Ceyhan-Yukarı Ova yüzey araştırmalarında bulunan Hellenistik Dönem kalıp yapımı kaseler

Çukurova Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü’nden Yrd. Doç. Dr. K. Serdar GİRGİNER’in başkanlığında 2002 yılından itibaren gerçekleştirilen Adana ve Kayseri’deki yüzey araştırmalarının beşinci bölümünün ikinci etabı olan Ceyhan Ovası çalışmalarına; 2002-2005 yılları arasındaki Tufanbeyli, 2003’de sonuçlandırılan Saimbeyli ve 2004 yılında tamamlanan Kozan araştırmaların ardından ilk kez 2005 yılında başlanmıştır. Bu makalenin yazarının heyet üyesi olarak katıldığı çalışmalardaki öncelikli hedef; bölgeyi daha önce incelemiş araştırmacılar tarafından, arkeoloji literatürüne kazandırılmış olan yerleşmelerin günümüz durumlarının incelenmesi, ayrıca yeni yerleşmelerin tespit edilmesidir. 2008 yılı çalışmalarının tamamlanmasının ardından, bölgenin ayrıntılı bir arkeolojik yerleşme envanteri çıkarılmış olacaktır. Ceyhan ve Kozan ilçe sınırları içerisinde, Çanak Çömlekli Neolitik Çağ’dan itibaren gelişen çeşitli köy yerleşimleri tespit edilmiştir. Anadolu’nun kuzey ve batısını, güney ve güneydoğusu ile bağlayan Çukurova ile Amik Ovası arasında, Ortadoğu’ya açılan önemli bir konumda bulunan Ceyhan ve Kozan höyüklerinden yeni veriler elde edilmiştir. Bazı höyükler Mersin-Adana-Ceyhan hattında olup, Antik Çağ’da da kullanılan bir yol ağına işaret etmektedir. Bu yol, Roma İmparatoru Vespasianus’un (M.S. 69-79) Roma’da bulunduğu dokuz yıl boyunca, başta başkent olmak üzere imparatorluğun eyaletlerinde de giriştiği inşaat programı zamanında yapılan, Dağlık Kilikia’nın sahil yolunun devamında bulunmaktadır. Yukarı Ova (Ceyhan Ovası) yüzey araştırmalarında derlenen Klasik ve Hellenistik Dönem seramiklerinin ele geçtiği merkezlerin ise yörenin Tarsos, Anazarbos, Aigaea, Hierapolis/Kastabala, Mopsuestia-Misis gibi büyük kentlerine tarımsal-lojistik destek veren üretimci köy yerleşimleri olduğu düşünülmektedir. Yukarı Ova kaseleri hamur, firnis, form ve bezeme açısından çeşitlilik gösteren bir gruptur. Parçalar bilimsel bir kazıda bulunmadığı için analoji, daha çok kıyaslama yöntemiyle yapılmıştır. Elbette, yüzey araştırması malzemesinin değerlendirilmesi oldukça zordur. Doğal olarak bu değerlendirmede, bazı eserler dışında, kesin bir tarih ve atölye adı vermekten kaçınılmış, sadece olası üretim merkezlerine göndermede bulunulmuştur. Sınıflandırma için, ilk kez F. Courby, daha sonra A. Laumonier tarafından kapsamlı bir şekilde ele alınan ve bu konuda çalışanlar tarafından da kabul edilen, bezemeye dayalı düzen kullanılmıştır. Daha önceki araştırmacıların değindiği gibi kil, firnis, form gibi özellikler sınıflandırma için sınırlı ölçüde etkilidir.

