İlhanlı Tarihinde Mecdü’l-Mülk Yezdî Hadisesi
Moğol tarihi içerisinde özellikle İlhanlı devletinin Ön Asya mıntıkasında önemli bir yeri bulunmaktadır. Bu tarihi seyir içerisinde İlhanlı devletinin gelişiminde devletin idarî kadrosunda görev yapan bürokratların büyük bir yeri olduğu yadsınamaz. Bu idarî sınıflara mensup olan kişilerin, çalışmaları ile yeni bir düzen oluştururken aynı zamanda, kendi prestijlerini de yükseltmeye çalıştıkları bir gerçektir. Bu durum kaçınılmaz olarak devlet adamları arasında çekişmelere de sebep olmaktaydı. Bu çekişmelerin temel amacı bürokratik anlamda daha çok söz sahibi olmaktı. Bu çalışma ile söz konusu olan, idarî kadrolar arasındaki siyasî çekişmede yer alan karakterleri, onların birbirleri ile olan mücadelelerini ve bu yoldaki hırslı faaliyetlerini Mecdü'l-Mülk Yezdî hadise çerçevesinde ele almaktır. Tabiri yerinde ise, Moğol İranı'nda hükümdârdan sonra ikinci kudret sahibi kişi olmak için Mecdü'l-Mülk Yezdî'nin verdiği mücadeleyi ve vezâret makamına muhalefetini ele almaya çalışacağız
Mecdulmulk Yezdî Incident in Ilkhanid History
Ilkhanid Empire has an important place in Mongol history, especially in Asia Minor region. Throughout this chronology, bureaucrats’ important place in administrative board in Ilkhanid Empire cannot be denied. It is true that these administrative people aimed to gain prestige while creating a new order with their works. This, inevitably, caused conflicts among the statesmen. Main cause of these conflicts was to have more rights to speak bureaucratically. The aim of this study is to discuss characters in political disputes between administrative units, their struggles and their passionate activities in this process within the frame of Mecdulmulk Yezdî incident. So to speak, we will attempt to discuss struggle of Mecdulmulk Yezdî to become second powerful person after the emperor in Mongol Iran and his opposition in vizierate authority
___
- Ukaylî, Seyfeddîn Hâcı b. Nizâm. (1337hş.). Âsâr’ül-Vuzerâ (Tsh. Mîr Celâleddîn Hüseynî Urmevî). Tahrân: İntişârât-i Dânişgâh-i Tahrân.
- Abbâsî, Cevâd. (1382 hş.). Umerâyi Mogûl ve İslâm Gerâyî der Dovreyi Îlhânân Dânişgâh-i Şehîd Beheştî: Pejûheşnâmei ‘Ulûm-i İnsanî, 87-110.
- Abû’l Farac, Gregory. (1950). Abû’l-Farac Tarihi (Çev; Ö. R. Doğrul). II. Ankara: TTK Yayınları.
- Ağır, A. M. (2008).Sultan Kalavun Devri Memlûk-İlhanlı Münasebetleri II. Humus Savaşı h. 679/m. 1281. Akademik Bakış Dergisi (15), 1-10.
- Âkâcerî, Seyyîd Hâşim-Rezevî, Seyyîd Ebulfazl. (1382 hş.). İlel Nâkârkerdî Pûl-i Kâgızî der İktisâd ve Câme’i ‘Asr-i Îlhânî. Dânişgâh-i Şehîd Beheştî: Pejûheşnâme-i Dânişgede-i Edebiyât (38), 207-226.
- Aksarayî, Kerîmüddîn Mahmud. (1999). Müsâmeretü’lAhbâr (Nşr; Osman Turan). Ankara: TTK Yayınları.
- Aksarayî, Kerîmüddîn Mahmûd. (2000). Müsâmeretü’lAhbâr (Çev. M. Öztürk). Ankara: TTK Yayınları.
- Alî Asl, Pervîz. (1390 hş.). Gâzâniye-i Tebrîz: Numâd-i Tehevvul-i Ferhengî Mogûlân. Târîh ve Temeddon-i İslâmî (13), 65-82.
