NÜZÛL-SÎRET İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA YÛSUF KISSASI

Kur’ân’ı Kerîm’in yaklaşık üçte biri kıssalardan oluşmaktadır. Kur’ân’da bu kadar önemli bir paya sahip olan kıssaları doğru anlamak, neredeyse Kur’ân’ın büyük bir bölümünü anlamak demektir. Kur’ân’ı anlamaya yardımcı olan kıssalar içerisinde “Ahsenü’l-Kasas” yani “kıssaların en güzeli” olarak isimlendirilen kıssa Hz. Yûsuf kıssasıdır. Ayrıca Kur’ân’da kıssaları anlatılan peygamberler arasında hayatı bir sûre içerisinde ayrıntılarıyla sunulan tek peygamber Hz. Yûsuf’tur. Vahyin nüzûlü; tarih, zaman, mekân ve toplum gibi unsurlardan bağımsız olarak vâki olamayacağına göre Kur’ân’ı Kerîm’deki birçok kıssa gibi Hz. Yûsuf kıssası da evvel emirde nüzûl ortamıyla doğrudan irtibatlı manalar içermektedir. Biz, bu çalışmada Hz. Yûsuf kıssasının mana ve maksadını daha sağlıklı bir şekilde tespit edebilmek için Hz. Peygamber’in sîretini ve nüzûl sürecindeki Mekke dönemini göz önünde bulundurduk. Bu noktada Hz. Peygamber ve ilk Müslüman neslin kıssalardan ne anladıkları ve kıssaları nasıl yorumladıkları meselesine ışık tutan bilgilere yer verdik. Hz. Yûsuf ve kardeşleri arasında yaşanan hadiseler nüzûl-sîret ilişkisi içerisinde ya da başka bir ifadeyle, Hz. Peygamber’in Kureyşli müşriklerle yaşadığı mücadele çerçevesinde değerlendirmeye çalıştık. Öncelikle sûrenin nüzûl sebebi, nüzûl ortamı, Mekke’nin sosyal ve dinî yapısı hakkında birtakım bilgiler sunduk. Sonrasında ise Hz. Yûsuf’un kardeşlerinin ona karşı olan kıskançlığı, Hz. Yûsuf’un kuyuya atılması, köleliği, imtihanı, zindana atılması gibi bazı konular ve başından geçen birtakım olaylar merkezinde, kendi kavmi ve yakın akraba çevresi tarafından dışlanıp eza ve cefa çektirilen Hz. Peygamber ve ilk Müslüman neslin, Yûsuf kıssası merkezinde bir okumasını yaptık. Mekke halkının içinde bulunduğu durum ve müşriklerin kıssalarla uyarılmaları bağlamında ilgili kıssanın tebliğ metodu açısından önemi hakkında birtakım bilgileri değerlendirdik.

The Story of Yusuf in the Context of the Relationship Between Reveal of Revelation and Life of Prophet Muhammed

About a third of Qur’an consists of parables. Understanding correctly these parables, which have such an important parts in the Qur’an, almost means that understanding a large part of the Qur’an. In these parables that help to understand the Qur’an, “Ahsan al- Qasas” in other words “the most beautiful story” is the parable of prophet Yusuf. In addition, among the prophets whose stories are described in the Qur'an, the only prophet whose life is presented in detail is Yusuf. Since the reveal of revelation is not occur independently such features as history, era, place and society; the story about prophet Yusuf also contains meanings directly related to the environment of revelation, like many stories in the Qur’an. In order to determine meaning and purpose of the story about Yusuf accurately, in this study we will consider life of Prophet Muhammed and period of Mecca at the reveal time of revelation. At that point, we give information which answer the question of what the Prophet and the first generation of Muslims understood and how they interpreted these stories. Events between Yusuf and his brothers are tried to evaluate in the context of the relationship between revelation and life of the Prophet in other words, within the framework of Muhammed's struggle with the Quraysh pagans. Firstly, information is given about reason of revelation the surah Yusuf and situation of revelation, social and religious features of Mecca. Then, at the focus of some issues such as the jealousy of Yusuf’s brothers, being thrown into the well, being enslaved, being tested, being thrown into the dungeon and a number of events that prophet Yusuf went through, an evaluation will be made about Muhammed, who was exclued and tortured by his own people and close relatives, and first Muslim generation. In the context of the situation in which the people of Mecca are lived and pagans who warned by stories information will be given about the importance of parable Yusuf in terms of the method of notification.

