İslam Ceza Hukukunda Suça Teşebbüsten Vazgeçme

Fâilin icra hareketlerine başlayıp da iradesi dışındaki bir nedenden ötürü suçu tamamlayamaması ya da tamamlamasına rağmen istenilen neticenin gerçekleşmemesi suça teşebbüs olarak isimlendirilmektedir. Fâilin icra hareketlerini tamamlamaktan kendi isteğiyle ya da hâricî bir takım sebeplerden ötürü vazgeçmesi ya da icra hareketlerini bitirmesine rağmen duymuş olduğu vicdânî rahatsızlıktan (tövbe/pişmanlık) dolayı neticenin gerçekleşmemesi için çaba sarf etmesinin teşebbüsün cezasına etkisi İslam hukukçuları arasında ihtilaflı bir konudur. Cezalar üzerindeki etkisinin belirlenmesi noktasında vazgeçmenin niteliği de önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Suça Teşebbüs, Vazgeçme, Tövbe, Faal Nedâmet

Attempt to Stop Crime in The Islamic Criminal Law

Beginnig of perpetrator to execution acts and his non-compliting the crime by a reason except his will or despite his compliting falling through of wanted conclusion it is called as attempting to commit a crime. The effect of abandonment of perpetrator from compliting execution acts -with his will or by some external reasons- or in spite of finishing execution acts by non-clear conscience (repentance/regret) he feels, his struggle for falling through the conclusion to the penalty of attempting to a crime is a debatable ground among Islamic Law Scholars. Characteristic/nature of abandonment in the point of determining its impact on the penalties is also important.

Keywords:

