Farklı İki Mesnevide Hz. Muhammed'in Veysel Karanî Övgüsü

Öz Bir kısmı hadislere, önemli bir kısmı ise Attar’ın Tezkiretü’l-Evliya adlı eserindeki rivayetlere dayanan sonrasında da edebî metinlere dönüşen Veysel Karanî menkıbesi, dinî-tasavvufî edebiyatın mühim örnekleri arasında yer alır. Söz konusu menkıbe anonim ve anonim olmayan metinler halinde günümüze kadar gelmiştir. Bu yazıda biri Dâstân-ı Hazret-i Veyse’l-Karanî adlı anonimleşmiş mesnevi, diğeri ise 16. yüzyılda Sabâyî’nin yazdığı Üveysnâme adlı mesnevi olmak üzere menkıbenin örneklerinden iki temsili metin ele alınmıştır. Bu metinlerde, Veysel Karanî’nin Hz. Muhammed’i olağanüstü bir dille anlattığı görülecektir. Ancak aynı metinlerde Hz. Muhammed’in de Veysel Karanî’yi aynı ölçüde yüceltişinin bilindiği ve bu yüceltişin şimdiye kadar dikkatleri çektiği söylenemez. Hâlbuki dinî-tasavvufî çevrelerde menkıbenin yayılmasında sözü edilen yüceltmenin belirleyici rol üstlendiği anlaşılmaktadır. Bu makalede seçilmiş olan iki eserden tespit edilmiş örnek beyitlerle Hz. Peygamber ile Veysel Karanî arasındaki söz konusu konumlandırma üzerinde durulmuş ve sonuçta menkıbe dilinin tarih dili değil sanat dili oluşuna dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hz. Muhammed, Veysel Karanî, Sabâyî, Üveysnâme, Dâstân-ı Hazret-i Veyse’l-Karanî

PDF

___

GÜNDOĞAR, Bayram (1998), Menâkıbnâmeler ve Lâmi’î Çelebi’nin Menâkıb-ı Üveys el-Karânî Adlı Eserinin Tahlili (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Danışman: Prof. Dr. Mustafa Kara), Bursa.
HATİBOĞLU, İbrahim, (1985). Muhadramûn, DİA, 59, XXX/7.
KAPLAN, Yusuf (2008), “Destân-ı Veysel Karani”, Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, The Journal of International Social Research, Volume1/5, Fall, ss.379-397.
KUZUBAŞ, Muhammed (2008), “Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karanî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. İbrâhim, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)”, Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, The Journal of International Social Research, Volume ½ Winter, ss. 304-340.
OCAK, A. Yaşar (1982), Veysel Karani ve Üveysîlik, İstanbul: Dergâh Yay.
SAVRAN, Ömer (2009). “Sabâyî ve Üveys-nâme’si”. Turkish Studies: Türkoloji Araştırmaları 4 (7): 478-536. http://www.turkishstudies.net/Makaleler/700208365_123.pdf [erişim tarihi: 08.11.2013]
SAVRAN, Ömer (hzl.) (2010), Sabâyî ve Üveys-nâme’si. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-90187/sabayi---uveys-name.html [erişim tarihi: 08. 11. 2013]
TANSEL, Fevziye Abdullah (1975), “Uveys Karanî Hakkında Notlar ve Türk Edebiyatı’nda Şiirler”, İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi II, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam İlimleri Enstitüsü Yayınları, Ankara, ss.221-255.
http://catalog.hathitrast.org/Record/006822168
Dâstân-ı Hazret-i Veyse’l-Karanî , Milli Kütüphane, Yz. A. 8211/11