PDF

___

Acar, Cafer. “Risalet Dönemi Savaşlarının Başlamasında Mekke Döneminde Müslümanlara Yönelik Saldırıların Rolü”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, cilt: 2, sayı: 1, ss. 43-68.
Akyürek, Yunus. “Cahiliye Dönemi Mekke Toplumunun Hz. Peygamberin Nübüvvetine İlişkin İntibaları”. Çanakkale Onsekiz Mart Ünviversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Çanakkale 2015, sayı: 7, ss. 55-72.
Asiler, Çiğdem. İslam Tarihinde İşkence (Emevilere Kadar). Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çorum 2018.
Ay, Mahmut. Kur’an Kıssalarını Siret Bağlamında Okumak. İstanbul 2017.
Aydın, Hayati. Kur’an’da İnsan Psikolojisi. İstanbul 1999.
Azimli, Mehmet. “Mekke Dönemindeki Boykot Yılları Üzerine Bazı Mülahazalar”. İstem: İslâm, San’at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikîsi Dergisi, 2006, yıl: 4, sayı: 7, ss. 55-64.
Balıkçı, Şükrü. “Mekke Döneminde Müşriklerin Müslümanlara Uyguladığı Ambargo”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1997, sayı: 3, ss. 366-381.
Bayram, Enver. “Mekke Müşriklerinin Nübüvvet Karşısındaki Tutum ve Davranışları (Mekkî Sureler Bağlamında)”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Tokat 2019, cilt: 8, sayı: ek sayı: 1, ss. 919-939.
Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes’ûd. Meâlimü’t-Tenzîl. tah. Halid Abdurrahman elAk, Beyrut ts.
Coşkun, Muhammed. Kur’ân Yorumunda Sîret-Nüzûl İlişkisi. İstanbul: Fikir Yayıncılık, 2014.
Çelenk, Dilek. Hz. Peygamber’in Mekke Devrinde Karşılaştığı Sıkıntılar. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2017.
Çetiner, Bedrettin. Esbab-ı Nüzul. İstanbul 2002.
Derveze, M. İzzet. Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. çev. Mehmet Yolcu, İstanbul 2016.
Emiroğlu, M. Tahsin. Sebebi Nuzül. Konya 1972.
Erdoğan, Latif. En Güzel Kıssa ve Gerçekleşen Rüya. İzmir 1997.
Fahreddîn er-Râzî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer. et-Tefsîru’l-Kebîr. Dâru’l-Fikr, Lübnan 1981.
Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. çev. Salih Tuğ, İstanbul 1995.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik. Sîret-i İbn Hişâm. çev. Abdülvehhab Öztürk, İstanbul 2014.
Karaman, Hayreddin v.dğr. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara 2014.
Kılınçlı, Sami. “Hz. Âdem-İblîs Kıssasını Nüzûl-Sîret Bağlamında Okumak”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Adana 2020, cilt: 20, sayı: 2, ss. 700-723.
Kılınçlı, Sami. Mekki Surelerde Mü’min Kimliğinin Oluşumu ve Gayrimüslimlerle İlişkiler. Ankara 2013.
Kiraz, Celil. “Vânî Mehmed Efendi’ye Göre Hz. Yûsuf Kıssası’ndan Çıkarılacak Dersler ve İncelikler”. Ulusal Vânî Mehmed Efendi Sempozyumu, 7-8 Kasım 2009, Bursa.
Köksal, M. Asım. İslam Tarihi. İstanbul 1987.
Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmiu’ li Ahkâmi’l-Kur’ân. Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 2006.
Kutup, Seyyid. Fî Zilâli’l-Kur’ân. çev. Kurul, İstanbul 1990.
Küçükvar, Zekiye Sena, Hz. Nûh Kıssasını Sîret Bağlamında Okumak. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Rize 2020.
Mevdûdî, Ebu’l A’lâ. Tefhîmu’l-Kur’ân. İstanbul 1997.
Mubarekfûrî, Safiyyurrahman. Peygamberimizin Hayatı ve Daveti. çev. H. İbrahim Kutlay, İstanbul 2013.
Örenç, Aşır. “Hz. Peygamber’e Karşı Müşrik, Münafık ve Ehl-i Kitap Tarafından Fiilî Olarak Yapılan Saygısızlıklar”. SDÜ Fen Edebiyat Dergisi, Nisan 2013, sayı: 28, ss. 145-168.
Öztürk, Levent. “İslâmiyet’in Yayılmasında Hicretin Önemi: Habeşistan Hicretleri Örneği”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2001, sayı: 4, ss. 7-24.
Öztürk, Mustafa. Kur’an Kıssalarının Mahiyeti. İstanbul: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
Sabûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. İstanbul 1995.
Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara 2002.
Sarıkçıoğlu, Ekrem. “Kur’an’a Göre Müşrikler ve Putperestler”. İslami Araştırmalar, Temmuz 1986, sayı: 1, ss. 26-32.
Şevkânî, Muhammed. Fethu’l-Kadîr, Beyrut ts.
Ünsal, Fatıma. “Nüzul-Sîret İlişkisi Bağlamında Tâhâ Sûresi’nin Temel Vurguları”. Umde Dini Tetkikler Dergisi, cilt: 1, sayı: 1, Aralık 2018, ss. 105-129.
Ünsal, Hadiye. Erken Dönem Mekkî Surelerin Tahlili. Ankara 2015.
Vâhidî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed. Esbâbu’n-Nüzûl. Âlemü’l-Kütüb, Beyrut trs.,
Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul 1995.
Yılmaz, Ali. “Mekkeli Müşriklerin Hz. Muhammed’e Karşı Aşırı Muhalefetlerinin Öteki Yüzü”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2019/1, cilt: 6, sayı: 10, ss. 59-89.
Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullâh Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an Hakâiki’t-Tenzîl, Mektebetü’l-Abikân, Riyad 1998.