Yûsuf Ṣıdkî Efendi’nin “Meḥâsinu’l-Ḥusâm” Adlı Şerhinin Metodolojik Özellikleri ve Analitik Kritiği

İnsanların Allah'ın varlığını ve birliğini bilmesi, dini sorumlulukları yerine getirmesi hususunda temel faktör akıldır. İnananlara yüklenen görev/ sorumluluk bu yeti sayesinde gerçekleşmektedir. İslâm âlimlerinin geneline göre rüşte erip akli melekelerini kullanan herkes akli çıkarımlarla Allah'ın varlığını ve birliğini bilmekle yükümlüdür. Ancak çocuk veya mecnun olmalarından dolayı akli melekelerini kullanamayan ya da fetret döneminde yaşayan veyahut ıssız bir yerde yaşayıp kendilerine tebliğ ulaşmayan insanların durumları hakkında İslâm âlimleri farklı görüşlere sahiptir. Onlar, müminlerin rüşte ermeden ölen çocukları hakkında, dünyada ve ahirette müslüman muamelesi göreceklerini belirtirlerken, rüşte ermeden ölen kâfir ve müşrik çocukları ile ilgili ise farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Konuya daha çok Allah'ın adaleti merkezinde yaklaşan Ebû Şekûr es-Sâlimî (ö. 460/1068'den sonra) ise şirk ve küfür içerisinde olmayan hiçbir kimseye Allah'ın kâfir muamelesinde bulunmayacağı kanaatindedir.

Methodological Features and Analytical Criticism of Yûsuf Sıdkı Efendi’s Sharh Named “Mehâsinu’l-Husâm”

One of those commenting on the work of azZamakhsharî called Navâbiğu’l-Kalim is also Yûsuf Ṣıdkı Efendi el-Mardinî (ö.1319/1902). His Mehâsinu'l-Hisam is quite voluminous among the commentaries and has an original format. Yûsuf Ṣıdkı has translated mixed-written types of phrases into Ottoman Turkish in alphabetical order. From this aspect it is an original work. The author has initially pointed out the wrong meanings of verbs, nouns and prepositions found in each wording, derivatives and their functions in the sentences; afterwards he has got through to a total translation. He sometimes has given historical information on the issue and sometimes made fiqh/legal comments as well. The author has brought some couplets from poems -without citing about its poet-almost at the end of each phrase. He has ended each phrase with the statement of “in brief”. In this study, we have taken Mehâsinu’l-Husâm copywritten by Osman Seferîhisârî as a basis, we have made his critical of many aspects.

