Gânim Kaddûrî el-Hamed’in Kur’an Fonetiği Anlayışı

İslâm toplumu, nüzûlünden itibaren Kur’ân-ı Kerîm’i okuma ve muhafaza etmede üstün gayret sergilemiştir. Kur’an’ın fonetik çerçevesi de bu bağlamda evvelce şifahî tedris tarzıyla korunmuştur. Akabinde âlimler ihtiyaca binaen doğru okuyuş açısından Kur’an harfleri/kelimelerini konu edinen, mehâric-i hurûf ve sıfât-ı hurûf temelinde yükselen tecvid ilmini inşa etmişler; manzume-nesir formatında geniş bir literatür vücuda getirmişlerdir. Kur’an’ın tilâveti; bu birikimle çeşitli milletlerden oluşan ümmetin dilinde ortak fonetik bir hususiyetle sağlanmıştır. Ancak Arapça ve kıraat ilmiyle yakın ilişkisinden, aynı zamanda bireysel özelliklerden kaynaklı olarak bu ilimde bazı teorik ve pratik ihtilaflar hep olagelmiştir. Çağdaş dönem araştırmacılarından Iraklı âlim Gânim Kaddûrî el-Hamed tecvid üslup ve içeriğine, klasik müktesebat ile çağdaş fonetiğin kaynaştırıldığı yeni bir perspektif geliştirmiştir. Beraberinde aktüel bazı ihtilafları ve tilâvet uygulamalarının sıhhati hususunda derinlemesine incelemeler yapmıştır. Bu çalışmada Gânim Kaddûrî ve ilgili eserleri tanıtılmış; dilsel sesleri üreten organlar, seslerin üretilişi, tasnifi, münferit ve terkip düzeyde ahkâmını kapsayan el-Hamed’in Kur’an fonetiği anlayışı arz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tecvid, Fonetik, Kur, Gânim Kaddûrî el-Hamed

Ghanem Kaddouri Al-Hamad's Understanding of Qurʾānic Phonetics

The Islamic society has shown great effort in reading and preserving the Qurʾān since its revelation. In this context, the phonetic framework of the Qurʾān was previously preserved with the oral teaching style. Thereafter, the scholars built the science of tajwīd, which deals with the letters/words of the Qurʾān in terms of correct reading, and the rise of makhārij al-ḥurūf and ṣifāt al-ḥurūf; they brought a great wealth of literature in the form of verse and prose. With this accumulation, the recitation of the Qurʾān has been provided with a common phonetic feature in the language of the ummah consisting of various nations. However, there have always been some theoretical and practical conflicts in this science due to its close relationship with Arabic and the science of recitation, as well as individual characteristics. Iraqi scholar Ghanem Kaddouri al-Hamad, one of the contemporary researchers, has developed a new perspective on tajwīd style and content, in which classical acquis and contemporary phonetics are fused. Along with he made in-depth studies on some current conflicts and the soundness of recitation practices. In this study, Ghanem Kaddouri and his works related on Qurʾān phonetics were introduced; besides, Al-Hamad's understanding of the phonetics of the Qurʾān, which includes the organs that produce linguistic sounds, the production of sounds, their classification, and their judgments at the individual and compound level, were discussed. Iraqi scholar Gânim Kadduri al-Hamed, one of the contemporary researchers, has developed a new perspective on tajwid style and content, in which classical acquis and contemporary phonetics are fused. Along with he made in-depth studies on some current conflicts and the soundness of recitation practices. In this study, Gânim Kadduri and his works related on Qur’an phonetics were introduced; besides, Al-Hamed's understanding of the phonetics of the Qur'an, which includes the organs that produce linguistic sounds, the production of sounds, their classification, and their judgments at the individual and compound level, were discussed.

Keywords:

