Tanzimat Döneminde Ancemaatin Vergi Uygulaması ve Yaşanan Usulsüzlükler Üzerine Bazı Şikâyetler (1841-1865)
Osmanlı Devleti'nin vergi sistemi İslami gelenekle beraber örfi bir zemin üzerine inşa edilmiştir. Ağırlıklı olarak tarıma dayalı olan bu sistem, uzun bir dönem işleyişini sürdürmesine rağmen, devletin eski gücünü kaybetmeye başladığı 16. yüzyılla birlikte aksamaya başlamıştır. Bu durumu düzeltmek isteyen Osmanlı idarecileri vergi sisteminde bir takım değişikliklere gitmiştir. Ancak tüm çabalar kötü gidişatı engellemeye yetmemiş, Tanzimatla beraber diğer birçok alanda olduğu gibi vergi sisteminde de köklü reformlara gidilmiştir. Bu çalışmanın konusunu teşkil eden ancemaatin vergi uygulaması da bu dönemde tatbik edilmeye çalışılmıştır. Ancak devletin içinde bulunduğu olumsuz koşulların yanı sıra bu uygulamanın kendi içindeki tutarsızlıkları yüzünden, ancemaatin vergi uygulaması yaklaşık yirmi yıl kadar devam ettirilebilmiştir. Osmanlı toplumunda fertlerin ait oldukları etnik guruplar içinde, mahalle veya köy idarecileri olan muhtar, imam, kocabaş veya papaz gibi kişiler vasıtasıyla toplanmaya çalışılan bu vergi usulünde birçok suiistimaller ortaya çıkmıştır. Söz konusu dönemde vergiyi toplamakla görevli olan kişilerin halka uyguladıkları zulüm ve baskılar yüzünden yapılan şikayetler, Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde bulunan bazı belgelerde açıkça görülmektedir. Bu çalışmada söz konusu usulsüzlüklerden bazı örnekler verilmeye çalışılmıştır
The Tax Application of Ancemaatin in Tanzimat Period and Some Complaints on Irregularities (1841-1865)
The tax system of the Ottoman Empire was built on not only Islamic tradition but also customary basis. Although this system which is mainly based on agriculture maintained its operative function for a long time, it began to hitch in 16th century when the empire began to lose its power. Ottoman administrators who wanted to correct that situation started to make some changes in tax system. However, all efforts were not enough to prevent deterioration. Starting with Tanzimat period, radical reforms were undertaken in tax system like in many other areas. The Ancemaatin tax application, the subject of this study, was tried to be applied in this period. But, besides the adverse situations of the empire, the internal contradictions of this application caused this ancemaatin application to be in practice for nearly twenty years. Within this tax procedure many abuses was appeared as the taxes were tried to be collected from individuals who were belonging to their ethnic group by village headmen who are administrators of neighbor or village, imam, kocabas or priest in Ottoman society. At that period, the complaints because of the cruelty and pressure made by the people who were in charge of collecting taxes can obviously be seen in some documents in the Ottoman Archives of the Prime Ministry. In this study, some examples of such irregularities are tried to be given
___
- Abdurrahman Vefik, (1328). Tekâlif Kavaidi. I. Kısım, Dersââdet.
- Abdurrahman Vefik, (1330). Tekâlif Kavaidi. II. Kısım, Dersââdet.
- Aktan, C.C., Dileyici, D. ve Saraç, Ö. (2002). Osmanlı Tarihinde Vergi İsyanları I. SDÜİİBF Dergisi, 7, 1-20.
- Aktan, C.C., Dileyici, D. ve Saraç, Ö. (2003). Osmanlı Tarihinde Vergi İsyanları I. SDÜİİBF Dergisi, 7, 1-25.
- Altundağ, Ş. (1947). Osmanlı İmparatorlu’nun Vergi Sistemi Hakkında Kısa Bir Araştırma. AÜDTCFD, V, 187-197.
- Asker, A. ve Yıldız, E. (2014). Aşar Vergisinin Son Yıllarında Niğde ve Civarındaki Suistimaller Üzerine Bazı Gözlemler. Turkish Studies- İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (7), 176-192.
- Barkan, Ö. L. (1979). Tımar. MEB İA, 12 (1).
- Cezar, Y. (1985). Tanzimata Doğru Osmanlı Maliyesi. Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, 4.
- Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara: TTK. Çakır, C. (2001). Tanzimat Dönemi Vergi Uygulamalarında Karşılaşılan Güçlükler ve ‘Vergi İhtilalleri. İstanbul Ünv. İktisat Fakültesi Mecmuası, 52, 71-95.
- Çakır, C. (2012).Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi. (II. Basım ). İstanbul: Küre Yayınları.
- Eroğlu, O. (2012). Osmanlı Devletinin Son Dönemlerinden Cumhuriyetin İlk Yıllarına Kamu Maliyesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12, 57-89.
- Eryılmaz, B. (1996). Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslim Tebanın Yönetimi. İstanbul: Risale Yayınları.
- İnalcık, H. (1964). Tanzimat’ın Uygulanmasına Sosyal Tepkiler. Belleten, XXVII, 623-649.
- Kazıcı, Z. (2014). Osmanlı’da Vergi Sistemi. İstanbul: Kayıhan Yayınları.
- Kenanoğlu, M. M. (2013). Vergi. TDV İA, 43, 52-58.
- Shaw, S. (1985). Tanzimattan Sonra Osmanlı Vergi Sistemi (Çev. Ahmet Günlük). Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, 4, 934-946.
- Süleyman Sudi, (1306). Defter-i Muktesid. Dersââdet. Şener, A. (1990). Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi. İstanbul: İşaret Yayınları.
- Tabakoğlu, A. (2014). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: Aizonia Publishing