Yunus Emre’de Tebliğ ve İrşat Açısından Sözün Kullanımı

XIV. yüzyılda yaşayan Yunus Emre, Türk edebiyatının en mühim mutasavvıf şairlerinden birisidir. Temelini Kur’ân-ı Kerîm’den ve sünnetten alan tasavvufî üslubuyla Anadolu halkının imanını ve irfanını şekillendirmiş külfetsiz söyleyişiyle Türkçe’nin kullanıldığı edebî bir şiir dilinin oluşmasını sağlamıştır. Şiirlerinde insan-ı kâmil olabilmenin hususiyetlerini, tevhid akidesini ve hakikate ulaşabilmenin yollarını izah etmeye çalışmış, “söz”ünü kendinden önce yaşamış mutasavvıfların düşünce ve tecrübelerinden faydalanarak Kur’ân-ı Kerîm’in tayin ettiği kaideler içinde söylemiştir. “Söz”ün mahiyetine ilişkin beyitlerinde, kimi zaman, “Yunus’un sözi şi‘irden ammâ aslı(dur) kitâbdan” mısrasında olduğu gibi, “söz”ün kaynağının Kur’ân-ı Kerîm olduğunu doğrudan zikretmiş kimi zaman da “Söz aslını anlamayan sanur bu söz benden gelür” mısrasında görüldüğü gibi sözün asıl sahibine telmihde bulunmuştur. Ayrıca Yunus’un diğer şiirleri de kastedilen söz söyleme üslubuna uygun nazmedilmiştir. Kur’ân-ı Kerîm’de kavl/söz kelimesi, genel itibariyle, “mâruf, sedîd, belîğ, leyyin, kerîm ve meysûr” gibi vasıflarla nitelendirilmektedir. Bu sıfatlar kullanılarak tarif edilen söz söyleme biçimi, tespit edilebildiği kadarıyla, Yunus’un özellikle nasihat muhtevalı “söz” beyitleri ve tebliğ üslubu ile örtüşmektedir. Bu çalışmada, Kur’ân-ı Kerîm temel alınarak, “söz”ün mahiyeti ve söz söyleme üslubuna ilişkin bir değerlendirme yapılmış, bahsi geçen sıfatlar üzerinden, Yunus Emre’nin şiirleri incelenmiş ve içerisinde “söz” geçen beyitler tasnif edilip yorumlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kur’an-ı Kerim, Söz, Yûnus Emre, Tebliğ, İrşad

Yunus Emre’s Use of Language for Spiritual Guidance and Tabligh

Yunus Emre, who lived in the 14th century, is one of Turkish literature’s foremost Sufi poets. With his Sufi style based on the Quran and Sunnah, he shaped Anatolians’ faith and wisdom, and with his effortless language, he created a Turkish literary tradition. In his poetry, he tried to explain the essence of being a perfect human, oneness of God, and the ways to reach the truth by interpreting previous Sufis’ thoughts and experiences within the frame of principles set up in the Quran-Al-Karim. When referring to his “words,” he sometimes elucidated that “words of Yunus are from poetry but in fact from the Book,” directly indicating that the resource of his “words” is the Quran-Al-Karim. Sometimes he would even indirectly say that “one who does not understand the meaning of the words thinks them my words,” referring to the original owner of his words. The style in his other poems follows this same theme. The Word/Kavl in the Quran-Al-Karim is generally described by features, such as “famous, soft, eloquent, right, generous, easy.” The style of utterance characterized here corresponds with his “word” verses, which both advise and preach. This study examines the meaning of “word” and the utterance style of Quran-Al-Karim. The poems of Yunus Emre are investigated based on the aforementioned descriptions, and the verses where the “word” is mentioned are classified and interpreted.

Keywords:

