İmam Beydâvî’nin Tefsirinde Basra ve Kûfe Nahiv Ekollerine ve Terimlerine Bakışı

Beydâvî (ö. 685 h.), İslam ve Arap mirasının en parlak tefsircilerinden biri kabul edilmektedir. Tefsiri olan Envâru't-tenzil ve esrâru't-te'vîl yaygın ve bilinen tefsirlerden birisidir. Bu eser, talebe ve hocalar nezdinde büyük bir kabul görmüştür. Beydâvî tefsirinde, Kur'an-ı Kerim'in ayetlerini tefsir ederken Arap dili ve belağatı ile ilgili ilimlerden sarf, iştikak, bedii, beyan gibi birçok konuya değinmiştir. Önemli âlimlerin bu eser hakkında ilmi çalışma yapmış olmaları bu eserden müstağni olunamayacağının en önemli delili olarak önümüzde durmaktadır. Şihab Hafacî, Konevî, Kadızâde başta olmak üzere sayıları yüzü geçen âlimlerin hâşiyeleri bunu desteklemektedir. Tefsirdeki rolüne ilave olarak, Beydâvî'nin iki meşhur nahiv ekolü ile alakalı konumunu da ortaya koymak gerekmektedir. Bunlar Basra ve Kûfe ekolüdür. Çalışmamızda, Beydâvî'nin bu ekollerden hangisine yakın olduğu ve bu ekollerin kullandığı edebi terimlerden hangilerine eserinde yer verdiği üzerinde durulmuştur. Çalışmamızda öncelikli olarak Basralı ve Kufeli nahivcilerin ayrılığa düştüğü konularda Beydâvî'nin konumu ele alınmıştır. Basralı ve Kufeli nahivcilerin ihtilafa düş- tükleri konulara bakıldığında Beydâvî'nin, Basralı nahivcilere meylettiği görü- lür. Bu araştırmada ayrıca, Beydâvî'nin bu iki nahiv ekolünün ihtilaflarını ele alış biçimleri ortaya konulmuştur. Çalışmamızda ayrıca Kufeli ve Basralı nahivcilerin kullandığı edebi ıstılahların Beydâvî'nin tefsirinde kullanımına da yer verilmiştir. Beydâvî'nin edebi üslup ve tarzlardan hangisini seçtiği, Beydâvî'nin kullandığı tarzların Basra ve Kufe ekollerinden hangisine yakın olduğu gibi hususlar da değerlendirilmiştir.

The Position of al-Imam al-Baydawi from the Basran andKufan Syntactic Shools Through His Interpretation of theQuran

Citation / ©- İbrahim, İ.S. (2016). The Position of al-Imam alBaydawi from the Basran and Kufan Syntactic Shools Through His Interpretation of the Quran, Çukurova University Journal of Faculty of Divinity, 16 (2), 339-350. Abstract- Imam Baydawi (d. 685 H) is considered one of the most prominent interpreters of the Quran through the whole Arabic and Islamic legacy. His interpretation of the Quran in his book titled Anwar at-Tanzil wa Asrar at-Ta’wil had been widely spread and widely demanded from the students and teachers of the Islamic sciences. Imam Baydawi dealt in his book with several topics related to the Holy Quran, like Arabic syntax, Morphology, derivations and rhetoric. A quick look on the number of commentaries written on his book gives us a good proof of the quality and importance of his work. Accordingly, this study aims to investigate through his interpretation of the Quran in his book titled Anwar at-Tnzil wa Asrar at-Ta’wil the position of al-Imam al-Baydawi (d. 685 h) from the two famous Arabic syntactic schools, known as the Basran and Kufan Schools. It also aims to clarify to which school the imam belonged as well as the extent to which he followed these schools’ grammatical views and terms writing the previously mentioned book. Within our research, we first illustrate al-Baydawi position from the points view the Basran and Kufan schools differed in. We also show his tendency to the Basran school grammatical views as well as showing examples al-Imam al-Baydawi used to support his points of view. Then, we set off on a quest to explore the Kufan and Basran syntactic terms used in al-Baydawi’s interpretative work of the Quran, by scanning the terms he mentioned in the book and stating whether this term was Kufan or Basran.