Attempted Crime, Abandonment, Repentance, Effective Regret,

PDF

___

Ahmed Ziya, Kânun-ı Ceza ve Teferruatı Şerhi, İstanbul: Biraderler Matbaası, 1338.
Aksoy, Pervin, Türk Ceza Hukukunda Suça Teşebbüs, (Y. Doktora Tezi) Ankara Üniversite-si Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2007.
Akşit, M. Cevat, İslam Ceza Hukuku ve İnsanî Esasları, İstanbul: Gaye Vakfı Yay., 2004.
Alacakaptan, Uğur, Suçun Unsurları, Ankara: A. Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yay., 1970.
Âmir, Abdulazîz Musa, et-Ta‘zîr fi’ş-şerî‘ati’l-İslâmiyye, Kâhire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1969.
Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdullah b. Sehl b. Yahya b. Mehran (ö. 400/1009), Kitâbu’l-Furûk, bsy., ts.
Avcı, Mustafa, Osmanlı Hukuku’nda Suçlar ve Cezalar, İstanbul: Gökkubbe Yay., 2004.
Aydın, Devrim, “Suça Teşebbüs”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2006, LV/1, s. 85-113.
Aydın, Mehmet Âkif, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul: Beta Yay., 2009.
Bayraktar, Köksal, “Faal Nedâmet”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 1968, XXXIII/3-4, s. 122-154.
Bardakoğlu, Ali, “Ceza”, DİA, İstanbul, 1993, VII, 470-478.
Behnesî, Ahmed Fethi, el-Ukûbe fi’l-fıkhi’l-İslâmî, Beyrut: Dâru’r-Râid el-Arabî, 1983.
Behûtî, Mansur b. Yunus b. İdrîs (ö. 1046/1642), Keşşâfü’l-kınâ’ ‘an metni’l-İknâ‘, thk. Muhammed Emîn ed-Dinnâvî, bsy., Âlemü’l-Kütüb, ts.
Bilmen, Ömer Nasûhî (ö. 1971), Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmusu, İstan-bul: Bilmen Yay., 1976.
Boynukalın, Mehmet, “Suç”, DİA, İstanbul, 2009, XXXVII, 453-457.
Butris El-Bustânî, Muhîtu’l-muhît, Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1988.
Ceffâl, Ali Dâvud Muhammed, et-Tevbe ve eseruhâ fî iskâti’l-hudûd fi fıkhi’l-İslâmî, Beyrut: Dâru’n-Nehdati’l-Arabiyye, 1989.
Cürcânî, es-Seyyid eş-Şerîf Ebi’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Ali el-Hüseynî (ö. 816/1413), et-Tarîfât, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
Dalgın, Nihat, İslam’da Tevbe ve Cezalara Etkisi, Samsun: Etüt Yay., 1999.
Dönmezer, Sulhi-Erman, Sahir, Nazarî ve Tatbîki Ceza Hukuku, İstanbul: Beta Yay., 1997.
Ebû Yûsuf, Yakub b. İbrahim b. Habib el-Ensarî (ö. 182/798), Kitâbu’l-Harâc, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1979.
Ebû Zehra, Muhammed (ö. 1974), el-Cerîme ve’l-ukûbe fî fıkhi’l-İslamî (el-Cerîme), Kâhire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1998.
….., el-Cerîme ve’l-ukûbe fî fıkhi’l-İslamî (el-Ukûbe), Kâhire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, ts.
Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Rağbet Yay., 1998.
Erem, Faruk, Türk Ceza Kanunu, Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yay., 1973.
Esen, Hüseyin, “Zina”, DİA, İstanbul, 2013, XLIV, 440-444.
Ferrâ, Muhammed b. Hüseyin Ebû Ya‘la (ö. 458/1066), el-Ahkâmü’s-sultâniyye, thk. Muhammed Hamid Fıkî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
Gâmidî, Abdullah Atıyye Abdullah, Esbâbü sukûti’l-ukûbe fi’l-fıkhi’l-İslâmî, bsy., 1987.
Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed (ö. 505/1111), el-Vasît fi’l-mezheb, thk. Ahmed Mahmûd İbrâhim, Kâhire: Dâru’s-Selâm, 1997.
Gümüş Böke, Emine, “Tövbe”, DİA, İstanbul, 2012, s. 283-284.
Haskefî, Alâuddîn Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Ali b. Abdirrahman b. Mu-hammed (ö. 1088/1677), ed-Dürrü’l-muhtâr, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
Hıdır, Abdülfettah, el-Cerîme, Riyad: Matbaatü Ma‘hedi’l-İdâreti’l-Âmme, 1985.
Hüsnî, Mahmud Necib, el-Fıkhu’l-cinâiyyi’l-İslamî, Kâhire: Dâru’n-Nahdati’l-Arabî, 2007.
İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülazîz (ö. 1252/1836), Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr, thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavvid, Ri-yad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