- Almas, Turgun. (2010). Uygurlar. İstanbul: Selenga Yayınları.
- Anonim. (2011). Moğolların Gizli Tarihçesi (Çev. M. L. Kaya). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Ârifnîyâ, Muhammed. (1387 hş.). Kârgerdhâyî ‘İtikâdî Nehâd-i Vezâret der ‘Ahd-i Îlhânân. Zâmâne (74-73), 33-36.
- Âştiyânî, Abbâs İkbâl. (1374 hş.). Târîh-i Moğûl ve Evâyil-i Eyyâm-i Tîmûrî. I-II. Tahran: İntişârâr-i Nâmek. Âştiyânî, Abbâs İkbâl. (1390 hş.). Târîh-i Mogûl. Tahrân: İntişârât-ı Sâhil.
- Bâkirî, Mehrî. (1380 hş.). Tovzîh-i Berhî Ez Lugat ve Istılâhât-i Mogûlî der Zebân ve Edebiyât-i Fârsî (S.171 s.39- 60). Dânişgâh-i Edebiyât-i ‘Ulûm-i İnsânî Tebrîz: Pejûheşhâ- yi Felsefî.
- Baron, Edward. (1301 hş.). Ez Sa‘dî tâ Câmî ‘Asr-ı İstilâ-yi Mogûl ve Tâtâr (Çev. Ali Asger Hikmet). Tahrân: İntişârât-ı İbn-i Sînâ.
- Barthold, Vassiliy Viladimiroviç. (1979). Cengiz Han. İstanbul: MEB İslâm Ansiklopedisi (III), 91-98).
- Barthold, Vassiliy Viladimiroviç. (1990). Moğol İstilasına Kadar Türkistan (Haz. H. D. Yıldız). Ankara: TTK Yayınları.
- Beyânî, Şîrîn. (1993). Dîn ve Devlet der Îrân ‘Ahd-i Mogûl. II. Tahrân.
- Beyzâvî, Abdullah b. Ömer. (1382 hş.). Nizâmü’t-Tevârîh (Tsh. Mîr Hâşim Muhaddes). Tahran.
- Burûşkî, Muhammed Mehdî. (1365 hş.). Berresî Reveş-i İdârî ve Âmûzeşî Reb’-i Reşîdî. Meşhed: Müessese-i Çâp ve İntişârât-ı Âsân-i Kuds-i Rezevî.
- Cûzcânî, Minhâcuddîn Osmân b. Sirâcuddîn Muhammed. (1343 hş.). Tabakât-ı Nâsırî (Haz. Abdulhay Habîbî). II. Kâbil: Encümen-i Târîh-i Afgânistân.
- Cüveynî, Alâaddin Ata Melik bin Bahâeddin b. Muhammed bin Muhammed. (1329hş.). Târîh-i Cihânguşâ (Tsh. Muhammed Abdulvahhâb Kazvînî). II. Tahrân: Donyâ-yi Kitâb.
- Cüveynî, Alâaddin Ata Melik bin Bahâeddin b. Muhammed bin Muhammed. (1988.). Tarih-i Cihan Güşa (Çev. Mürsel Öztürk). I-II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Çatal, Yasemin. (2009). Anadolu Selçuklu Devleti’nde III. Gıyaseddîn Keyhüsrev Dönemi (1266-1284) (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Tokat.
- D’ohsson, M. Baron. (2006). Moğol Tarihi (Çev. E. Kalan-Q. Şükürov). İstanbul: IQ Yayınları.
- Dayı, Özkan. (2015). Mahmud Yalavac’ın Moğol İmparatorluğu’ndaki Faaliyetleri. Current Research in Social Sciences (3), 63-68.
- Dihhudâ, Ali Ekber. (1373 hş.). Şemseddîn Muhammed Cüveynî. (Haz. Muhammed Mu’în-Seyyid Ca’fer Şehîdî). Tahrân: Lugatnâme-i Dehkhodâ Çâp-i Dânişgâh-i Tahrân (IX), 12761.