PDF

___

‘Abdulbakî, Muḥammed Fuâd (ö.1967), el-Mu‘cemu’l Mufehres li elfâzi’lkur’ani’l-kerîm, el-Matba‘atu’l-İslâmiyye, İstanbul, 1982.
el-‘Aclûnî, Ebû’l-Fidâ İsmâîl b. Muḥammed b. ‘Abdulhâdî el-Cerrâhî (ö.1162/1749), Keşfu’l- ḫafâ ve muzîlu’l-ilbâs ‘ammâ iştehere mine’leḥadîs ‘alâ elsineti’n-nâs , Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrût, ts.
Albayrak, Sadık, Son Devir Osmanlı Uleması (İlmiye RicalininTeracim-i Ahvâli), İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 2007
‘Aliyyu’l-Kârî, Ebû’l-Hasan Molla ‘Alî b. Muḥammed el-Herevî (ö.1014/ 1605), Zayıf Hadisleri Öğrenme Metodu, çev. Ahmet Serdaroğlu, İlim Yayınları, İstanbul, 1986.
Berköz, Elif, Röportajlar, Milliyet Gazetesi, 3 Temmuz 2006. Buhârî, Ebû ‘Abdullah Muḥammed b. İsma‘il (ö.256/870), Sâḥiḥu’l-Buḫarî, elMektebetu’l-İslâmî, İstanbul, 1979.
el-Cârim,‘Alî (ö.1949)–Emîn, Mustafâ, el-Belâġatu’l-vâdiḥa fi’l-beyâni ve’lme‘ânî ve’l-bedi‘, Dâru’n-Nu‘man li’l-‘Ulûm, Dımışk, ts.
Curcânî, Ebû Bekir ‘Abdulkâhir b. ‘Abdurraḥmân b. Muḥammed (ö.471/1078), Esrâru’l-belâġa, thk. Mahmûd Muḥammed Şâkir, Matba‘atu’l-Medenî, Kâhire, ts.
Curcânî, Ebû’l-Hasan ‘Alî b. Muḥammed (ö.816/1413), Kitâbu’t-ta‘rifât, Dâru’lKutubi’l-‘İlmiyye, Beyrût, ts.
Çiçek, Hacı “Ali Nâzimâ ve Nevâbiğu’l-Kelim Tercümesi Adlı Eseri”, İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 3, sayı 1, Bahar 2012, Malatya.
Ebû Dâvûd, Suleymân b. Eş‘âs (ö.275/888), Sunen, thk. Muḥammed Muhyuddîn ‘Abdulhamîd, Dâru’l-Fikr, Riyâd, ts.
Ebû’l-Bekâ, Eyyûb b. Mûsâ el-Huseynî (ö.1094/1683), el-Kullîyât mu‘cemun fi’l-mustlaḥâti ve’l-furûk el-‘arabiyye, thk. ‘Adnân Dervîş-Muḥammed elMısrî, Muessesetu’r-Risâle, Beyrût, ts.
Elbânî, Ebû‘Abdurrahmân Muḥammed Nâsıruddîn (ö.1420/1999), Silsiletu’leḥâdîsi’d-daîfe ve’l-mevdû‘a ve eseruha’s-seyyiu fi’l-umme, Dâru’lMa‘arif, Riyâd, 1992.
---------, Da‘ifu’t-terġîb ve’t-terhîb, Mektebetu’l, Maarif, Riyâd, 2002.
Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri, Ensar Yayınları, İstanbul, 2010.
el-Haşimî, Ahmed b. İbrâhîm b. Mustafâ (ö.1362/1943), Cevâhiru’l-belâġa fi’lme‘anî ve’l- beyani ve’l-bedi‘, thk. Yûsuf es-Sumaylî, el-Mektebetu’l- ‘Asriyye, Beyrût, ts.
İbn Hanbel, Ahmed (ö.241/855), Musned, thk. Şu‘ayb el-Arnaût- ‘Adil Murşîd, Muessesetu’r-Risâle, 2001.
İbn Kesîr, Ebû’l Fidâ İsma‘il, el-Bidâye ve’n-nihâye (ö.774/1372), thk. ‘Ali Şîrî, Dâru İhyai‘-Turasi’l-‘Arabî, Beyrût, 1998.
İbn Kurkûl, Ebû İshâk İbrâhîm b. Yûsuf b. İbrâhîm el-Vahrânî el-Hamzî (ö. 569/1174), Metâli‘u’l-envâr ‘alâ sıḥâhi’l-âsâr, neşr: Vizâretu’l-Evkâf ve’ş- Şuûni’l-İslâmiyye, Katar, 2012.
İbnu’l-Cezerî, Ebû’l-Hayr Şemsuddîn Muḥammed b. Yûsuf (ö.833/1430), Gâyetu’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ, Mektebetu İbn Teymiyye, H/1351.
İbnu’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec ‘Abdurrahmân b. ‘Alî (ö.597/1201), Keşfu’l-muşkil min ḥadîsi’s-saḥiḥayn, thk. ‘Ali Huseyin el-Bevvâb, Dâru’l-Vatan, Riyâd, ts.
Kastalânî, Ebû’l-‘Abbâs Ahmed b. Muḥammed b. Ebû Bekr b. ‘Abdulmelik (ö. 851/1448), İrşâdu’s-sârî li şerḥi Saḥîḥi’l-Buḫârî, el-Matba‘atu’l-Kubrâ elEmîriyye, Mısır, H/1323.
el-Kayravânî, Ebû İshâk İbrâhîm b. ‘Alî el-Hasrî (ö.453/1061), Zehru’l-adâb ve semeru’l-elbâb, Dâru’l-Cîyl, Beyrût, ts.
Leknevî,‘Abdulhay (ö.1886), Dünden Bugüne İbadetlerde Bid‘at, thk. ‘Abdulfettâh Ebû Gudde, çev. Harun Ünal, Vahdet Yayınevi, İstanbul, 1984.