___

  • األُ ْْش علي بن حممد بن عيسى، أبو احلسن، نوك الدين الشافعي، شرح األْشوين على ألفية ابن مالك، داك الكتب العلمية بريوت، ط1 ،1419هـ- 1998مـ.
  • أبو الربكات، األنباكي، كمال الدين عبد الرمحن بن حممد بن عبيد هللا األنصاكي: أسراك العربية، داك األك قم بن أيب األكقم، ط1 ،سنة 1420هـ- 1999م.
  • اإلنصاف يف مسائل اخلالف بني النحويني: البصريني والكوفيني املكتبة العصرية الطبعة: األوىل 1424هـ- 2003م.
  • البيضاوي، انصر الدين أبو سعيد عبد هللا بن عمر بن حممد الشريازي، أنواك التنزيل و أسراك التأويل، حتقيق: حممد عبد الرمحن
  • املرعشلي، داك إحياء الرتاث العريب – بريوت، الطبعة: األوىل - 1418 هـ.
  • ابن جين، أبو الفتح عثمان، اخلصائص، حتقيق: حممد علي النجاك ، اهليئة املصرية العامة للكتاب، القاهرة.
  • الزجاجي، أبو القاسم عبد الرمحن بن إسحاق البغدادي النهاوندي: اإليضاح يف علل النحو، حتقيق د. مازن املباكك، داك النفائس، بريوت ط3 ،سنة 1979م.
  • -حروف املعاين والصفات، حتقيق: علي توفيق احلمد، مؤسسة الرسالة – بريوت.
  • ابن السراج، أبو بكر حممد بن السري بن سهل النحوي، األصول يف النحو، حتقيق: عبد احلسني الفتلي، مؤسسة الرسالة، لبنان، بريوت.
  • ابن السكيت، أبو يوسف يعقوب بن إسحاق، إصالح املنطق، شرح وحتقيق أمحد شاكر وعبد السالم هاكون، الطبعةالرابعة،
  • ابن السكيت، أبو يوسف يعقوب بن إسحاق، إصالح املنطق، شرح وحتقيق أمحد شاكر وعبد السالم هاكون، الطبعةالرابعة، داك املعاكف مبصر، 1987م
  • سيبويه، عمرو بن عثمان بن قنرب احلاكري، أبو بشر، الكتاب، حتقيق : عبد السالم حممد هاكون، الناشر: مكتبة اخلاجني، القاهرة، الطبعة: الثالثة، 1408 هـ - 1988 م
  • السيوطي، جالل الدين عبد الرمحن بن أيب بكر، مهع اهلوامع يف شرح مجع اجلوامع، حتقيق: عبد احلميد هنداوي، املكتبة التوفيقية – مصر.
  • شوقي ضيف، املداكس النحوية، داك املعاكف القاهرة.
  • العكربي ، أبو البقاء، التبيني عن مذاهب النحويني والبصريني، حتقيق الدكتوك عبد الرمحن بن سليمان العثيمني، داك الغرب اإلسالمي ط1 ،سنة 1986م. أبو علي ، احلسن
  • الفاكسي بن أمحد بن عبد الغفاك، كتاب الشعر أو شرح األبيات املشكلة اإلعراب، حتقيق وشرح: الدكتوك حممود حممد الطناحي، مكتبة اخلاجني، القاهرة، ط1 ،سنة 1408 هـ - 1988 م.
  • عوض محد القوزي، املصطلح النحوي نشأته وتطوكه حَّت أواخر القرن الثالث اهلجري، عمادة شئون املكتبات جامعة الرًيض، ط1 ،سنة 1981م.
  • الفراء، أبو زكرًي حيىي بن زًيد بن عبد هللا بن منظوك الديلمي، معاين القرثن، حتقيق: أمحد يوسف النجايت وحممد علي النجاك وعبد الفتاح إمساعيل الشليب داك الكتب املصرية، القاهرة.
  • لبيد بن أيب كبيعة العامري، شرح ديوان لبيد، حتقيق د. إحسان عباس، سلسة الرتاث العريب، وزاكة اإلكشاد واألنباء الكويت ط1 ،سنة 1962م.
  • املرادي، أبو حممد بدك الدين حسن بن قاسم بن عبد هللا بن
  • علي املصري، اجلىن الداين يف حروف املعاين، حتقيق: د فخر الدين قباوة، واألستاذ حممد ندمي فاضل، داك الكتب العلمية، بريوت – لبنان، ط1 ،سنة 1413 هـ - 1992 م.
  • ابن منظوك ، مجال الدين حممد بن مكرم بن علي، لسان العرب ، داك صادك بريوت ط 3 ،سنة 1414هـ.
  • مهدي املخزومي، مدكسة الكوفة ومنهجها يف دك اسة اللغة والنحو، مطبعة مصطفى البايب احلليب، القاهرة، ط2 ،سنة 1958م.
  • ابن يعيش، يعيش بن علي ابن أيب السراًي حممد بن علي شرح املفصل للزخمشري، قدم له: الدكتوك إميل بديع يعقوب، داك الكتب العلمية، بريوت – لبنان، الطبعة: األوىل، 1422 هـ - 2001 م