- Dihhudâ, Ali Ekber. (1373 hş.). Şerefeddîn Harezmî. (Haz. Muhammed Mu’în-Seyyid Ca’fer Şehîdî). Tahran:
- Lugatnâme-i Dehkhodâ Çâp-i Dânişgâh-i Tahrân (IX), 12544. Deniz, Arda. (2013.). Moğolların Anadolu Politikası ve İlhanlı Devleti Tarihi. İstanbul: Ekim Kitap.
- Devlet, Nadir. (1993). İlhanlılar. (Haz. Hakkı Dursun Yıldız). İstanbul: Doğuşundan Günümüze İslâm Tarihi Çağ Yayınları (IX), 63-102.
- Emîn, Şemîs Şerîk. (1357 hş.). Istılâhât-i Dîvân-i Dovrân-i Moğûl. Tahrân: İntişârât-i Ferheng-i Edeb ve Hüner-i Îrân. Ensârî, Muhammed Hasan Câberî. (1321 hş.). Târîh-i Isfahân ve Rey. Isfahân.
- Ersoy, F. (2007). Moğol Yazısının Tarihî Gelişimi ve Moğolların Kullandıkları Alfabeler. Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (22), 393-404. Ertuğrul, Özkan. (1997). Çifte Minareli Medrese. İstanbul: Diyanet İslâm Ansiklopedisi (VIII), 312-313.
- Ez-Zirikli, Hayruddîn. (1389 h./ 1969). el-A‘lâm (I-XII). Beyrut. Fahreddîn-i Irâkî. (2012). Aşk Metafiği (Çev. Ercan Alkan). İstanbul.
- Ferşîdniyâ, Mes‘ûd–Rahmânyân, Sûsen. (1388 hş.). Mâlîyât der Dovre-i Îlhânân. Âmûzeş-i Târîh (1), 33-38.
- Gaffârî-yi Kâşânî, Kâdı Ahmed b. Muhammed. (1341 hş.). Târîh-i Negâristân (Tsh. Âkâ Murtazâ-Muderris Gîlânî). Tahrân: Ketâbfurûşî Hâfız.
- Galstyan, A.G. (2005). Ermeni Kaynaklarına Göre Moğollar XIII-XIV. Yüzyıllara Ait Eserlerden Alıntılar (Çev. İlyas Kamalov). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
- Genç, Reşat. (2002). Karahanlı Devlet Teşkilatı. Ankara: TTK Yayınları
- Grousset, René. (1980). Bozkır İmparatorluğu (Çev. M. R. Uzmen). İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Güler, Önder. (2013). Altın Orda İmparatorluğu Dış İlişkileri (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Elazığ.
- Gündegül, A. P. (2002)..İlhanlılarda Sikke Formları. Türkler (VIII), 919-927.
- Handmîr, (1333 hş.). Habîbü’s-Siyer (Haz. Muhammed Debîr Siyâkî). III. Tahran: Kitâbfurûş-i Hayyâm.
- Handmîr, (ty.). Dustûrü’l-Vuzerâ (Tsh. Sa’îd Nefîsî). Tahrân: Çâphâneyi İkbâl.
- Haykıran, Kemal R.. (2007). İlhanlı Hükümdarı Ebu Sa’id Bahadır Han Zamanında Doğu Anadolu (1317-1338) (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara.
- İbn Bîbî. (2010). Selçuknâme (Haz. Mükremin Halil Yinanç). İstanbul Kitabevi Yayınları.
- İbnü’l İbrî, Ebu’l Ferec. (2011). Târîhu Muhtasari’d-Düvel (Çev. Ş. Yaltkaya). Ankara: TTK Yayınları.
- Încû-yi Şîrâzî, Cemâleddîn Hüseyn b. Fahreddîn Hasan. (1351 hş.). Ferheng-i Cihângîrî (Tsh. Rahîm ‘Afîfî). Dânişgâh-i Meşhed Müessese-i Çâp ve İntişârât.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: Aizonia Publishing