Volkan YURDADOĞ, Haşim AKÇA, Murat ALBAYRAK

2000 SONRASI DÖNEMDE TÜRKİYE’NİN İÇ VE DIŞ BORÇ YAPISININ ANALİZİ

İktisadın doğuşu kadar eskiye dayanan borçlanma kavramı özellikle küreselleşme hareketlerinin doruk noktasına ulaştığı günümüzde devletlerin önemli bir finansman kaynağı konumuna gelmiştir. Çoğu gelişmekte olan ülke gibi Türkiye de gelir gider dengesizliklerini kapatmada borçlanmaya sık sık başvurmuştur. 2000’li yıllardaki gerek yaşanan krizler gerekse son dönemdeki covid-19 pandemisinin de küresel çaptaki etkisiyle birlikte birçok ekonomik göstergede olduğu gibi borçlanma göstergelerinde de ciddi kötüleşmeler yaşanmıştır. Bu açıdan bakıldığında Türkiye’nin mevcut sürdürülebilir borçlanma politikasını devam ettirebilmesi için gerek iç gerekse de dış borçlanması detaylı bir şekilde analiz edilmelidir. Bu analizi yaparken sadece borcun miktarı değil borcun milli gelire oranı, borç çevirme oranları, borcun vadesi, borcun maliyeti, borç senetlerinin kimlerin elinde bulunduğu ve kimler tarafından kullanıldığı, ödeme projeksiyonları, borcun döviz kompozisyonu gibi birçok göstergenin ele alınması gerekmektedir. Bu doğrultuda çalışmada Türkiye’nin 2000 sonrası iç ve dış borç bileşenleri tüm yönleriyle ele alınmıştır. Çalışma sonucunda gerek iç gerekse de dış borç göstergelerinde 2000 sonrasında belli dönemlerde sağlanan istikrarın özellikle yaşanan krizlerin ardından ve covid-19 pandemi sürecinde bozulmaya başladığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