Quran-al-Karim Word, Yunus Emre, Religious Preaching, Guidance,

PDF

___

Bilgin, A. Azmi. “Yûnus Emre’de Sözün Gücü.” Vakıf İnsan Prof. Dr. Hikmet Özdemir Armağanı. (İstanbul, 2019), s. 215-224.
Bilgin, A. Azmi. “Yûnus’un Sözü.” Türk Dili: Dil ve Edebiyat Dergisi. CXIX/819 (Ankara, 2020). s. 30-34.
Boynukalın, Mehmet. “Tebliğ.” DİA. C: 40 (İstanbul, 2011), s. 218-219.
Ceylan, Ömür. “Yûnus Vardır Hep Yûnus’tan İçeri” Yûnus’ta “Söz”ün Derinliği.” X. Uluslararası Yûnus Emre Sevgi Bilgi Şöleni Bildirileri (06-08 Mayıs 2010). (Eskişehir, 2011), s. 97-105.
Çakan, İsmail Lütfi. “Hitâbet ve İrşâd Açısından Kur’an-ı Kerim’de Söz Çeşitleri.” I. Din Şurası Tebliğ ve Müzakereleri. no. I (Ankara, 1995): s. 249-256.
Edip Ahmed b. Mahmud Yüknekî. Atebetü’l-Hakâyık. hzl: Reşit Rahmeti Arat. Ankara: TDK, 1992.
Görmez, Mehmet. “Kur’an-ı Kerim’in Işığında Söz ve Davranış Estetiği.” Diyanet: Aylık Dergi. no. 189 (Ankara 2006): s. 5-8. Gülensoy, Tuncer. “Atebetü’l-Hakâyık.” DİA. C: 4 (İstanbul, 1991), s. 50.
Güneş, Mustafa. “Yûnus Emre’nin Sözü.” X. Uluslararası Yûnus Emre Sevgi Bilgi Şöleni Bildirileri (06-08 Mayıs 2010). (Eskişehir, 2011), s. 383-406.
Günvar, Ali. “Yûnus İmdi Söz Yatından.” Sîreti Sûrette Görmek I-II, Çalıştay Tebliğler Kitabı [I-Kurmaca Dünyada Hz. Peygamber’i Yazmak; II-Modern Şiirde Hz. Peygamber’i Söylemek]. (İstanbul, 2018), s. 277-283.
Hacımüftüoğlu, Esra. “Kur’ân-ı Kerîm’de Mü’minlerin Ağız ve Söz Disiplini.” Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. no. 42 (Erzurum, 2014), s. 209-243.
İsmail Hakkı Bursevî, Niyâzî-i Mısrî, Şeyhzâde. Çıkdım Erik Dalına:Yûnus Emre’nin Bir Şiirinin Üç Şerhi. İstanbul: Büyüyenay, 2017.
Kaçalin, Mustafa S.. “Dîvânü Lügâti’t-Türk.” DİA. C: 9 (İstanbul, 1994), s. 446-449.
Kaşgarlı Mahmud. Dîvânü Lügati’t-Türk Tercümesi. çev: Besim Atalay. Ankara: TDK, 1998, C: I-III.
Kavcar, Cahit. “Yûnus’a Göre Sözün Değeri.” Uluslararası Yûnus Emre Sempozyumu Bildirileri, 7-10 Ekim 1991. (Ankara, 1995), s. 443-452.
Koç, Ahmet. “Dînî İletişim Bağlamında Kur’an’da ‘Kavl’ (Söz) Çeşitleri.” Diyanet: İlmî Dergi. no. 44 (4) (Ankara 2008), s. 29-50.
Komisyon. “Kutadgu Bilig.” DİA. C: 26 (Ankara, 2002), s. 478-480.
Kubbealtı Lugatı. “Söz”, Erişim: 26.08.2021. http://lugatim.com/s/s%C3%B6z
es-Sâbûnî, Muhammed Ali. en-Nübüvve ve’l-enbiyâ. Dımeşk: Mektebetü’l-Gazâlî, 1405/1985.
Soysaldı, Mehmet. “Kur’an’da Tebliğ Yöntemleri ile İlgili Kavramların Analizi.” Diyanet: İlmi Dergi. no. 39 (3) (Ankara 2003), s. 43-64.
Tatçı, Mustafa. “Yûnus Emre.” DİA. C: 43 (İstanbul, 2013), s. 600-606.
Tatçı, Mustafa. Yûnus Emre Dîvânı. İstanbul: H Yayınları, 2020.
Topaloğlu, Bekir. “İrşad.” DİA. C: 22 (Ankara, 2020), s. 454-455.
Tunç, Semra. “Dede Ömer Rûşenî Dîvânı’nda Söz ve Konuşma Âdâbı ile İlgili Hususlar.” Türkiyat Araştırmaları Dergisi. (Konya, 2001). 10, s. 161-180.
Uğur, Mücteba. “Kur’ân-ı Kerîm ve Hadîslerde Hz. Peygamber’e Hitap Şekilleri.” Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi. no. 13 (2) (Ankara ty.): s. 67-74.
Uzun, Mustafa İsmet. “Kur’ân (Edebiyat).” DİA. C: 24 (Ankara, 2002), s. 414-417.
Yûsuf Hâs Hâcib. Kutadgu Bilig, II Çeviri. hzl: Reşit Rahmeti Arat. Ankara: TTK, 1998.