicomachean Ethics”. AJS Review 45:2 (November 2021), 334–347.
Omay, N. Murad. “Aristoteles’in Eudaimoniası Hakkında İki Görüş”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi 21 (Mart 2012), 85-105.
Pines, Sholomo. “The Philosophic Sources of The Guide of the Perplexed”. çev. with on Introduction and Notes by Shlomo Pines, With and Introductory Essay by Leo Strauss. Moses Maimonides, The Guide of The Perplexed I. lxxviii-cxxiii. Chicago-London: The Universty of Chicago Press, 1963.
Pines, Shlomo. “The Limitations of Human Knowledge According to Al-Farabi, Ibn Bajja, and Maimonides”. Studies in Medieval Jewish History and Literature. ed. Isadore Twersky. 82-109. Cambridge: Harvard University Press, 1979.
Strauss, Leo. “The Place of the Doctrine of Providence According to Maimonides”. trans. Gabriel Bartlett,
Svetozar Minkov. The Review of Metaphysics 57/3 (2004), 537-549.
Shatz, David. “Maimonides’ Moral Theory”. The Cambridge Companion to Maimonides. ed. Kenneth Seeskin. 167-192. Cambridge-New York: Cambridge University Press, 2005.
Tessitore, Aristide. “Aristotle’s Ambiguous Account of the Best Life”. Polity 25/2 (1992), 197-215.
Toman, Aylin. Aristoteles’te Mükemmel Yasam Üzerine Bir İnceleme. Muğla: Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
Tüfenkci, Semra. "İbn Meymûn’da Tanrı’nın İlmi ve İnâyet İlişkisi Problemine Eleştirel Bir Yaklaşım". Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 21/2 (Eylül 2021), 1129-1154.
Weiss, Roslyn. “Maimonides on Perfecting Perfection”. Harward Theological Rewiev 3/110 (2017), 339-359.