19075

HAKAS BİR “KAM” VE DÜZENLEDİĞİ RİTÜELLER

Güney Sibirya’daki az nüfuslu etnik bir Türk grubu olan Hakaslar Sagay, Kaçin, Kızıl, Koybal, Beltir gibi boylardan müteşekkildir. Nikolay F. Katanov, çalışmalarında bu etnik grup için Abakan Tatarları ifadesini de kullanmıştır. Bazı bilim adamları ise Hakasların, Yenisey Kırgızlarının devamı olduğunu ileri sürmüştür. Bu Türk boyu, malum olduğu üzere, tarihte “Hooray” (Hongoray) adında bir de devlet kurmuştur. Bugün “Hakasya Özerk Cumhuriyeti”nde yaşayan Hakaslar, tıpkı Sibirya’daki diğer Türk boyları (Yakut, Altay, Tuva vb.) gibi Şamanizm adı altında atalarından kendilerine miras kalan gelenekleri devam ettirmektedir. Bu bağlamda eskiden olduğu gibi günümüzde de Hakaslar arasında kamlar (şaman) yaşamakta ve Şamanî geleneklere sahip çıkmaktadır. Viktor Ya. Butanayev, bugünkü geleneksel ritüeller için Neo-şamanizm ve kamlar içinse Neo-şaman kavramını tercih etmektedir. Yine de bu şahıslar, Şamanist olduklarına inanmakta ve atalarından kalan mirası canlı tutmaya çalışmaktadır. Bu kapsamda söz konusu Hakas inanış ve geleneklerini devam ettiren kamlardan biri de Ludmila Vasiliyevna Kobecikova’dır. Moskova’da yaşamasına rağmen çok sık Hakasya’ya gelen bu kam, kendi ülkesinde çeşitli vesilelerle Şamanî ritüeller icra etmektedir. İşte bu makalede mezkûr kamın biyografisi ele alınmakta, ritüel esnasında kullandığı eşyalar tanıtılmakta ve uyguladığı tedavi ile düzenlediği ritüeller hakkında kısaca bilgi verilmektedir. Makalenin amacı, bu kam vasıtasıyla bugün Hakasya’da yaşayan Şamanlık geleneğinin bir panoramasını ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hakasya, Şamanizm, kam, ritüel, ritüelistik eşyalar

PDF

___

Alekseev, NA. (1984). Şamanizm tyurkoyazıçnıh narodov sibirii. Novosibirsk.
Anciganova, LV (2012). Evolutsiya religioznıh predstavleniy hakasov, Severo-Vastoçnıy Gumanitarnıy Vestnik 1 (4), 42-47.
Anohin, A. (2006). Altay şamanlığına ait materyaller [Çev. Z. Karadavut-J. Meyermanova]. Kömen Yayınları.
Arvas, A. (2017). Müzeler ve şamanizm: hakas türklerinin hurtuyah-tas açık hava müzesi örneği, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7(14), 57-64. https://doi.org/10.29029/busbed.314805.
Banzarov, D. (1846). Çernaya vera ili şamanstvo u mongolov. Sanktpeterburg, İAN.
Boyle, JA (1974). Ortaçağ’da türk ve moğol şamanizmi [Çev. Orhan Ş. Gökyay]. Türk Folklor Araştırmaları 15(297), 641-650.
Budageçi, T. (1995). Tuva şamanlarının dünya görüşü hakkında [Çev. Ekrem Arıkoğlu]. Türk Kültürü XXXIII (390), 636-638.
Burnakov, VA (2006). Duhi srednovo mira v traditsionnom mirovozzrenii hakasov, Novosibirsk, İzdatelstvo İnstituta Arheology i Etnografii.
Butanayev, V. Ya. (2006). Traditsionnıy şamanizm hongaraya, Abakan, İzdatelstvo HGU.
Chadwick, NK (1996). Şaman [Çev. Ali A. Çınar-Gamze Yamaç]. Bilig 3, 102-115.
Cremers, W. (1972). Anadolu folklorundaki şamanizm kalıntıları [Çev. Semih Hınçer]. Türk Folklor Araştırmaları 14(271), 6221-6223.
Drury, N. (1996). Şamanizm [Çev. Erkan Şimşek]. Okyanus Yayıncılık.
Eliade, M. (1999). Şamanizm: ilkel esrime teknikleri [Çev. İsmet Birkan]. İmge Yayınları.
Findeisen, H. (1957). Schamanentum. Stuttgart, W. Kohlhammer Verlag.
Fridman, EJN (2002). Tuva şamanizmi [Çev. Müfit Balabanlılar]. Türkler XX [Ed. Salim Koca vd.]. Semih Ofset, 180-187.
Gladışevskiy, AN (1954), Şamanizm v hakasii i ego reaktsionnaya suşnost. Moskva, Avtoreferat Dissertatsii.
Howitt, AW (1904). The natives tribes of south-east australia. Cambirdge University Press.
Junod, HA (1927). The life of a south african tribe. California University.
Katanov, NF (2000). Hakas folkloru ve etnografyası metinleri [Çev. Fatma Özkan]. Yorum Matbaası.
Kenin-Lopsan, M. (1993). Magiya tuvinskih şamanov. Kızıl.
Ksenefontov, GV (2011). Yakut şamanlığı [Çev. Atilla Bağcı]. Kömen Yayınları.
Ohlmarks, AJ (1939). Studien zum problem des schamanismus. Kopenhang, Lund.
Perrin, M. (2001). Şamanizm [Çev. Bülent Arıbaş]. İletişim Yayınları.
Potapov, LP (1991). Altayskiy Şamanizm. Leningrad, İzdatelstvo “Nauka”.
Radloff, W. (1884). Aus siberien. Leipzig.
Roux, JP (1986). Şamanizm, hayvansal yaşamda tinsel bir deneyim [Çev. Işık Tandoğan-Abel]. Tarih ve Toplum Dergisi 29, 53-56.
Schmidt, W. (1922). Der ursprung der gottesidee. Münster, Eine Historich-kritische und Positive Studie.
Skeat, W. & Blagden, Ch. (1960). Pagan races of the malay peninsula. Folklore Enterprises.
Tugucekova, NV & Kidiyekova, İK (2006). Çelovek i priroda: obryad sug tayıg. Aktualnıe Problemı İstorii i Kulturı Sayano-Altaya 7, 125-131.
Verbitskiy, VI. (1893). Altayskie inorodtsı. Kniga po Trebovaniyu.