iç borç, dış borç, kamu kesimi borçlanma gereği

PDF

___

Akdemir, T. ve Yeşilyurt, Ş. (2017). Borç etiği ve borç etiği perspektifinden Osmanlı Devleti’nde dış borçlar. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 379-405.
Bayır, M. (2020). Dış borçlanmanın ekonomik büyüme üzerindeki etkisi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(20), 382-395.
Berkay, F. ve Ağcakaya, S. (2017). Türkiye’de kamusal açıkların finansmanında iç ve dış borç tercihi: 1990-2015 dönemi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 1-20.
Bi, H., Shen, M. W. & Yang, M. S. C. S. (2014). Fiscal limits, external debt, and fiscal policy in developing countries (No. 14-49). International Monetary Fund.
Bilginoğlu, M. A. ve Aysu, A. (2008). Dış borçların ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (31), 1-23.
Ceylan, S. ve Durkaya, M. (2017). Dış borç ve beşeri sermaye ilişkisi: Eğitim ve sağlık yatırımları açısından bir uygulama. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 3(1), 49-61.
Chaudhry, I. S., Iffat, S. & Farooq, F. (2017). Foreign direct ınvestment, external debt and economic growth: Evidence from some selected developing countries. Review of Economics and Development Studies, 3(2), 111-124.
Çakır, F. ve Ağcakaya, S. (2020). Türkiye’de kamu kesimi açıkları ve borçlanma ilişkisi üzerine ekonometrik bir analiz: 1990-2015. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 20(39), 101-123.
Çelik, S., ve T.B. Direkci, (2013). Türkiye'de 2001 krizi öncesi ve sonrası dönemler için dış borç ekonomik büyüme ilişkisi (1991-2010). Electronic Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(3), 111-135.
Çeliköz, Y. S. ve Yukacı, İ. (2016). Konsolide bütçe açıkları ve iç borç-dış borç ilişkisi: Türkiye örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3), 478-504.
Dell’Erba, S., Hausmann, R., & Panizza, U. (2013). Debt levels, debt composition, and sovereign spreads in emerging and advanced economies. Oxford Review of Economic Policy, 29(3), 518-547.
Ejder, H. L. ve Aksoy, H. M. (2018). Türkiye’de 2000 sonrası iç borç yönetimi politikasının enflasyona etkisi. International Journal of Public Finance, 3(2), 135-160.
Erkan, Ç., Tutar, E., Tutar, F. ve Eren, M. V. (2012). Türkiye’nin dış borçlarının analizi (1980-2012). in International Conference on Eurasian Economies, http://www.avekon.org/papers/483.pdf (Erişim Tarihi: 07.11.2018).
Güngör, K. (2014). Avrupa Birliği ülkelerinde borç sorunu ve Türkiye. Ayrıntı Dergisi, 2(20), 61-66.
Hayaloğlu, P. (2015). Kırılgan beşli ülkelerinde finansal gelişme ve ekonomik büyüme ilişkisi: Dinamik panel veri analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(1), 131-144.
Kamacı, A. (2019). Yeni kırılgan beşli ülkelerinde gelir eşitsizliğinin ekonomik büyümeye etkileri. Fiscaoeconomia, 3(3), 58-71.
Karaçor, Z. (2006). Öğrenen ekonomi Türkiye: Kasım 2000-Şubat 2001 krizinin öğrettikleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (16), 379-391.
Koyuncu, F. T. ve Tekeli, S. (2010). 1990 sonrası dönemde Türkiye’de dış borç stoku üzerinde etkili olan ekonomik faktörlerin analizi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1), 123-130.
Lerner, A. P.( (1943). Functional finance and the federal debt. Social Research, 10(1), s.38-51.
Lerner, A. P. (1944). Economics of control: Principles of welfare economics. Macmillan and Company Limited, New York.
Mahmud, U. E. (2018). External debt burden and management in the Third World: a Cross-country analysis of Nigeria and Indonesia. Social Sciences, 5(1), 153-166.
Mete, M., Pekmez, G. ve Kıyançiçek, C. (2016). 2008 Finans kirizinin kırılgan sekizliler üzerindeki etkisi: Teorik bir inceleme. Electronic Journal of Social Sciences, 15(57), 689-709.
Nart, E. Ç. (2015). Dış borç yönetimi açısından finansal kriz riski. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(2), 71-85.
Qian, X. & Steiner, A. (2017). International reserves and the maturity of external debt. Journal of International Money and Finance, 73, 399-418.
Shittu, W. O., Hassan, S. & Nawaz, M. A. (2018). The nexus between external debt, corruption and economic growth: evidence from five SSA countries. African Journal of Economic and Management Studies, 9(3), 319-334.
T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2021a). Yıllar Bazında Genel Devlet İstatistikleri https://www.sbb.gov.tr/yillar-bazinda-genel-devlet-istatistikleri/ (Erişim tarihi: 05.05.2021)
T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı (2021a). Kamu Finansmanı İstatistikleri. https://www.hmb.gov.tr/kamu-finansmani-istatistikleri (Erişim tarihi: 05.05.2021)
T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı (2021b). Kamu Borç Yönetimi Raporu Nisan 2021, No:189. https://www.hazine.gov.tr/kamu-finansmani-raporlari (Erişim Tarihi:04.05.2021).
T.C. Merkez Bankası (2021). Ödemeler Dengesi İstatistikleri. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Istatistikler/Odemeler+Dengesi+ve+Ilgili+Istatistikler/Uluslararasi+Rezervler+ve+Doviz+Likiditesi/Veri+%28Tablolar%29/ (Erişim Tarihi: 04.05.2021).
Takım, A. (2012). Dış finansal liberalleşme sonrası Türkiye'nin dış borç dinamiğindeki değişmeler: bir literatür araştırması. Sosyoekonomi, 18(18), 23-44.
Topuz, S. G. (2021). Türkiye’de bütçe açığı, kamu iç borcu ve gelir eşitsizliği ilişkisi. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 8(1), 75-90.
Türkal, H. (2020). Borç yönetimi: Türkiye üzerine bir inceleme. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 12(22), 151-163.
Ulusoy, A. (2017). Devlet borçlanması. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
Ulusoy, A. ve Erdem, H. F. (2014). İç borçlanma ve enflasyon etkileşimi: Türkiye örneği. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 12(22), 122-135.
Vargas, O. R., Ramos-Escamilla, M. & García, L. (2016). Human rights and external debt: case study Spain. Economía Informa, 396, 3-33.
WB, IMF, BIS & OECD (1988). External debt: Definition, statistical coverage and methodology: a Report. International Working Group on External Debt Statistics, http://documents.worldbank.org/curated/en/193061468782370806/pdf/multi-page.pdf (Erişim Tarihi: 07.11.2018).