Moldmade bolwls of the Helenistic period found during the surveys of Ceyhan- Yukarı Ova

Leadership to Assist. Prof. Dr. K. Serdar GİRGİNER from Department of Archaeology Çukurova University surveys in Ceyhan Ovası constitute the second stage of the fifth part of surveys in Adana and Kayseri from 2002 onwards. We began our surveys here in 2005 after the completion of surveys in Tufanbeyli (2002-2005), Saimbeyli (completed in 2003) and Kozan completed in 2004. Primary goal in survey participated as member of committee to author of this article was to revisit the settlements that had previously been surveyed by other researchers and published in the archaeological literature and to identify new settlements. With the completion of the work intended in 2008, we will have prepared the detailed archaeological settlement inventory of the Ceyhan Plain. Within the borders of the Ceyhan and Kozan various village settlements that developed from the Pottery Neolithic period have been identified. We have also obtained new data from the Ceyhan and Kozan mounds located between the Çukurova and Amik plains that connect northern and western Anatolia with southeast Anatolia as also with the Middle East. Some mounds are located on the Mersin-Adana-Ceyhan line indicating the presence of a road network. This road is on the extension of the Cilician coastal road that was constructed over a nine years’ period when Vespasian (69-79 A.D.) in Rome ordered the construction of numerous across the empire. Large amount of pottery of the Classical and Hellenistic Period that had been found in the region after the surveys in Yukarı Ova (Ceyhan Ovası) showed that there were small settlements that were supplying the needs of the major cities as Tarsos, Aigeai, Hierapolis/Kastabala, Mopsuhestia-Misis and were acting as logistic bases. In terms of their pastes, glazes, forms and decorations, there is much variation in the Yukarı Ova bowls. The fragments were not unearthed in the course of regular excavations; analogy is based rather more on comparisons with those with known dates. Certainly, quite difficult to appraise of materials of survey. In making such assessments, I have naturally refrained from citing definite dates or workshop names in all but a few cases and have instead suggested what the possible manufacturing place might have been. For classification, I have made use of a system based on decoration that was first introduced by F. Courby and was later developed and elaborated upon by A. Laumonier and is widely accepted by researchers in this field. As previous researchers on this subject have noted, features such as clay, glaze or form are only of limited value in classifying these wares.

PDF

___

Altay, M. H. 1965: Adım Adım Çukurova, Adana
Anderson-Stojanović, V. R. 1992: The Hellenistic and Roman Pottery (Stobi: Results of the Joint American-Yugoslav Archaeological Investigations, 1970-1981 1), Princeton
Anlağan, T. 2000: Sadberk Hanım Müzesi Kalıplı Kaseler ve Kabartmalı Kaplar, İstanbul
Bouzek, J. 1990: Studies of Greek Pottery in the Black Sea Area, Prague
Bouzek, J. - Jansova, L. 1974: “Megarian Bowls”, Anatolian Collection of Charles University, Kyme I, (hrsg. J. Bouzek), Prague
Civelek, A. 2004: “Phokaia Hellenistik Dönem Kalıp Yapımı Kaseleri”, Olba IX, 123- 135.
Conze, A. 1913: Altertümer von Pergamon 1:2 Stadt und Landschaft: Die Stadt, AvP I:2, Berlin
Courby, F. 1922: Les Vases Grecs à Reliefs, Paris
Crowfoot, J. W. - Crowfoot, G. M. - Kenyon, K. M. 1957: Samaria – Sebaste, Reports of the Work of the Joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935, No. 3. The Objects from Samaria, London
De Luca, G. 1990: “Hellenistische Kunst in Pergamon im Siegel der Megarischen Becher. Ein Beitrag zur pergamenischen Keramik”, IstMitt 40, 157-166.
Dereboylu, E. 1994: Daskyleion Hellenistik Devir Seramiği, İzmir (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
Dereboylu, E. 2001: “Weisgrundige Keramik und hellenistische Reliefbecher aus dem Hanghaus 2 in Ephesos”, Studien zur hellenistischen Keramik in Ephesos, (hrsg. F. Krinzinger), ErghÖJh 2, Wien, 21-44.
Dereboylu, E. 2003: “Daskyleion Kabartmalı Kaseleri ve Batı Yamacı Kapları Kronoloji ve Üretim Yeri Problemleri”, Les Ceramiques En Anatolie Aux Epoques Hellenistique Et Romaine, Actes de la Table Ronde d’Istanbul, 22-24 mai 1996, (éds. C. Abaide-Reynal), VarAnat XV, Paris, 55-63.
Durukan, M. - Körsulu, H. 2007: “Hellenistik Dönem Seramikleri”, Dağlık Kilikia’da Bir Antik Kent Kazısının Sonuçları NAGİDOS, (edt. S. Durugönül), Adalya Ekyayın Dizisi 6, 155-228.
Edwards, G. R. 1956: “Small Objects from the Pnyx: II, Hellenistic Pottery”, Hesperia Suppl. 10, 79-112.
Edwards, G. R. 1975: Corinth: Results of Excavations Conducted by the American School of Classical Studies at Athens, Corinth VII/III, Corinthian Hellenistic Pottery, Princeton
Edwards, G. R. 1981: “Corinth 1980: Molded Relief Bowls”, Hesperia 50/2, 189-210.
Gardin, J.-C. 1990: “La céramique hellénistique en Asie centrale, Problèmes d’interpretation”, Akten des XIII. Internationalen Kongresses für Klassische Archäologie: Berlin 1988, Mainz, 187-193.
Garstang, J. 1937a: “Explorations in Cilicia : The Neilson Expedition, Preliminary Report”, LAAA XXIV/1-2, 52-68.