el-Medenî, ‘Alî Sadruddîn b. Ma‘sûm (ö.1120/1709), Envâru’r-rabi‘ fî envâ‘i’lbedi’, thk. Şâkir Hadî Şukr, Necef, 1968.
Mehmet Tahir, Bursalı (ö.1925), Osmanlı Müellifleri, haz. Mustafa Tatcı - Cemal Kurnaz, Bizim Büro Basımevi Yayın Dağıtım, Ankara, 2009.
Merâğî, Ahmed b. Mustafâ (ö.1371/1952), ‘Ulûmu’l-belaġa, yayınevi ve byy, ts.
el-Meydânî, ‘Abdurrahmân b. Hasan Habannake (ö.2004), el-Belâġatu’l- ‘arabiyye, Dâru’l-Kalem, Dımışk, 1996. el-Munzirî, Ebû Muḥammed Zekiyyuddîn ‘Abdulazîm b. ‘Abdulkavî b. ‘Abdullâh (ö.656/1258), et-Terġîb ve’t-terhîb mine’l-ḥadîsi’ş-şerîf, thk. İbrâhîm Şemsuddîn, Dâru ’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrût, H/1417.
Muslim, Ebû’l-Huseyin Muḥammed b. Haccâc (ö.261/875), Saḥiḥu muslim, thk. Muḥammed Fuad ‘Abdulbaki, Dâru İhyai’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrût, ts.
Muttakî el-Hindî, Alî b. Husâmuddîn b. ‘Abdulmelik b. Kadîhân (ö. 975/1567), Kenzu’l-‘ummâl fî suneni’l-akvâl ve’l-ef‘âl, thk. Bekrî Hayâtî-Safvet esSakâ, Muessesetu’r-Risâle, Beyrût, 1981.
Nekrî, Kadî ‘Abdu’n-Nebî b. ‘Abdi’r-Resûl Ahmed, Dustûru’l-‘ulemâ (Camiu‘l- ‘ulûm fî ıstılaḥâti’l-funûn), Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrût, 2000. Neseî, Ebû ‘Abdurrahmân Ahmed (ö.303/915), Sunen, (Suyuti Şerhi), Dâru İhyai’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrût, ts.
en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref (ö.676/1277), Tehẕîbu’l-esmâ ve’lluġât, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrût, ts.
Özcoşar, İbrahim, Makalelerle Mardin (Önemli Simalar-Dinî Topluluklar), Mardin Tarihi, İhtisas Kütüphanesi Yayını, İstanbul, 2007.
Samî, Şemseddîn (ö.1904), Kamus-ı Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1996.
Sehâvî, Ebû’l-Hayr Şemsuddîn Muḥammed b. ‘Abdurrahmân (ö.902/1497), elMakâsıdu’l-ḥasene fî beyâni kesîrin mine’l-eḥâdîsi’l-muştehire ‘ale’lelsine, thk. Muḥammed ‘Osman el-Haşt, Dâru ’l-Kuttâbi’l-‘Arabî, Beyrût, 1985.
es-Suyûtî, ‘Abdurrrahmân b. Ebûbekir Celâluddîn (ö.911/1506), ed-Durru’lmensûr, Dâru’l-Fikr, Beyrût, ts.
et-Taberânî, Ebû’l-Kâsım Suleymân b. Ahmed b. Eyyûb (ö.360/993), elMu‘cemu’l-evsat, thk. Tarık b. ‘İvazullah-‘Abdulmuhsin b. İbrâhîm elHasenî, Dâru’l-Harameyn, Kâhire, ts.
-----------, el-Mu‘cemu’l-kebir, thk. Hamdî b. ‘Abdulmecîd es-Selefî, Mektebetu İbn Teymiyye, Kâhire, 1994.
----------, Musnedu’ş-şâmiyyîn, thk. Hamdî b. ‘Abdulmecîd es-Selefî, Muessesetu’r-Risâle, Beyrût, 1984.
Tirmizî, Ebû ‘Îsâ Muḥammed (ö.279/892), Sunenu’t-tirmiẕî, thk. Muḥammed ‘Abdulvahhâb, Dâru’l-Fikr, Beyrût, 1980.
Yâfi’î, Ebû Muḥammed ‘Afîfuddin ‘Abdullah b. Es’ed b. ‘Alî b. Selmân (ö.768/1367), Mir’atu’l-cinân ve ‘ibretu’l-yakazân fi ma’rifeti ma yu‘teberu min ḥavâdisi’z-zamân, haşiye: Halîl el-Mansûr, Dâru’lKutubi’l-‘İlmiyye, Beyrût, 1997.
Yavuz, Cevdet, “Ebû’l-Ulâ Mardin” maddesi, DİA, İstanbul, 1994.
Yûsuf Ṣıdkı Efendi, Yûsuf b. ‘Ömer b. ‘Abid b. Ağazade el-Mardinî (ö.1319/1902), Meḥâsinu’l-Ḥusâm Şerḥu Nevâbiġi’l-Kelim (Osman Seferîhisârî istinsahı, Ankara İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi, yerel yer no: 297/YUS. M-29124 basım yeri ve tarihi yok).
Ẓemaḫşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd (ö.538/1143), Nevâbiġu’l-Kelim, Matba‘atu Vadi’n-Nîl, Kâhire, H/1286. Ziriklî, Hayruddîn (ö.1976), el-A’lâm, Dâru’l-Kalem, Beyrût, 1980.