Tajwīd, Phonetics, Phonetics of the Qurʾān, Ghanem Kaddouri Al-Hamad,

PDF

___

Abdurrahmân b. Muâda eş-Şehrî. “Dr. Gânim Kaddûrî el-Hamed’in Web Sitesinin Açılışı Vesilesiyle Yapılan Konuşma (كلمة بمناسبة انطلاق موقع الأستاذ الدكتور غانم قدوري الحمد)”. Fadîletü’ş-Şeyh el-Üstat ed-Doktor Gânim Kaddûrî el-Hamed’in Web Sitesi. 04 Temmuz 2014. Erişim 30 Ocak 2023. https://www.dr-ghanim.com
Abdurrahmân Eyyûb. Esvâtü’l-luğa. Matbaatu’l-Geylânî, 1968.
Ahmed Muhtâr Ömer. Dirâsetü’s-savti’l-luğavî. Kâhire: Âlemü’l-Kütüb, 1997.
Ahmed Muhtâr Ömer. el-Bahsü’l-luğavî inde’l-Arab. Kahire: Âlemü’l-Kütüb, 8. Basım, 1988.
Ba Wazir, Qusai Talal Abdullah. Ğanim Kaddûrî el-Hamed ve Kur’ân İlimlerine Dai̇r Çalışmaları. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
Baylu, Cumali. Nahiv Usulünde İllet Teorisi ve Temel Nahiv İlletleri. Akademisyen Yayınevi, 2023. https://doi.org/10.37609/akya.2502
Bessâm Bereke. İlmu’l-esvâti’l-âmm “Esvâtü’l-luğati’l-Arabiyye”. Beyrut: Merkezü’l-İnmâ’ el-Kavmî, 1988.
Birışık, Abdulhamit. “Ulûmü’l-Kur’ân”. DİA. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nâsır. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
Cureysî, Muhammed Mekkî Nasr. Nihâyetü’l-kavli’l-mufîd fî ilmi tecvîdi’l-Kur’âni’l-Mecîd. nşr. Ali Hasan. Kahire: Mektebetü’l-Âdâb, 2011.
Çetin, Abdurrahman. Kur’an Okuma Esasları. Bursa: Emin Yayınları, 9. Basım, 2011.
Çetin, Abdurrahman. “Tecvid”. DİA. 253-254. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
Dânî, Ebû Amr Osman b. Sâid. et-Tahdîd fi’l-itkân ve’t-tecvîd. thk. Gânim Kaddûrî el-Hamed. Amman: Dâru Ammâr, 2000.
Dânî, Ebû Amr Osman b. Sâid. Kitâbu’l-idğâmi’l-kebîr. thk. Abdurrahmân Hasan el-Ârif. Kahire: Âlemü’l-Kütüb, 2003.
Dânî, Ebû Amr Osman b. Sâid. Şerhu Kasîdeti Ebî Muzâhim el-Hâkânî. thk. Gazî b. Buneydir el-Amrî. Medine, 1434.
Dimyâtî, Ahmed Bennâ. İthâfu fudalâi’l-beşer bi’l-kırââti’l-erbaate aşer. thk. Şaʿbân Muhammed İsmâîl. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1987.
Ebû Ubeyd el-Kâsım b. Sellâm. Fedâilu’l-Kur’ân. thk. Mervân el-Atiyye-Muhsin Hırâbe, Vefâ Takiyyuddîn. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1995.
Enderâbî, Ahmed b. Ebû Ömer. el-İzâh fî’l-Kırâât. thk. Hâlid Hasan Ebû’l-Cûd. Mısır: Dâru’l-Lü’lüe, 1442.
Ferâhîdî, el-Halîl b. Ahmed. thk. Mehdî el-Mahzûmî, İbrâhim es-Sâmarrâî. 8 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-Aʿlemî, 1988.
G. Bergsträsser. et-Tetavvuru’n-nahvî li’l-luğati’l-Arabiyye. nşr. Ramadân. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 2. Basım, 1994.
Hamed, Gânim Kaddûrî. Ebhâs cedîde fî ilmi’l-esvât ve’t-tecvîd. Amman: Dâru Ammâr, 2011.
Hamed, Gânim Kaddûrî. Ebhâs fî ilmi’t-tecvîd. Amman: Dâru Ammâr, 2002.
Hamed, Gânim Kaddûrî. ed-Dirâsâtü’s-savtiyye inde ulemâi’t-tecvîd. Amman: Dâru Ammâr, 2007.
Hamed, Gânim Kaddûrî. Ehemmiyyetü ilmi’l-esvâti’l-luğaviyye fî dirâseti ilmi’t-tecvîd. Riyad: Merkezü Tefsîr li’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye, 2. Basım, 2015.
Hamed, Gânim Kaddûrî. el-Medhal ilâ ilmi esvâti’l-Arabiyye. Ürdün: Dâru Ammâr, 2004.
Hamed, Gânim Kaddûrî. el-Muyesser fî ilmi’t-tecvîd. Cidde: Merkezü’d-Dirâsâti ve’l-Maʿlûmati’l-Kur’âniyye bi-Maʿhedi’l-İmâm eş-Şâtıbî, 2009.
Hamed, Gânim Kaddûrî. İlmu’l-kitâbeti’l-Arabiyye. Amman: Dâru Ammâr, 2004.
Hamed, Gânim Kaddûrî. İlmu’t-tecvîd: dirâse savtiyye muyessera. Amman: Dâru Ammâr, 2005.
Hamed, Gânim Kaddûrî. Muʿcemu Muellefâtî. Erbil, 2017.
Hamed, Gânim Kaddûrî. “Özgeçmiş (السيرة-الذاتية)”. 19 Haziran 2019. http://www.dr-ghanim.com
Hamed, Gânim Kaddûrî. Şerhu’l-Mukaddimeti’l-Cezeriyye. Cidde: Merkezü’d-Dirâsâti ve’l-Maʿlûmati’l-Kur’âniyye bi-Maʿhedi’l-İmâm eş-Şâtıbî, 2008.