Garstang, J. 1937b: “Explorations in Cilicia: The Neilson Expedition, Fifth Interim Report”, LAAA XXVI/3-4, 89-92.
Garstang, J. 1939: “Discoveries in Cilicia”, PEQ LXXI, 137-143.
Girginer, K. S. 2007: “2005 Yılı Adana (Ceyhan) ve Kayseri (Develi) Yüzey Araştırmaları”, AST 24/2, 173-196.
Girginer, K. S. (baskıda): “2006 Yılı Kapadokya ve Kilikya Yüzey Araştırmaları: Kayseri (Yahyalı) ve Adana (Ceyhan II), AST 25/2.
Girginer, K. S. - Erhan, F. 2005: “Adana Yüzey Araştırmaları 2004: Kozan”, ANMED 3, 93-95.
Girginer, K. S. - Oyman-Girginer, Ö. - Erhan, F. 2006: “2004 Yılı Adana ve Kayseri Yüzey Araştırmaları (Sarız ve Kozan)”, AST 23/2, 293-308.
Girginer, K. S. - Özdemir, H. F. 2007-2008: “Çukurova Üniversitesi Ceyhan Arkeolojik Yerleşim Envanteri Çalışmaları ve Ceyhan-Tatarlı Höyük Kazısı Projesi”, İdol 35-36, (2007-2008), 13-20.
Girginer, K. S. - Özdemir, H. F. - Erhan, F. 2007: “Kappadokia ve Antik Çukurova Yüzey Araştırmaları – 2006”, Haberler 23, 25-28.
Girginer, K. S. - Özdemir, H. F. - Kaplan, B. 2008: “2002–2006 Yılları Kapadokya ve Kilikya Yüzey Araştırmaları: Genel Bir Değerlendirme”, (haz. B. Can & M. Işıklı), Atatürk Üniversitesi 50. Kuruluş Yıldönümü Arkeoloji Bölümü Armağanı, Doğudan Yükselen Işık, Arkeoloji Yazıları, (2008), İstanbul, 231-266.
Girginer, K. S. - Özdemir, H. F. - Şahin, F. 2007: “Adana (Yukarı Ova – Ceyhan Ovası) Yüzey Araştırmaları 2006”, ANMED 5, 79-85.
Gürler, B. 1994: Metropolis’in Hellenistik Dönem Seramiği, İzmir (Yayınlanmamış Doktora Tezi)
Gürler, B. 2003: “Hellenistic Ceramic of Metropolis In Ionia: Chronology, Production and Related Cities”, Les Ceramiques En Anatolie Aux Epoques Hellenistique Et Romaine, Actes de la Table Ronde d’Istanbul, 22-24 mai 1996, (éds. C. Abaide- Reynal), VarAnat XV, Paris, 9-16.
Hannestad, L. 1990: “Change and Conservatism; Hellenistic Pottery in Mesopotamia and Iran”, Akten des XIII. Internationalen Kongresses für Klassische Archäologie: Berlin 1988, Mainz, 179-186.
Hausmann, U. 1959: Hellenistische Reliefbecher aus attischen und böotischen Werkstätten, Stuttgart
Hellström, P. 1965: Labraunda. (SER II, 1): Pottery of Classical and Later Date, Terracotta Lamps and Glass, Lund
Hild, F. - Hellenkemper, H. 1990: Kilikien und Isaurien, TIB 5, DÖAWW. phil.-hist. Kl. 215, Wien.
Hochuli-Gysel, A. 1977: Kleinasiatische glasierte Reliefkeramik (50 v. Chr. bis 50 n. Chr.) und ihre oberitalischen Nachahmungen, Acta Bernensia VII, Bern
Jones, F. F. 1950: “The Pottery”, Excavations At Gözlü Kule, Tarsus I. The Hellenistic and Roman Periods, (eds. H. Goldman), Princeton, 149-296.
Jones, F. F. 1958: “Bowls by Popilius and Lapius”, Record of the Art Museum, (Princeton University 17/1), Princeton, 21-40.
Kossatz, A. U. 1990: Die Megarischen Becher, Funde aus Milet, Teil I, Milet V/1, Berlin-New York
Körsulu, H. 2006: Nagidos Kazısı Hellenistik Dönem Seramikleri, Mersin (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
Kraus, T. 1951: Megarische Becher im römisch-germanischen Zentralmuseum zu Mainz, Mainz
Laumonier, A. 1978: Exploration archéologique de Délos faite par L’Ecole Francaise d’Athenes. fasc. XXXI: La Céramique hellénistique à reliefs, 1: Ateliers “ioniens”, Paris
Metzger, I. R. 1969: Die hellenistische Keramik in Eretria, (Eretria, Ausgrabungen und Forschungen II), Bern
Mitsopoulos-Leon, V. 1991: Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos, Kleinfunde, 1. Teil: Keramik hellenistischer und römischer Zeit, FiE IX 2/2, Wien
Morel, J.-P. 1990: “Les Céramiques de l’Époque Hellenistique en Italy: Hellenisme et Anhellenisme”, Akten des XIII. Internationalen Kongresses für Klassische Archäologie: Berlin 1988, Mainz, 161-171.
