Sebep-Sonuç İlişkisi Açısından Hidâyet Ve Dalâletin Allah’a Nispeti Meselesi

Hidâyet ve dalâlet konusu insan yaşamında kulun Allah ile kurduğu ilişkide öne çıkan bir konudur. Allah'ın dilediğini hidâyete iletmesi veya dilediğini dalâlete düşürmesi ne demektir? Bu hüküm, bazı kulların irâdesini yok mu saymaktadır? Bu konudaki ayetleri anlarken asıl yapılması gereken şey, bu dilemesinin ne ifade ettiğini ve bu dilemenin sebep mi sonuç mu olduğunu araştırmaktır. Bu makalede meseleyi insan irâdesi, Allah’ın irâdesi ve hidâyet-dalâlet olmak üzere üç başlık altında ele alacağız.

Anahtar Kelimeler:

Allah, İnsan Fiilleri, Hidâyet, Dalâlet, İrade, Kesb

The Question of Basing on The Guidance and Astray to Allah From The Aspact of Causal Relationship

The “guidance and astray” is a featured issue on the relationship between Allah and his servant in the human life. What does it mean that to guidance is Allah's will or that to astray is Allah's wish? Does this provision assume the will of His servant? What needs to be done in understanding these verses is to look for what does the will means and whether the will is a reason or a result. In this article we will discuss the issue under three headings that including the human will, God's will and guidence and astray.

Keywords:

Allah, Acts of Human, Guidance, Astray, Irade, Obttain,

PDF

___

Abdulkâhir Bağdâdî, Usûlü'd-din, thk: Ahmed Şemseddin, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2002.
Adûdüddin el-Îcî, el-Mevâkıf, thk. Abdurrahman Umeyre, Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1997.
Alâeddin el-Buhârî, , Risâletün fi'l-İ’tikâd, Kuveyt: Dâru'd-Diyâ, 1433/2012.
Aliyyu'l-Kârî, Fıkhu’l-Ekber Şerhi, Trc: Hüseyin S. Erdoğan, Hisar Yayınları, İstanbul, 2013.
Bağdatlı İsmail Paşa, Tuhfetu’l-E’âlî Şerhi Bed’i’l-Emâlî, İstanbul, 1318.
Bâkıllânî, İnsâf Fî Mâ Yecibu İ’tikâduhû ve lâ Yecuzu’l-Cehlu bihî, thk: Habib b. Tahir, Bey-rut: Dâru Mektebeti’l-Meârif, 1432/2011.
Cürcânî, Ali b. Muhammed, Ta’rifât, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1403/1983.
Cüveynî, Kitabu'l-İrşâd (İnanç Esasları Kılavuzu), Trc: Adnan Bülent Baloğlu, Saim Yıl-maz, Mehmet İlhan, Faruk Sancar, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
Ebû Hanîfe, Fıkhu’l-Ekber, Mektebetü’l-Furkân, İmârâtü’l-Arabiyye, 1419/1999.
Ebu Hilâl el-Askerî, El-Furûku’l-lüğavî, thk: Muhammed İbrahim Selim, Kahire Trs.
Ebu’l-Yüsr Pezdevî, Usûlü’d-dîn, thk. Hans Peter Linss, Kahire: Dâru İhyâ-i’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1963, s. 214.;
Elmalılı M. Hamdi Yazır, Hak Dini Kuran Dili, Ankara: Akçağ Yay. 1995.
Emrullah Yüksel, Mâtürîdîler ile Eş'arîler Arasındaki Görüş Ayrılıkları, İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2012.
Eyyûb b. Musa el-Hüseynî Ebü'l-Bekâ el-Kefevî, el-Külliyât Mu’cemun fi’l-Mustalâh ve’l-Furûki’l-luğavîyye, thk. Adnan Derviş-Muhammed el-Misrî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
Gazzâlî, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed, İhyâ-u Ulûmid-Din, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, Trs.
Habbazî, Celâlüddin Ömer b. Muhammed, El-Hêdî fi Usûli'd-dîn, Thk: Adil Bebek, İstanbul: İFAV, 2006.
Hayyât, Ebu'l-Hasan Abdurrahim. Muhammed, İntisâr ve'r-Red ale İbn Ravendî el-Mulhîd, Beyrut: Mektebetu'd-Dâri'l-Arabiye li'l-Kitab, 1412/1993.
Hüseyin Atay, ”Önsöz”, Muhassal (Kelâma Giriş), Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 2002.
İbn-i Ebi’l-İzz Hanefi, Şerhu Akîdeti't-Tahâvî, Trc: Bekir Eryarsoy, İstanbul: Guraba, 2013.
İbn Fûrek, Makalâtü’ş-Şeyh Ebi’l-Hasan el-Eş’arî, thk. Ahmed Abdürrahim, Kahire: Mek-tebetü’s-Sekâfe, 1425/2005.
İbn Hazm, el-Fasl fi’l-Milel ve’l-Ehvâ ve’n-Nihal, Kahire: Mektebetü’l-Hânici, Trs
İbn-i Kudâme, Lum'atu'l-İtikad, Thk: Bekir Topaloğlu, (Bekir Topaloğlunun Kelam ilmine Giriş içinde), İstanbul: Damla Yay., 2012.
İbn Manzûr, Ebü'l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem, Lisânü'l-'Arab, Beyrut: Dâru Sâdır, 1414
İmam Eş’arî, Luma', Thk: Abdülaziz İzziddin es-Sirvân, Beyrut: Dâru Lübnan, 1408/1987.
İmam Mâtürîdî, Muhammed b. Muhammed, Te'vîlâtü Ehli's-Sünne, Thk: Mecdi Beslüm, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 1426/2005.
Kâdî Abdulcabbâr, Usuli'l-Hamse, Thk: Faysal Bedir Avn, Küveyt: Câmiatü Küveyt, 1998.
Keskin, Mehmet, Eş'arî ve Eş'arîlik, İstanbul: Düşün Yayınları, 2013.
Küçük, Hasan, Sistematik Felsefe Tarihi, İstanbul: Dersaadet Yayınevi, 1985.
Mehmet S. Aydın, Din Felsefesi, İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Fakültesi Yay., 1999.
Nesefî, Ebu’l-Mu’în, Tebsiratü’l-Edille fî Usûli’d-Din, Thk: Hüseyin Atay-Şaban Ali Düz-gün, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004.
Râgıb İsfehânî, Müfredat (Kuran Kavramları Sözlüğü), Trc: Abdulbaki Güneş, Mehmet Yolcu, İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.
Ramazan Altıntaş, Kur’ân'da Hidâyet ve Dalâlet, Rev Yayınları, Konya, 1997.
Râzî, Fahreddin, Mefâtihu'l-Ğayb, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1420
Sâbûnî, Muhammed Ali, Safvetü’t-Tefâsir, Kahire: Dâru’s-Sâbûnî, 1417/1997.
Sâbûnî, Nureddin, el-Bidâye Fi Usûli’d-dîn (Mâtürîdî Akaidi), trc. Bekir Topaloğlu, Diya-net İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2000.
Selim Türcan, ”Hidâyet ve dalâleti Allah’a nispet eden ayetler nüzul döneminde nasıl algılanıyordu?”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/2, c: 9, sayı: 18.
Şaban Ali Düzgün, "Allah'a İman", İslam İnanç Esasları, Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir, Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân, Thk: Ahmed Muhammed Şakir, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
Teftâzânî, Şerhu'l-Akâid, trc. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınları, 2013.
Zemahşerî, el-Keşşâf ‘en Hakâiki Ğevâmidi’t-Tenzîl, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, 1407.