İbn Ali, Ahmed Abdülmelik, Cerîmetü’ş-şurû‘ fi’l-cerîme dirâseten tatbîkiyyeten alâ medîneti Cidde bi mıntıkati Mekkete’l-Mükerreme, Riyad: 1993.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şehabeddin Ahmed b. Ali el-Askalânî (ö. 852/1449), Fethü’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî, thk. Abdulkadir Şeybe el-Hamd, Riyad, 2001.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd (ö. 456/1064), el-Muhallâ bi’l-âsâr, thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Kâhire: Matbaatu’n-Nahda, ts.
İbn Kayyım el-Cevziyye, Ebû Abdillah Şemsüddin Muhammed (ö. 751/1350), İ’lâmü’l-muvakkı‘în an Rabbi’l-‘âlemîn, thk. İsâmuddîn es-Sabâbitî, Kâhire: Dâru’l-Hadis, 2004.
….., Medâricü’s-sâlikîn, thk. Rıdvan Câmi‘ Rıdvan, Kâhire: Müessesetü’l-Muhtâr, 2001.
İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Muhammed (ö. 620/1223), el-Muğnî, thk. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî-Abdülfettah Muham-med el-Hulv, Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, ts.
….., el-Mukni‘, thk. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî-Abdulfettah Muhammed el-Hulv, bsy., 1993 (eş-Şerhu’l-kebîr ve el-İnsâf ile birlikte).
İbn Kudâme, Ebu’l-Ferec Şemsüddîn el-Makdisî (ö. 682/1283), eş-Şerhu’l-kebîr, thk. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî-Abdulfettah Muhammed el-Hulv, bsy., 1993 (el-Mukni‘ ve el-İnsâf ile birlikte).
İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrâhim b. Muhammed (ö. 970/1563), el-Bahrü’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
….., el-Eşbâh ve’n-nezâir, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
….., Risâle fi ikâmeti’l-kâdî et-ta’zîr ale’l-müfsid, thk. Muhammed Ahmed Serrac-Ali Cum‘a Muhammed, Kâhire: Dâru’s-Selam, 1998 (Resâilü İbn Nüceym el-iktisâdiyye: er-Resâilü’z-Zeyniyye fî mezhebi’l-Hanefiyye içinde).
İbn Rüşd (el-Cedd), Muhammed b. Ahmed b. Ahmed el-Kurtubî (ö. 520/1126), el-Mukaddimâtü’l-mümehhidât, thk. Muhammed Huccî, Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1988.
İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillah (ö. 543/1148), Ahkâmü’l-Kur’ân, thk. Muhammed Abdulkâdir Ata, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
İbnü’n-Neccâr, Ebû Bekir Takıyyüddîn Muhammed b. Ahmed b. Abdilazîz (ö. 972/1564), Müntehe’l-irâdât, thk. Abdullah Abdulmuhsin et-Türkî, Beyrut: Müesse-setü’r-Risâle, 2000 (Şerhu Müntehe’l-irâdât ile birlikte).
İbnü’ş-Şât, Ebu’l-Kâsım Sirâcüddîn Kâsım b.Abdillah (ö. 723/1323), İdrâru’ş-şurûk alâ envâi’l-Furûk, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998 (el-Furûk ile birlikte).
İçel, Kayıhan v.dğr., Suç Teorisi (K. İçel, F. Sokullu, İ. Özgenç, A. Sözüer, F. Mahmutoğ-lu, Y. Ünver tarafından hazırlanmıştır), İstanbul: Beta Yay., 2000.
İçel, Ceza Hukuku, İstanbul: Beta Yay., 2014.
İnce, İrfan, “Ridde”, DİA, İstanbul, 2008, XXXV, 88-91.
Karâfî, Ebü’l-Abbas Şihâbüddîn Ahmed b. İdris b. Abdirrahmân (ö. 684/1285), ez-Zehîre, thk. Muhammed Huccî, Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
….., el-Furûk, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
Karaman, Hayreddin, Mukayeseli İslam Hukuku, İstanbul: İz Yay., 2001.
Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekir b. Mes‘ûd (ö. 587/1191), Bedâi‘u’s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘, Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
Kılıç, Sadık, Kur’an’da Günah Kavramı, Konya: Hibaş Yay., 1984.
Kurtûbî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr (ö. 671/1273), el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân, thk. Abdullah b. Abdilhasen et-Türkî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
Maşalı, Münteha, “Ölüm Cezası”, DİA, İstanbul, 2007, XXXIV, 40-43.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb (ö. 450/1058), el-Ahkâmu’s-sultâniyye ve’l-vilâyetü’d-dîniyye, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
….., el-Hâvi’l-kebîr, thk. Ali Muhammed Muavviz-Adil Ahmed Abdülmevcûd, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