Özyiğit, Ö. 1990: “Céramiques Hellénistiques d’aprés Les Fouilles de Pergame/Kestel”, ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΗΣ Β′ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΕΙΚΗ, ΑΘΗΝΑ, 94-97.
Pinkwart, D. - Stammnitz, W. 1984: Altertümer von Pergamon XIV Peristylhäuser westlish der unteren Agora, AvP XIV, Berlin
Radt, W. 2002: Pergamon, Bir Antik Kentin Tarihi ve Yapıları, İstanbul
Rotroff, S. I. 1982: Hellenistic Pottery, Athenian and Imported Moldmade Bowls, The Athenian Agora XXII (Agora XXII), Princeton, New Jersey: ASCS
Rotroff, S. I. - Oliver, Jr., A. 2003: The Hellenistic Pottery from Sardis: The Finds Through 1994, Archaeological Exploration of Sardis, Monograph 12, Cambridge, Massachusetts. London
Sayar, M. H. 1998: “Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi-Coğrafya Araştırmaları 1996”, AST XV/I, 331-360.
Sayar, M. H. 2004: “Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi Coğrafya Araştırmaları 2002”, AST 21/1, 155-168.
Sayar, M. H. - Siewert, P. - Taeuber, H. 1993: “Doğu Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi- Coğrafya Araştırmaları, 1991”, AST X, 175-192.
Schwabacher, W. 1941: “Hellenistische Reliefkeramik im Kerameikos”, AJA 45/2, 182-228.
Seton-Williams, M. V. 1954: “Cilician Survey”, AnatSt IV, 121-174.
Siebert, G. 1980: “Les bols à reliefs: Une industrie d’art de l’époque hellénistique”, Céramique hellénistiques et romaines, (dir. P. Lévêque - J.-P. Morel), ALUB 36, 55-83.
Tekin. O. 1994: Yapı Kredi Koleksiyonu, Grek ve Roma Sikkeleri, İstanbul
Thompson, H. A. 1934: “Two Centuries of Hellenistic Pottery”, Hesperia 3/4, 311- 480.
Tölle-Kastenbein, R. - Felsch, R. - Jantzen, U. 1974: Das Kastro Tigani, Die Bauten und Funde griechischer, römischer und byzantinischer Zeit, Samos XIV, Bonn
Trummer, R. 1990: “Hellenistische Keramik aus Aigeira”, Akten des XIII. Internationalen Kongresses für Klassische Archäologie: Berlin 1988, Mainz, 311-313.
Ünal, A. - Girginer, K. S. 2007: Kilikya-Çukurova, İlk Çağlardan Osmanlılar Dönemi’ne Kadar Kilikya’da Tarihi Coğrafya, Tarih ve Arkeoloji, Kizzuwatnalı Kraliçe Puduhepa ve Yerleşme Alanları Rehberi Ekleriyle Birlikte, İstanbul
von der Osten, H. H. 1930: Explorations in Hittite Asia Minor 1929, (OIC 8), Chicago
Waagé, F. O. 1948: “Hellenistic and Roman Tableware of North Syria”, Antioch-onthe- Orontes IV.1, Ceramics and Islamic Coins, (eds. F. O. Waagé), Princeton. 1-60.
Weinberg, S. S. 1949: “Investigations at Corinth, 1947-1948”, Hesperia 18/1, 148-157.
Yağcı, R. 2001: “Soloi /Pompeiopolis Kazıları”, İdol 8, 8-11.
Ziegenaus, Z. - De Luca, G. 1968: Altertümer von Pergamon XI:I Das Asklepieion 1: Der südliche Temenosbezirk in hellenistischer und frührömischer Zeit, AvP XI:1, Berlin
Zoroğlu, L. 1994: Kelenderis I: Kaynaklar, Kalıntılar, Buluntular, Ankara
Zoroğlu, L. 2004: “Hellenistic Pottery from Kelenderis”, Praktika 2004, ΣΤ′ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΕΡΑΜΙΚΗ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ XΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΛΕΙΣΤΑ ΣΥΝΟΛΑ - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ, ΒΟΛΟΣ 17-23 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2000, ΑΘΗΝΑ, 299-315.