Şahkerim Kudayberdiulı’nın Eserlerinde Tasavvufî Unsurlar: Ruh, Nefs ve Kalp

Kazak halkının yer altı ve yer üstü kaynaklarını ele geçirmek ve sömürmek için, Rus Çarlığı ve Sovyetler Birliği’nin ilk olarak bu hazinenin sahibi olan Kazak halkını milli ve manevî değerlerinden ayırması gerekirdi. Bunun için yapılması gereken ilk şey, halkı milli değerleriyle bütünleşmiş olan dininden uzaklaştırmaktır. Bu yüzden Sovyetler Birliği’nin ilk amacı, halkın dilini ve dinini ortadan kaldırmak olmuştur. Bu doğrultuda Ruslar, değerlerine bağlı olan Kazak aydınlarını hedef aldılar ve pek çoğunu öldürdüler. Bunlardan biri de Kazak halkının düşünürü, şairi, tasavvuf ilminin nasihatçisi Şahkerim Kudayberdiulı’dır. Doğu edebiyatıyla büyümüş, tasavvuf edebiyatı mensupları ile divan şairlerini kendine rehber ve pîr edinmiş Şahkerim, Kazak halkına milli ve manevî unsurları öğretmeye çalışmış, onları bilinçlendirme çabası içinde olmuştur. Geleneksel Müslüman düşünür, şair ve sûfîler gibi Şahkerim de eserlerinde toplumu sembolik ifadelerle İslam dinine ve ilahî aşka davet etmiştir. Yaşadığı zaman ve bölgesinde etkili biri olan Şahkerim’in eserlerinin halen tasavvufî açıdan tahlil edilerek değerlendirilmediğini ifade etmek gerekir. Bu çalışmada, Şahkerim’in eserlerindeki tasavvufî unsurlar ele alınmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Tasavvuf, Şahkerim, Nefs, Ruh, Kalp

Sufism Elements in Shahkarim Kudaybardiuli’s Works: Soul, Self and Heart

In order to capture and exploit the underground and surface resources of Kazakh people, Tsar of Russia and the Soviet Union had to first rip the owner of these treasures, Kazakh people, of their national and moral values. The first step would be to separate people of their religion that is integrated into their national identity. Thus, the Soviet Union’s first step was to rip people of their language and religion. In this direction, the Soviet Union targeted and sacrificed Kazakh intellectuals who are deeply connected with their morals first. One of these intellectuals is the Shahkarim Kudaybardiulı, who is the philosopher, poet and adviser of sufism of Kazakh people. Grew up with eastern literature under the guidance of sufism literature members and council poets, thus becoming sage, Shahkarim, tried to teach Kazakh people their national and moral elements and to raise their national awareness. Just like the traditional Muslim philosophers, poet and sufis, Shahkarim too had a tone of welcoming to the Islam and divine love in his works. As an influential personality of his era and region, it can be said that Shahkarim’s writings are yet to be analyzed throroughly in their sufi aspect. This study will approach sufi elements in Shahkarim’s works.

Keywords:

Sufism, Shahkarim, Self, Soul, Heart,

PDF

___

Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfu’l-Hafâ ve Müzîli'l-Elbâs Amma İştehera Min el-Ehâdîs Ala Sünneti’n-Nâs. Kâhire: Mektebetü’l-Kudsi, 1351.
Ahmed b. Hanbel, eş-Şeybanî. Müsned. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2008. Auezov, Muhtar. Abay Colı. Almatı: Jazuşı, 2006.
Buharî, Abu Abdullah Muhammad İbn İsmail. Muhtasaru Sahih-i Buharî, Riyad: Daru’l-İşbiliya, 2002.
Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. eṣ.-Ṣ.ıḥ.âḥ.. Beyrut: 1979.
Çelik, Ülkü. Ali Şir Nevai - Leyli vü Mecnun. Doktora Tezi, Ankara Hacettepe Üniversitesi, 1993.
Gazzalî, Ebû Hamid Muhammed b. Ahmed, Kimya-yı Saadet. çev. Ömer Dönmez. İstanbul: Hisar Yayınevi, 2011.
Hasan Tahsin Feyizli. Feyzü’l-Furkan tefsirli Kur’an-ı Kerim Meali. İstanbul: Server Yayınları, 2017.
Jemeney, İslam. “Koca Hafiz Jane Şakarim”, Şakarimtanu Maseleleri, haz. Turdıkul Şanbay, 6:205-215. Semey: Raritet, 2007.
Jemeney, İslam. “Şakarin Jane Parsı Adebiyeti”, Kazak Adebiyeti Gazetesi 11, (2007): 1-12.
Kambarbekova, Gali. “Şakarim Jane Sagdi Şıgarmalarının Sabaktastıgı”, Abay Dergisi 4 (2009): 17-21.
Kudayberdiulı, Şakarim. Kazak Aynası, Ölender Men Poemalar, Almatı: Atamura, 2003.
Kudayberdiulı, Şakarim. Şıgarmaları 1. Astana: Foliyant, 2018. Kudayberdiulı, Şakarim. Şıgarmaları: Ölenderi, Dastandarı 1. Almatı: el-Şecire, 2008.
Kudayberdiulı, Şakarim. Şıgarmaları: Ölenderi, Dastandarı 2. Almatı: el- Şecire, 2008.
Kunanbayulı, Abay. Şıgarmaları: Ölender Men Audarmalar. Astana: Foliyant, 2011.
Kudayberdiulı, Şahkerim. Türik, Kırgız-Kazak Hem Hanlar Şeciresi. Astana: Altın Kitap, 2007.
Kuşeyrî, Abdülkerim. Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risalesi, çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları, 2014.
Kümisbayev, Ötegen. “Şakarim Jane Şıgıs Adebiyeti”, Şakarim Kudayberdiulının Ruhani Murası, Respublikalık Gılımi-Praktikalık Konferentciyanın Materiyaldarı 6 (2007): 69-80.
Muhamedhanov, Kayım. “Kuday Degen Sözden Kuday Saktasın”, Şakarim Jane Kayım Tagdırlas içinde, ed.Gabbas Kabışulı. 154-178. Astana: Foliyant, 2009.
Omarov, Asan. Şakarimnin Ömirbayanı. Almatı: İncu-Marcan, 2008.
Omarov, Dosım. Şakarim Şını: Ulı Oyşıl Köterilgen Ruhani Dengey. Almatı: Dauir, 2008.
Sühreverdî, Ömer. Gerçek Tasavvuf (Avarifü’l-Maarif), çev. Dilaver Selvi. İstanbul: Semerkand, 2018.
Şakarimulı, Ahat. “Menin Akem, Halık Ulı - Şakarim”, Şakarimtanu Maseleleri, haz. Turdıkul Şanbay. Semey: Raritet, 2007.
Tirmizî, Ebû İsa Muhammad b. Saura. Sunan et-Tirmizi. Riyad: Mektebetü’l- Maarif, 1406.
Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimler Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2012.
Yılmaz, Hasan Kamil. Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.