Mecâlî, Abdulhamid İbrahim, Muskıtâtü’l-ukûbeti’t-ta’zîriyye, Riyad: Dâru’n-Neşr, 1992.
el-Mevsû‘atü’l-fıkhiyye, “Tevbe”, Kuveyt: Vizâretü’l-Evkaf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1988, XIV, 119-133.
….., “Hudûd”, Kuveyt, 1990, XVII, 129-152.
….., “Şurû‘”, Kuveyt, 1992, XXVI, 92-96.
Müzenî, Ebû İbrâhim İsmâil b. Yahya b. İsmâil (ö. 264/878), el-Muhtasâr, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
Nevâvî, Abdulhâlik, Cerâimü’l-kazf ve’s-sebbi’l-alenî ve şürbi’l-hamr beyne’ş-Şerîa ve’l-kânûn, Kâhire: Mektebetü’l-Mısriyye, ts.
Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn b. Şeref (ö. 676/1277), Kitâbü’l-Mecmû‘ şerhu’l-Mühezzeb, thk. Muhammed Necib el-Mutî‘î, Cidde: Mektebetü’l-İrşâd, ts. (el-Mühezzeb ile birlikte).
….., Ravdatü’t-tâlibîn, thk. Adil Ahmed Abdü’l-Mevcûd-Ali Muhammed Muavvid, Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
….., el-Minhâc, Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2005.
Önder, Ayhan, Ceza Hukuku Dersleri, İstanbul: Filiz Kitabevi, 1992.
Özer, Salim, “Günahların Affında ve Cezaların Düşmesinde Tövbenin Etkisi”, Bi-limnâme, Kayseri, 2008, VI/14, s. 79-108.
Özgenç, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara: Seçkin Yay., 2013.
Râğıb El-İsfehânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal (ö. 502/1108), el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân, thk. Muhammd Halîl Aytânî, Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2005.
Râzî, Ebû Abdillah Fahruddîn Muhammed b. Ömer Fahruddîn (ö. 606/1209), Mefâtîhu’l-gayb, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
Said Bey, Kemal Paşazâde (ö. 1921), Teşebbüsât-ı Cürmiyye, İstanbul: Artin Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1308/1891.
Salman, Yüksel, İslam Ceza Hukukunda Cezayı Düşüren Haller, (Y. Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1993.
Sava Paşa (ö. 1310/1892), İslam Hukuku Nazariyatı Hakkında Bir Etüt, çev. Baha Arıkan, Ankara: Yeni Matbaa, 1955.
Serahsî, Şemsüle’imme Ebû Sehl Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed (ö. 483/1090), el-Mebsût, Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
Soyaslan, Doğan, Teşebbüs Suçu, Ankara: Kazancı Yay., 1994.
Sözüer, Adem, Suça Teşebbüs, İstanbul: Kazancı Yay., 1994.
Şen, Ersan, Türk Ceza Hukuku, İstanbul: D&R Yay., 2002.
Şâfiî, Muhammed b. İdris (ö. 204/820), el-Ümm, thk. Rif’at Fevzi Abdulmuttalib, bsy., Dâru’l-Vefâ, 2001.
….., Ahkâmu’l-Kur’ân, Kâhire: Mektebetü’l-Hancî, ts.
Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. el-Hatîb (ö. 977/1570), Muğni’l-muhtâc ilâ ma‘rifeti meâni elfâzi’l-Minhâc, Beyrut: Da‘ru’l-Ma‘rife, 1997.
Taner, M. Tahir, Ceza Hukuku, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yay., 1953.
Tehânevî, Muhammed Ali (ö. 1158/1745), Keşşâfü ıstılâhâti’l-funûn ve’l-‘ulûm, thk. Ali Dahruc, Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1996.
Topaloğlu, Bekir, “Tövbe”, DİA, İstanbul 2012, XLI, 279-283.
Trablusî, Ebü’l-Hasan Alâüddîn Ali b. Halil (ö. 844/1440), Mu’înü'l-hükkâm fi mâ yete-reddedu beyne’l-hasmeyni mine’l-ahkâm, bsy., ts.
Udeh, Abdulkâdir (ö. 1954), et-Teşrî‘u’l-cinâiyyi’l-İslâmî mukâranen bi’l-kânûni’l-vaz‘î, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998.
Usâimî, Abdullah Muhammed Abdurrahman, el-Cerîmetü’l-müstehîle beyne’ş-şerîa ve’l-kânûn, (Y. Yüksek Lisans Tezi), Naif Arab Üniversitesi, Riyad 2005.
Uteybe, Muhammed Behcet, Muhâdarât fî fıkhi’l-cinâi’l-İslâmî, Kâhire: Dâru’ş-Şebâb li’t-Tıbâa, 1987.
Yarmalı, E. Sabri-Alp, Selçuk, Hukuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Türkmen Kitabevi, 2011.
Yiğit, Yaşar, “Af ve Pişmanlığın (Tevbe) Cezalara Etkisi”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, Ankara, 1999, II/19, 20, 21, s. 152-169.
Zöhrap, Kirkor (ö. 1915), Hukuk-ı Ceza, İstanbul: Ahmet Sâki Bey Matbaası, 1325/1908.
Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletüh, Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1985.