Hamed, Gânim Kaddûrî. “Telifler (المؤلفات)”. Fadîletü’ş-Şeyh el-Üstat ed-Doktor Gânim Kaddûrî el-Hamed’in Web Sitesi. Erişim 12 Mayıs 2021. http://www.dr-ghanim.com/books_library/
Işıkhan, Cihan. “Müzikte İnsan Sesi Üretim Modelleri ve İşleme Teknolojileri Üzerine Bir İnceleme: Tını Üretim Modellerinden Müziksel Doğrulamaya Geçiş”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1 (2008).
İbn Cinnî, Ebû’l-Feth Osmân. Sirru sınâati’l-iʿrâb. thk. Hasan Hindlâvî. Dimeşk: Dâru’l-Kalem, 1993.
İbn Mucâhid, Ebû Bekr Ahmed b. Mûsâ b. el-Abbâs. Kitâbu’s-sebʿa fi’l-kırâât. thk. Şevkî Dayf. Kâhire: Dâru’l-Maârif, ts.
İbn Sînâ, el-Huseyn b. Abdullâh. Esbâbu hudûsi’l-hurûf. thk. Muhammed Hassân et-Tayyân-Yahyâ Mîr Alem. Dimeşk: Matbûatü Mecmei’l-Lüğati’l-Arabiyye, 1983.
İbn Yaîş, Yaîş b. Alî. Şerh el-Mufassal. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, t.y.
İbnu’l-Cezerî, Ebû’l-Hayr Muhammed b. Muhammed. el-Mukaddimetu’l-Cezeriyye. thk. Gânim Kaddûrî el-Hamed. Cidde: Merkezü’d-Dirâsâti ve’l-Maʿlûmati’l-Kur’âniyye, 2015.
İbnu’l-Cezerî, Ebû’l-Hayr Muhammed b. Muhammed. en-Neşr fi’l-kırââti’l-aşr. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
İbnu’l-Cezerî, Ebû’l-Hayr Muhammed b. Muhammed. et-Temhîd fî ilmi’t-tecvîd. thk. Gânim Kaddûrî el-Hamed. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
İbrâhîm Enîs. el-Esvâtü’l-luğaviyye. Mısır: Mektebetü Nehdati Mısr, ts.
Kâmil Selmân el-Cebbûrî. Muʿcemu’l-udebâ’ mine’l-asri’l-câhiliyyi hattâ âmm 2002. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
Kemâl Muhammed Bişr. İlmu’l-esvât. Kahire: Dâru Ğarîb, 2000.
Kılıç, Mustafa. “Kur’ân-ı Kerîm Harfleri Bağlamında Bir İhtilaf Alanı (Lakap, Mahreç, Sıfat Eksenli Bir Değerlendirme)”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 5/1 (30 Nisan 2021), 247-277.
Kurtubî, Abdulvehhâb b. Muhammed el-. el-Mûdıh fi’t-tecvîd. thk. Gânim Kaddûrî el-Hamed. Amman: Dâru Ammâr, 2000.
Mahmûd es-Seʿrân. İlmu’l-luğa. Beyrut: Dâru’n-Nehdati’l-Arabiyye, t.y.
Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed Hammûş b. Muhammed el-Kaysî. er-Riâye li tecvîdi’l-kırâe ve tahkîki lafzi’t-tilâve. thk. Ahmed Hasan Ferhât. Amman: Dâru Ammâr, 1996.
Mollâ Ali el-Kârî. el-Minehu’l-fikriyye fî şerhi el-Mukaddimeti’l-Cezeriyye. thk. Usâme Atâyâ. Dimeşk-Suriye: Dâru’l-Ğavsânî li’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye, 2012.
Müslim, Ebû’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiu’s-sahîh. thk. M. Fuad Abdulbaki vd. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs el-Arabî, 1954.
Saçaklızâde, Muhammed b. Ebû Bekr el-Marʻaşî. Cuhdü’l-mukil. thk. Sâlim Kaddûrî el-Hamed. Amman: Dâru Ammâr, 2007.
Sarı, Mehmet Ali. Kur’ân-ı Kerîm’i Güzel Okuma Tekniği Ve Kuralları. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 4. Basım, 2013.
Semîr Şerîf İstîtiye. el-Esvâtü’l-luğaviyye: Ru’ye uzviyye ve nutkiyye ve fizyâiyye. Amman-Ürdün: Dâru Vâil, 2003.
Sîbeveyh, Ebû Bişr Amr b. Osmân b. Kanber. el-Kitâb. thk. Abdusselâm Muhammed Harun. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1982.
Taşköprizâde, İsâmuddîn Ahmed b. Mustafa b. Halîl. Şerhu’l-Mukaddimeti’l-Cezeriyye. thk. Muhammed Seydî. Medine: Vüzâratü’ş-Şüûni’l-İslâmiyyeti ve’d-Daʿveti ve’l-İrşâdi’s-Suûdiyye – Mecmeu’l-Melik Fahd li Tıbâati’l-Mushafı’ş-Şerîf, 2001.
Tayyân, Muhammed Hassân. “Araplarda Sesbilim (Fonetik)”. çev. Ahmet Yüksel. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (2004).
Ummânî, Ebû Muhammed el-Hasan b. Alî b. Saîd. el-Kitâbu’l-evsat fî ilmi’l-kırâât. thk. İzzet Hasan. Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 2006.
Vardar v.dğr., Berke. Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları, 2002.