Hacı HAfız Mehmed Bulak Agah ve Divanı

Klasik Türk edebiyatının adını pek duyuramamış şâirlerinden biri olan Âgâh, H. 1040/M. 1630-1631’de Semerkand’da doğmuştur. Asıl adı Mehmed Bulak’tır. Hacı Hâfız olarak da bilinen Âgâh, pek çok şehri dolaştıktan sonra Âmid (Diyarbakır)’e gelmiş (H. 1080/M. 1669) ve ömrünün sonuna kadar da burada kalmıştır. Âgâh, Âmid’deki zengin bir edebiyat topluluğunun da başında bulunmuş ve burada bir çok öğrenci yetiştirmiştir. Türkçe ve Farsça iki dîvân sahibi olan Âgâh’ın şiirlerinde, Sebk-i Hindî ve hikemî tarzın etkilerine rastlanılmaktadır. Şâirliği dışında hattat, müzehhip, mücellit, hakkâk ve ressam olarak da tanınan Âgâh, H. 1141/ M. 1728’de Âmid’de vefat etmiştir. Bu makale ile şâir Âgâh’ın Türkçe Dîvânı ve edebî kişiliği tanıtılmaya çalışılmıştır.

Haci Hafiz Mehmed Bulak Agah and his Divan

Âgâh who is one of the unknown poets of the classical turkish literature was born in H. 1040/M. 1630-1631 in Semerkand. His real name is Mehmed Bulak. After going many cities Âgâh who was also known as Hacı Hafız comes to Âmid (Diyarbakır)(H. 1080/M. 1669) and lives there till the end of his life. Âgâh also becomes the chief of a rich literature community and educates many students. Âgâh has two Divan in Turkish and Farsça and his poems the effects of Sebk-i Hindî and hikemî style are seen. Âgâh who was also known as calligrapher illuminatör, bookbinder, engraver and painter beside his poet died in H. 1141/M. 1728 in Âmid. In this article it is tried to tell about poet Âgâh, his Turkish Divan and literary personality.

PDF

___

Alî Emîrî (1321), Tezkire-i Şu’ar’a-yı Âmid, C.I, İstanbul: Matbaa-i Âmidî.
Bağdatlı İsmail Paşa (1972), Keşf-el-Zunun Zeyli, C. I, İstanbul : MEB.
Erdem, Sadık (1994), Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı İnceleme-Tenkidli Metin- İndeks- Sözlük, Ankara: AKM Yay.
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1940), Türk Şairleri, C.I, İstanbul.
Es’ad Mehmed Efendi, Bağçe-i Safâ-Endûz, İstanbul Ü Ktp., Nu. 2095.
İpekten, Haluk (1997), Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yay.
İsen, Mustafa (1997), “Tezkireler Işığında Dîvân Edebiyatına Bakışlar Divan Şairlerinin Tasavvuf ve Tarikat İlişkileri”, Ötelerden Bir Ses, Ankara: Akçağ, , (s. 209-220).
İsmail Beliğ (1985), Nuhbetü’l-Âsâr Li Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr, (hzl. Abdülkerim Abdülkadiroğlu), Ankara: Gazi Ü Yay.
İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Katalogu (1965), C. III, İstanbul: MEB.
Karatay, F. Edhem (1961), Topkapı Sarayı Müzesi Ktp. Türkçe Yazmalar Katalogu, İstanbul : Topkapı Sarayı Müzesi Yay.
Kocatürk,Vasfi Mahir (1964),Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara.
Koncu, Hanife (1998), Vâlî Dîvanı ( Marmara Ü Türkiyat Araştırmaları Ens., Basılmamış Doktora Tezi), C.II, İstanbul.
Koncu, Hanife (2000), “Klâsik Türk Edebiyatında Vâlî Mahlaslı Şairler ve Vâlî-i Âmidî”, İlmî Araştırmalar,( S. 9:119-132), İstanbul.
Kurnaz, Cemal (1999), Türkiye-Orta Asya Edebî İlişkileri, Ankara.
Mehmet Tevfik, Kâfile-i Şu’arâ, Alî Emîrî Ktp., Nu. 790.
Mengi, Mine (1991), Divan Şiirinde Hikemî Tarzın Büyük Temsilcisi Nâbî, Ankara: AKM Yay.
Mengi, Mine (1999), Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Akçağ.
Mengi, Mine (2000), “Divan Şiiri ve Bikr-i Mana”, Divan Şiiri Yazıları, Ankara: Akçağ, (s. 22-29).
Müstakîm-zâde Süleyman Sadeddin Efendi, Mecelletü’n-Nisâb, Süleymaniye Ktp. Halet Ef. Böl., Nu. 628.
Müstakîm-zâde Süleyman Sadeddin Efendi (1928), Tuhfe-i Hattâtîn, İstanbul: Devlet Matbaası,
Safâyî, Tezkire-i Safâyî, Süleymaniye Ktp. Es’ad Ef. Böl., Nu. 2549.
Sâlim (1315), Tezkire-i Sâlim, Süleymaniye Ktp. Es’ad Efendi Böl., İstanbul: İkdam Matbaa, Nu. 3872.
Soykut, İ. Hilmi (1968), Açıklamalarıyla XII. Asırdan XX. Asra Kadar Türk Şiirinde Tasavvuf, Hikmet ve Felsefe Dolu Unutulmaz Mısralar, İstanbul: Sönmez Neşriyat.
Tuman, Mehmed Nâil (2001), Tuhfe-i Nâilî Divân Şairleri Muhtasar Biyografileri, (hzl. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı), Ankara: Bizim Büro Yay.
Uludağ, Süleyman (1992), “Bâyezîd-i Bistâmî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul ( s. 238-241).